“Özel Hukuk” Uluslararası Sempozyum
427
tesisleri doğal kaynakların büyük tüketicisi ol-
duğu için çevrenin kirlenmesinde payları yük-
sektir. Enerji üretim tesisleri atmosfere zararlı
atıkların % 50’sini, su havzalarına % 30’unu
ve toprak sahalarına ise % 25’ini bırakmakta-
dırlar.
27
Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Çevrenin Korun-
ması Hakkında Kanunu (ÇKHK)’nun 35, 36,
41, 42, 43, 44, 45 ve 48. maddelerinde çeşitli
sanayi alanları ve çeşitli durumlar için gerekli
olan çevresel taleplere yer verilmiştir.
6. TO PRAK VE Ç EVRE HUKU KU
Azerbaycan’da tarım topraklarının %42’si ama-
cına uygun olarak kullanılmamaktadır. T oprak-
ların amacına uygun kullanılması gıda güven-
liğinin sağlanması için gereklidir.
28
Azerbay-
can karşılaşabileceği olağanüstü hallerde gıda
ihtiyacını
29
kendi imkanları ile karşılayabilecek
tedbirler almalı ve bu konuda gerekli araştır-
maları yapmalıdır. Tarım topraklarında sürekli
ekim yapmanın imkanları araştırılmalıdır.
30
Bağımsızlıktan sonraki dönemde gıda ihtiyacı-
nın ancak %30’unu kendi imkanları ile karşı-
layabilen Azerbaycan için tarım ve gıda gü-
venliği stratejik öneme sahiptir.
31
Topraklarının tarımsal girdilerle özellikle güb-
relerden,
32
sulama sistemlerinden kaynaklanan
27
R. N. Nurəliyeva, “ Yanacaq-Energetika Kompleksində
Ekoloji P roblemlər,” Azərbaycan Dövlet Neft Akade-
miyası, “ Azərbaycan iqtisadiyyatının strateji problem-
ləri,” Respublika elmi-praktiki konfransı, 14-15 Mart
2002, Məruzeələrin Tezisləri, Bakı-2002, s. 468
28
Əlisa Zeynallı, Həzi Eynalov, “ Ərzaq Tehlükəsizliyi
Ümum Bəşəri P roblemlərdəndir,” Journal of Qafqaz
University, Fall 2001, Number 8, s. 174
29
F. A. Abbasov, F. H. Abbasov, “ Müasir Şəraitde Azər-
baycan Qrzaq Bazarının Formalaşmasının Bəzi Məsə-
lələri,” Fövqəladə Hallarda Ekologiya və Texnologiya
P roblemlari, 8-10 oktyabr 2002-ci il, Məruzələr və
çıxışlar, s. 435-440
30
M. B. Rəcəbov, S. Y. Xəlilov, M. K. Quliyev, H. Y.
Hüseynova, Ə. Hüseynov, B. M. Seyidova, “ Fasiləsiz
P ampıq Əkinləri və Kübrə,” “ Đnsan və Fəlakətlər:
Üçüncü minillyin astanasında Fövqəladə hallarda
insanların, cəmiyyətin təhlükəsizliyi, FH-nın idare
olunması ve tedrisin təkmilləşdirilməsi problemleri”
17-18 səntyabr 2001-ci il, Beynəlhalq Elmi-P raktiki
Konfrans, Məruzələe və Çıxışlar, s. 196-1999
31
Yadulla Həsənli, Heyran Əliyeva, Qloballaşma və Ər-
zaq Təhlükesizliyi P roblemi,” Ali Diplomatiya Kolleci,
Azerbaycan: XX Əsrdən XXI Əsrə, XX əsrin və ikinci
minilliyin tarixi mövzusunda elmi-praktik konfransın
materialları, Diplomat nəşriyyatı-2002, s. 100
32
Ş. D. Danyalov, K. Q. Abdullayev, S. T. Həsənov,
“ Torpağın Münbitliyinin Yüksəldilməsində Ekoloji
kirlilikle karşı karşıya bulunmaktadır. Sulama
sistemlerinin
33
eskimesi ve bir kısmının kullanı-
lamaz durumda olması çevreyi olumsuz etkile-
mekte, tarımda verimliliği düşürmektedir.
Bugün Azerbaycan çiftçisinin en önemli beklen-
tisi, ülkenin en önemli gelir kaynağını oluşturan
petrol gelirlerinin bir bölümünün tarıma ayrıl-
ması ve bu sektörün gelişmesini engelleyen bazı
sorunların giderilmesidir. T arımı destekleyici
devlet politikalarının uygulanması,
34
tarımsal
faaliyette bulunana insanların gelir durumunun
iyileştirilmesi,
35
kredi,
36
mekanizasyon,
37
Pazar-
lama
38
ve çiftçi eğitimi ve uzman kadroların
yetiştirilmesi,
39
çiftçi örgütlenmelerinin teşvik
edilmesi başarılı bir tarımsal üretim için gerek-
lidir.
Azerbaycan toprakları, çok değişik faktörlerin ve
birbirinden çok farklı topografyanın etkisi altın-
Təmiz Texnologyanın Hazırlanması,” Respublikada ehti-
mal olunan Fövqəladə hallarda əhalinin mühafizəsi və
tədrisi problemlərinə həsr olunmuş I. Beynəlhalq Sim-
poziumu, 20-22 noyabr 2000-ci il, Məruzələr ve çıxışlar,
I. Hissə, s. 131-132
33
F. H. Həsənov, “ Şirvan Düzündə Meliorasiya Tikintiləri
və Reqionda Ekoloji Vəziyyet”, Respublikada ehtimal
olunan Fövqəladə hallarda əhalinin mühafizəsi və tədrisi
problemlərinə həsr olunmuş I. Beynəlhalq Simpoziumu,
20-22 noyabr 2000-ci il, Məruzələr ve çıxışlar, I. Hissə,
s. 142-144
34
Đ. H. Đbrahimov, “ Sahipkarlığın Đnkişafının Təşkilati-
Đktisadi Əsasları”, Azərbaycan Respublikası, Kənd Tə-
sərrüfatı Nazırlliyi, Azərbaycan Elmi-Tedkikat Kənd Tə-
sərrüfatının Đktisadiyyatı və Təşkili Đnstitunun Əsərləri-
nin Tematik Məcmuəsi, Bakı-1999, s. 15
35
B. Đ. Abbasov, “ Aqrar Sahədə Sahipkarlıq Fəaliyetinin
Nəzəri-Metodiki Məsələləri”, Azərbaycan Respublikası,
Kənd Təsərrüfatı Nazırlliyi, Azərbaycan Elmi-Tedkikat
Kənd Təsərrüfatının Đktisadiyyatı və Təşkili Đnstitunun
Əsərlərinin Tematik Məcmuəsi, Bakı-1999, s. 5
36
S. H. Əliyev, “ Aqrar Islahatlar Şəraitində Dövlətin Đn-
vestisya Siyasətinin Əsas Đstikamətleri, “ Azərbaycan
XXI Əsrin Astanasında Elmi-P raktik Kongransının
Material-ları, Bakı-1998, III kitap, s. 358
37
Ə. H. Abbasov, “ Kənd Təsərrüfatında Muasir Texnika
və Texnologiyanın Đnkişafının Əsas Đstikamətləri”, Azər-
baycan Respublikası, Kənd Təsərrüfatı Nazırlliyi,
Azərbaycan Elmi-Tedkikat Kənd Təsərrüfatının Đktisa-
diyyatı və Təşkili Đnstitunun Əsərlərinin Tematik
Məcmuəsi, Bakı-1999, s. 22-23
38
F. H. Abbasov, “ Bazar Münasibətləri Şəraitində Kənd
Təsərrüfatı
Məhsullarının
Satışının
Təşkilinin
Təkmilləşdirilməsi, “ Azərbaycan Respublikası, Kənd
Təsərrüfatı Nazırlliyi, Azərbaycan Elmi-Tedkikat Kənd
Təsərrüfatının Đktisadiyyatı və Təşkili Đnstitunun
Əsərlərinin Tematik Məcmuəsi, Bakı-1999, s. 20
39
A. T. Əhmədov, “ Bazar Münasibətləri Şəraitində Aqrara
Sahədə Kadr Siyasəti”, Azərbaycan XXI Əsrin Astana-
sında Elmi-P raktik Kongransının Materialları, Bakı-
1998, III kitap, s. 327-329