Microsoft Word Design Hukuk Sempozyum last doc

“Mülki hüquq” beynəlx alq simpozium 

 

424 

rın  petrol  ürünleri  ile  kirletilmesi,  topraklarda 

pestisidler  ve  diğer  zehirli  maddelerin  birik-

mesi,  atmosferin kimyasal  maddelerle  kirletil-

mesi  vb.)  veya  doğal  felaket  (deprem,  tprak 

kayması, sel, tufan vb.) ortaya çıkan kullanıla-

maz,  sağlıksız  arazilerin  durumu  hakkında 

gerçek,  objektif  bilgilerin  alınması  hususlarını 

kapsamaktadır.  Đkinci  halde  ise  bu  hak;  Çevre 

hukukunun  ihlal  edilmesi  sonucunda  ortaya 

çıkmaktadır.  Yani  çevreyi  koruma  ile  ilgili 

mevzuatı  ihlal  eden,  çevreye  ve  insanların 

sağlığını  olumsuz  etkileyen kusurlu  ve  hukuka 

aykırı  fiiller  anlaşılmaktadır.  Eğer  insanların 

sağlığı  ve  mülklerinin    uğradığı  zarar  doğal 

afetler  sonucunda  ortaya  çıkmışsa  bu  durumda  

uğranılan  zararın  tazmin  edilmesi  hakkı  doğ-

mamaktadır.  Örneğin,  toprak  kayması  sonu-

cunda  insanların  yaşadıkları  yerler  zarar  gör-

müş  veya telefat  olursa  bu  durumda  vatandaş-

lara  ancak  yardım  edilebilir.  Çünkü  meydana 

gelen bu olayda kesin olarak suçlu taraf yoktur.  

Anayasa’nın  78.  maddesine  göre,  “ Çevre’nin 

korunması her bir şahsın borcudur”. Yani kim-

liğine  bağlı  olmadan her  şahıs  çevreyi  koruma 

borcuyla mükelleftir. 

3. C EZA HUKUKU V E Ç EVR E 

Azerbaycan  Cumhuriyeti’nin  yeni  Ceza  Kanu-

nu (Cinayet Mecellesi) 30 Aralık 1999 tarihin-

de kabul e dilmiş ve 1 Eylül 2000 tarihinde yü-

rürlüğe  girmiştir. Ceza Kanununun 14. madde-

sine  göre,  bu  kanun  ile  ceza  tehdidi  altında  

yasaklanmış olan toplumsal tehlikeli fiilin (ha-

reket  ve  hareketsizliğin)  kusurlu  olarak türetil-

mesi suç sayılır. 

Ceza  Kanununun  28.  faslı  bütünlükle  (247-

261. maddeler) çevre suçlarına ayrılmıştır.  

Madde 247: Đşlerin yerine getirilmesi sırasında 

çevre korunması ile ilgili kuralların bozmak, 

Madde  248:  Ekolojik yönden tehlikeli madde-

lerin ve atıkların taşınması kurallarını bozmak,  

Madde  249:  Veterinerlik  kurallarını  ve  bitki 

hastalıklarını  tarım  zararlılarına  karşı  belirlen-

miş mücadele kuralları bozmak, 

Madde 250: Suyu (su kaynaklarını) kirletmek, 

Madde 251: Atmosferi (havayı) kirletmek, 

Madde 252: Denizi kirletmek, 

Madde  253:  Kıyı  ve  kıyı  coğrafyası  ile  ilgili 

Azerbaycan  Cumhuriyeti  mevzuatını  ihlal 

etmek, 

Madde 254 :  Toprağı kirletmek, 

Madde  255:  Yer  altının  korunması  ve yararlan-

ma kurallarını bozmak, 

Madde  256:  Balık  ve  diğer  su  hayvanlarını  ka-

nunsuz avlamak, 

Madde  257:  Balık  kaynaklarının  korunması  ku-

rallarını bozmak, 

Madde 258: Kanunsuz avlanmak, 

Madde 259: Kanunsuz ağaç kesmek 

Madde 260: Ormanları yok etme veya zarar ver-

mek, 

Madde  261:  Özel  korunan  doğal  arazilerin  ve 

doğal objelerin korunma rejimini bozmak. 

Azerbaycan  Cumhuriyeti’nin  “ Çevre  Koruma” 

kanununda  göz  önünde    bulundurulan  görevli 

şahısların  sorumlulukları  ise  Ceza  Kanunu’nun 

ilgili maddelerinde belirtilmektedir. 

4. TARIM V E Ç EVR E HUKUKU 

Azerbaycan  toprak  mevzuatı  toprağın  korun-

masına  özel  dikkat  göstermektedir.  Azerbaycan 

Cumhuriyeti T oprak Kanununun (Torpaq Mecel-

lesi) 34. maddesine esasen toprak malikleri, kul-

lanıcıları  ve  kiracılarına;  arazinin  verimli  teşki-

lini hayata geçirmek, toprağın verimliliğini yeni-

lemek  ve  yükseltmek  bununla  birlikte  toprağın 

diğer  faydalı  özelliklerini  artırmak,  toprağın  su 

ve  rüzgar  erozyonundan,  kirlenmeden  ve  diğer 

bozucu süreçlerden korunması ile ilgili tedbirleri 

almak,  tarım  alanlarını  ve  bitkileri  enfeksiyon-

dan,  zarar  vericilerden  ve  hastalıklardan  koru-

mayı vb.  önlemleri  görev olarak  yüklemektedir. 

Topraktan  yararlanmanın  kalitesi  arazinin  düz-

gün kullanımına bağlıdır. Arazinin verimli kulla-

nımı tarım  işletmelerinde, tarımsal  organizasyo-

nun    iç  yapısının  uygun  kurulması  ile  sağlanır 

(Azerbaycan  Cumhuriyeti  T oprak  Kanunu  41-

43. maddeler) 

Azerbaycan Cumhuriyeti Toprak Kanununun 36. 

maddesine  göre;  Đnsan  sağlığı,  çevrenin  korun-

ması  ve  toprağın  durumunun  değerlendirilebil-

mesi  için,  topraktaki  zararlı  kimyasal  bakte-

riyolojik,  paraziter-bakteriyolojik  ve  radyoaktif 

maddelerin  izin  verilen normlardan  fazla  olması 

durumunda,  bu  özellikteki  topraklarda  sağlam-

laştırma  çalışmaları tamamlanana  kadar tarımsal 

ürünlerin üretimi yasaklanır. 

T arım  sektöründe  yapılan reformlar  bu  sektörün 

gelişmesinde  etkili  olmuştur.  1991  yılından 

itibaren-özellikle 1995 sonrası- bu alanda bir çok 

---

“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum

 

 

425 

kanun  ve  hukuki  mevzuat  kabul  edilerek  yü-

rürlüğe  girmiştir.

4

  T arım  sektöründe  bu  yasal 

düzenlemeler  yürürlüğe  girdikten  sonra  köklü 

ıslahatlar  yapılabilmesi  için  reel  ortam  oluş-

muştur.

5

  Bu  ıslahatların  asıl  amacı,  toprak 

üzerinde  yeni  mülkiyet  biçimlerinin oluşturul-

ması,  serbest  piyasa  ekonomisi  kurallarına 

uygun girişimciliği geliştirerek ülkenin iktisadi 

bağımsızlığı  ve  gıda  güvenliğine  ulaşmaktır.

6

 

T arım  ıslahatlarında  gelinen  noktada  özel 

mülkiyete  verilmek  için  ayrılan toprakların  % 

99’u,  emlakin  %  94.9’u  özelleştirilmiştir.

7

 

T arım  sektöründe yapılan  ıslahatların  istenilen 

sonuçları  verebilmesi  için  idari  yapıda  da  bazı 

değişikliklerin yapılması gerektiği açıktır.

8

 

Bugün  Azerbaycan’da  tarım  sektöründeki  ge-

lişmenin  istenilen  seviyede  olmadığı  görül-

mektedir.  Ülkede  tarım  sektörünün  gelişmesi 

için  yeterli  tabii  kaynaklar  olmasına  rağmen, 

tarım  dışı  problemler  bu  sektörün  gelişmesini 

önlemektedir.  Örneğin,  gıda  sanayisinin  ba-

ğımsızlıktan  sonraki  dönemde  büyük  darbe  al-

ması  üretilen  ürünlerin  gerekli  şekilde  değer-

lendirilmesini  engellemiştir. Pek  çok  konserve 

işletmesinin  çalışamaz  duruma  gelmesi,  üreti-

cilerin  ürettikleri  ürünlerin  karşılığını  alama-

maları, zamanla bu sahayı çıkmaza sokmuştur. 

Kredi  imkanlarının  yetersiz  olması,  yaşanan 

sermaye  yetersizliği,  tarım  için  gerekli  girdi-

lerin  (gübre,

9

  araç-gereç,

10

  yeni  tesis)  temini 

                                                 

4

   Akif  Veliyev,  “ Azerbaycan’ da  Torpaq  Islahatlarının 

Aparılmasının  Teşkili  Tecrüesi,”  Meşveret  Dergisi, 

N0: 4 (28),, Haziran 2000, s. 15

 

5

   Qərip Məmmədov, “  Torpaq Islahatları Aqrar Sahənin 

Đnkişafını  Şərtləndirrir,”  Dirçəliş-XXI  Əsr,  Oktyabr, 

1999, s. 51

 

6

   Akif  Veliyev,  “ Yeni  Teserrüfatların  Yaradılmasının 

Esasları,” Meşveret Dergisi, N0: 7(31), Eylül 2000, s. 3

 

7

   H.  Ə.  Hacıyev, “ Aqrar  Sferada  Sahibkarlığın  Đnkişaf 

Etdirilmesi Yolları, “ Azərbaycan Dövlət Neft Akade-

miyası, “ Azərbaycan iqtisadiyyatının strateji problem-

leri,”  Respublika  elmi-praktiki  konfransı,  14-15  mart 

2002, Məruzələrin Tezisləri, s. 313

 

8

  Ş.  Ə.  Cebrayılov,  “ Aqrar  Islahatların  Dərinləşməsi 

Şəraitində  Kənd  Təsərrüfatının  Đdarəedilməsinin  Tək-

milləşsdirilməsi, “ Azərbaycan Respublikası, Kənd Tə-

sərrüfatı Nazırlliyi,  Azərbaycan Elmi-Tedkikat Kənd 

Təsərrüfatının Đktisadiyyatı və Təşkili Đnstitunun Əsər-

lərinin Tematik Məcmuəsi, Bakı-1999,  s. 7

 

9

   R. Đ. Bəşirov, F. H. isayev, “ Kənd Təsərrüfatı Kübrə-

ləri Tətbikinin Đktisadi Effektliliyi,” Azərbaycan Res-

publikası,  Kənd  Təsərrüfatı  Nazırlliyi,  Azərbaycan 

Elmi-Tedkikat  Kənd  Təsərrüfatının  Đktisadiyyatı  və 

Təşkili  Đnstitunun  Əsərlərinin  Tematik  Məcmuəsi, 

Bakı - 1999,  s. 29-31

 

10

  S. A. Vətənxan, “ Kəndli-Fermer Təsərrüfatının Mate-

rial  Texniki  Tə’ minatı,”  Azərbaycan  Respublikası, 

konusundaki  problemler  Azerbaycan    çiftçisini 

zor  durumda  bırakmıştır.  Bu  durum  bağımsız-

lığın  ilk  yıllarında  ülke  vatandaşlarının  köyler-

den  kentlere  ve  yurt  dışına  göç  etmesine  sebep 

olmuştur.  Fakat,  son  yıllarda  bu  durum  değiş-

meye  başlamıştır.  Azerbaycan  Devlet  Başkanı 

Haydar Aliyev’in verdiği bir fermanla, bu alanda 

mevcut  bazı  problemlerin  ortadan  kaldırılması 

için  bazı  önlemler  alınmıştır.  Fermanla,   T arım-

da üreticiler  dokuz çeşit verginin sekizinden beş 

yıl  süresinde  muaf  tutulmuş,  bu  tür  vergilerden 

olan  borçları  silinmiştir.

11

  Her  ne  kadar  bu 

sektördeki zorluklar tam olarak giderilmiş olma-

sa  da,  tarım  sektörünün  önemli  gelişmeler  gös-

terdiği de bir gerçektir.  

Azerbaycan’da  tarım topraklarının  %42’si  ama-

cına  uygun  olarak  kullanılmamaktadır.  Toprak-

ların  amacına  uygun  kullanılması  gıda  güven-

liğinin  sağlanması  için  gereklidir.

12

  Azerbaycan 

karşılaşabileceği olağanüstü hallerde gıda ihtiya-

cını

13

  kendi  imkanları  ile  karşılayabilecek  ted-

birler  almalı  ve  bu  konuda  gerekli  araştırmaları 

yapmalıdır.  T arım  topraklarında  sürekli  ekim 

yapmanın  imkanları araştırılmalıdır.

14

  Bağımsız-

lıktan  sonraki  dönemde  gıda  ihtiyacının  ancak 

%30’unu  kendi  imkanları  ile  karşılayabilen 

Azerbaycan için tarım ve gıda güvenliği stratejik 

öneme sahiptir.

15

 

                                                                         

Kənd Təsərrüfatı Nazırlliyi,  Azərbaycan Elmi-Tedkikat 

Kənd  Təsərrüfatının  Đktisadiyyatı  və  Təşkili  Đnstitunun 

Əsərlərinin Tematik Məcmuəsi, Bakı-1999,  s. 33

 

11

  Qərip  Məmmədov, “   Torpaq  Islahatları Aqrar  Sahənin 

Đnkişafını  Şərtləndirrir,”  Dirçəliş-XXI  Əsr,  Oktyabr, 

1999, s. 54

 

12

  Əlisa  Zeynallı,  Həzi  Eynalov,  “ Ərzaq  Tehlükəsizliyi 

Ümum  Bəşəri  P roblemlərdəndir,”  Journal  of  Qafqaz 

University, Fall 2001, Number 8, s. 174

 

13

  F. A. Abbasov, F. H. Abbasov, “ Müasir Şəraitde Azər-

baycan Qrzaq Bazarının Formalaşmasının Bəzi Məsələ-

ləri,”  Fövqəladə  Hallarda  Ekologiya  və  Texnologiya 

P roblemlari,  8-10  oktyabr  2002-ci  il,  Məruzələr  və 

çıxışlar, s. 435-440

 

14

  M.  B.  Rəcəbov,  S.  Y.  Xəlilov,  M.  K.  Quliyev,  H. Y. 

Hüseynova,  Ə.  Hüseynov,  B.  M.  Seyidova, “ Fasiləsiz 

P ampıq  Əkinləri  və  Kübrə,”  “ Đnsan  və  Fəlakətlər: 

Üçüncü minillyin astanasında Fövqəladə hallarda insan-

ların,  cəmiyyətin təhlükəsizliyi,  FH-nın idare olunması 

ve  tedrisin təkmilləşdirilməsi  problemleri” 17-18   sent-

yabr  2001-ci  il,  Beynəlhalq  Elmi-P raktiki  Konfrans, 

Məruzələe və Çıxışlar, s. 196-1999

 

15

  Yadulla Həsənli, Heyran Əliyeva, Qloballaşma və Ərzaq  

Təhlükesizliyi  P roblemi,”  Ali  Diplomatiya  Kolleci, 

Azerbaycan: XX Əsrdən XXI Əsrə, XX əsrin və ikinci 

minilliyin  tarixi  mövzusunda  elmi-praktik  konfransın 

materialları, Diplomat nəşriyyatı-2002, s. 100

 

---