Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

423 

sek  olduğundan  tarımsal  sulamada  ve  evsel 

ihtiyaçlarda kullanılması olanağı azalmaktadır. 

6.  Hava  kirliliği  açısından  ise  alansal, noktasal 

ve  çizgisel  kaynaklardan  yayılan  emisyonlar 

önemli  bir  sorun  teşkil  etmektedir.  1991'de  at-

mosfere bırakılan gaz ve partikül madde mikta-

rının  2.600.000 ton  civarında  olduğu  hesaplan-

mıştır. Baku, Sumgayıt, Ali Bayramlı ve Gence’-

deki  metalürji  ve  petrol  kimya  tesislerinden 

kaynaklanan  hava  kirliliği  özellikle kış  ayların-

da havanın terselmesi sonucunda artmaktadır. 

7.  Radyoaktif  kirlilik  de  önemli  bir  sorun  kay-

nağıdır.  Örneğin  Gebele  bölgesinde  konuşlan-

mış  Rus  ordusuna  ait  tesislerden  yayılan  rad-

yoaktivite  bir  türlü  önlenememiştir.  Şamahı, 

Zagatala  ve  Baleken  bölgeleri  ile,  Abşeron 

yarımadasında  bulunan  petrol  sondaj  kuleleri 

civarındaki radyasyon miktarları normal değer-

lerin üzerinde ölçülmüştür. 

T üm  bu  sorunlar  Azerbaycan'ın  bağımsızlık 

sonrasında  yaşadığı  geçiş  dönemi  nedeniyle 

ağırlığını  gittikçe  arttırmaktadır.  Bunun  yanı 

sıra  piyasa  ekonomisi  kurallarının  tutucu  iç  

dinamikler  nedeniyle  işletilememesi  yeterli 

sermaye  birikimi  oluşmasını  engellemekte,  fi-

nansman  sıkıntısı  ve  üretim  teknolojilerini 

yenilenememesi  nedeniyle  çevresel  kirliliğe 

yol  açan  atıkların  arıtılması,  geri  kazanılması, 

depolanması  veya  zararsız  hale  getirilmesi 

olanakları kısıtlanmaktadır. Bu sorunların üste-

sinden  gelinebilmesi  için  başta  birleşmiş  mil-

letler  olmak  üzere  diğer  küresel  çevre  kuru-

luşları  ve  gelişmiş  ülkelerin  mali,  teknik  ve 

yönetsel yardımlarına ihtiyaç bulunmaktadır.

2

 

2. ANAYASA 

Bir hukuk sahası olarak çevre hukukunun kay-

nakları şunlardır: 

Anayasa, 

Kanunlar, 

Azerbaycan  Cumhurbaşkanının  Ferman  ve 

Serencamları

3

 ile birlikte Azerbaycan Cumhuri-

                                                 

2

  Recep Sanal, “ Türk Cumhuriyetleri’ ndeki Çevre Sorun-

ları Üzerine Bir Đnceleme,” Başbakanlık Türk Đşbirliği 

ve Kalkınma Ajansı Yayını, Ankara, Ocak 2001, s. 35-36

 

3

  Azerbaycan  hukukunda  Serencam:  Devlet ve  inzibati 

hukukta devlet  idare  etme  organlarının  aktı. Hükümlü 

karakter taşımakla vazifeli şahsa, devlet organına veril-

miş yetki dahilinde çıkarılır ve muvafık vatandaşlar ve 

şahıslar için mecburi kuvveye maliktir. Belirli bir konu 

ile ilgili olarak bir defalık Serencam ve Genel serencam 

yani uzun müddet yürürlükte kalan serencam farklıdır. 

Hukuk Ansiklopedik Lügati,  Azerbaycan Ansiklopedi-

yasının Baş Redaksiyası, Bakü-1991, s. 377-378

 

yeti Bakanlar Kurulu’nun Serencam ve kararları. 

Anayasa  çevre hukukunun temel hukuki  kayna-

ğıdır.  Azerbaycan  Cumhuriyeti  Anayasasında 

çevre  koruma  problemi  ile  ilgili  birkaç  madde 

vardır.  Bu  maddelerin  hükümleri  çevrenin  ko-

runması  ve  doğal  kaynakların  verimli  kullanımı 

ile ilgili hak ve görevleri belirlemektedir. 

Anayasa’nın  14. maddesine  göre,  doğal  kaynak-

lar  her  hangi  gerçek  veya  tüzel  kişilerin  hakla-

rına ve menfaatlerine halel getirmeden Azerbay-

can  Cumhuriyeti’ne  aittir.  Bu  maddede  doğal 

kaynaklardan  nasıl  istifade  edilmesi  konusunda 

kesin talimat olmasa da, doğal kaynaklar üzerin-

de  mülkiyet hakkının  Azerbaycan  devletine,  do-

layısıyla  Azeri  halkına  ait  olduğu  tespit  edil-

miştir.  Mülkiyet hukukunun; mülke sahip olmak 

ve  onu  verimli  kullanmak  amacıyla talimat ver-

mek  haklarından  ibaret  olduğunu  ve  doğal  kay-

nakları  kullanma  haklarını  kullanmak  isteyen 

gerçek  ve  tüzel  kişilerin  menfaatlerine  halel 

getirmeden,  Devlet  bu  hakkı kullanmalıdır.  Bu-

radan şu kanaate varabilmek mümkündür; Azer-

baycan  devleti  doğal  kaynakların verimli   kulla-

nımını  sağlamalı  ve  herkesin  sağlıklı  bir  çevre 

de  yaşamak  hakkının  sağlanması  için  gerekli 

şartları sağlamalıdır. 

Çevrenin  korunması  ile  ilgili  olarak  Devletin 

görevlerini  belirleyen  bir  diğer  madde  ise  Ana-

yasa’nın  16.  maddesidir.  Bu  maddenin  ikinci 

fıkrasında, “ Azerbaycan Devleti…  ülkenin tabia-

tını  korur” hükmü  yer  almaktadır.  Bu  madde  de 

Devletin  çevrenin  korunması  konusundaki  gö-

revi doğrudan ifade edilmektedir. 

Çevre  koruma  konusunda  Anayasa’nın  belirle-

diği  bir  diğer  hüküm  39.  maddede  yer  almak-

tadır. Bu hükme göre, “Herkesin sağlıklı bir çev-

rede  yaşamak  hakkı  vardır(I.  Fıkra).  Herkes, 

çevrenin  gerçek  durumu  hakkında  bilgi  topla-

mak ve çevre hukukunun ihlal edilmesi sonucun-

da  mülküne  verilen  zarar  dolayısıyla  bedel  al-

mak (tazminat) hakkına sahiptir (II. Fıkra) 

39.  maddenin  ikinci  fıkrasında,  vatandaşların 

mülkünün  uğradığı  zararın  karşılığını  alması 

hakkı  belirlenmiştir.  Maddenin  bu  fıkrasında 

vatandaşın 2 hakkı göz önünde tutulmaktadır: 

a-   Çevrenin  gerçek  durumu  hakkında  bilgi  top-

lamak hakkı, 

b-  Çevre  hukukunun  ihlal  edilmesi  sonucunda 

uğranılan  zararın  karşılığı  almak  hakkı  (T az-

minat) 

Birinci  halde  konu,  Azerbaycan’ın  insan  için, 

doğrudan insan faaliyetinin neticesi olarak (sula-

---