155
121.
European Commission (a), “Transatlantic Trade and Investment
Partnership:
The
Regulatory
Part”,
2013
/
http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2013/july/tradoc_151605.pdf
122.
Felbermayr G., Larch M., Flach L., Yalçın E. and Benz S., “Dimensions
and Effects of a Transatlantic Free Trade Agreement Between the EU and US”,
Cesifo
Institute,
Munich,
2013
/
http://www.bmwi.de/English/Redaktion/Pdf/dimensions-and-effects-of-a-
transatlantic-free-trade-agreement-between-the-eu-and-usa
123.
Frank
Levy,
“Distribution
of
Income”,
article
/
http://www.econlib.org/library/Enc/DistributionofIncome.html
124.
“International
Economic
Policy”,
article
/
http://2001-
2009.state.gov/r/pa/ho/pubs/8521.htm
125.
International Monetary Fund, “Current Developments in Monetary and
Financial Law”, Ibp USA publisher, 2008, 657 p.
126.
Jeff Madura, “Financial Institutions and Markets, International Edition”,
South Western College Publisher, 2008, 733 p.
127.
Laman Khalilova, “Azerbaijan in the Organization of Islamic
Cooperation”, scientific articles, 2014 /
http://a-r.az/en/node/6794
128.
Mehriban Vasif Babazade, “National interests in formation of
contemporary Azerbaijani foreign-policy concept”, scientific articles
129.
Official website of “Organization of the Black Sea Economic
Cooperation” /
http://www.bsec-organization.org/Pages/homepage.aspx
130.
Official web page of “Organization of Petroleum Exporting Countries” /
http://www.opec.org/opec_web/en/
131.
Peter J. Katzenstein, “International relations and domestic structures:
Foreign economic policies of advanced industrial states”, article /
http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=3214028
132.
Richard T. Ely Lecture, “History of Economic Doctrines and Economic
History”, by Alexander Gerschenkron, Harvard University
133.
Steve Suranovic, “International Trade: Theory and Policy”, article /
http://catalog.flatworldknowledge.com/bookhub/28?e=fwk-61960-ch05_s06
134.
Vugar Bayramov, “Azerbaijan’s Accession to World Trade Organization
(WTO); Pros and Cons”, Baku, 2010
135.
“Word Investment Report. Policies for Development: National and
International perspectives”, 2003 FD, 303 p., /
www.ustad.org/wir
136.
Yang Jiechi, “China’s New Foreign Relations for a Complex World”
article /
http://www.ciis.org.cn/english/2014-03/11/content_6733146.htm
137.
Міністерство освіти і науки України, “Міжнародні стратегії
економічного
розвитку”, Київ «Аврио», 2011
138.
Ю. Г. Козак, Ковалевський В.В., І. В. Ліганенко, “Міжнародні
стратегії
економічного розвитку”, Центр учбової літератури, Київ, 2009
139.
Ширякова О. О., “Стратегія міжнародної економічної діяльності
України
на сучасному етапі формування глобальної економічної системи:
теоретичний
аспект
”,
/
http://www.rusnauka.com/10_NPE_2011/Economics/2_83141.doc.htm
156
140.
Філіпенко А. С., “Глобальні форми економічного розвитку: історія і
сучасність
”, ДО.: Знання, 2007
141.
Пісьмаченко Л. М., “Державне управління зовнішньоторгівельною
діяльністю
в Україні: регулювання та контроль”, монографія, “Тов. Юго-
Восток
, Лтд", Донецьк, 2008
157
РЕЗЮМЕ
Диссертационная
работа посвящена правовому обеспечению механизма
формирования
стратегии внешнеэкономической политики Азербайджанской
Республики
, а также исследованию ее характерных особенностей и возможных
направлений
совершенствования с учетом национальных интересов. Основная
цель
диссертации заключается в изучении тенденций правового регулирования
внешнеэкономических
связей, выработке конкретных предложений и
рекомендаций
по ее совершенствованию.
В
рамках диссертационной работы раскрыта сущность стратегии
внешнеэкономической
политики государства, исследованы ее теоретико-
методологические
основы, концепции формирования, а также тарифные и
нетарифные
методы регулирования международной торговли, специфические
аспекты
внешнеэкономической
политики
Азербайджана
.
Всесторонне
анализированы
текущее состояние, динамика развития, структура и география
внешнеэкономических
связей страны, изучены характерные особенности
нормативно
-правовой базы. Оценены также современное состояние и
потенциальные
перспективы интеграции Азербайджанской Республики в
международные
экономические организации, тенденции влияния на
формирование
внешнеэкономической политики, рассмотрены преимущества
(выгоды) от возможного членства и риски, изучен процесс формирования
институционально
-организационных механизмов интеграции в мировое
хозяйство
.
Особое
значение дано правовому обеспечению механизма формирования
стратегии
внешнеэкономической
политики
государства
в
новой
геостратегической
арене. В диссертационной работе выявлены направления
совершенствования
нормативно
-правовой
базы
государственного
регулирования
экспортно-импортных операций, обоснована необходимость
внедрения
международного опыта с учетом национальных экономических
интересов
.
Особое
внимание уделено также анализу текущего состояния экспортно-
импортных
операций страны. Отмечается, что основной целью стратегии
внешнеэкономической
политики государства в современных условиях является
повышение
экспортного потенциала, диверсификация экспортной базы и
развитие
мультилитеральных отношений. Наряду с этим, в диссертационной
работе
отмечаются перспективы совершенствования и развития системы
экспортной
экспансии и таможенно-тарифного регулирования страны.
158
ANNOTATION
The thesis is devoted to a legal provision, a characteristic feature of the
mechanism of formation of foreign economic policy strategy of Azerbaijan Republic
under current conditions and its possible areas of improvement subject to national
interests. The main objective of the thesis is the studying of the trends of legal
regulation of foreign economic relations, the development of specific proposals and
recommendations to improve it.
The thesis investigates the nature of the work, theoretical and methodological
foundations, the concept of the foreign economic policy strategy, methods of tariff
and non-tariff regulation of international trade, specific features of the foreign
economic policy of Azerbaijan. The current state, the dynamics of development,
structure and geography of the country's foreign economic relations are
comprehensively analyzed, the characteristics of the regulatory framework are
studied. The current state, the potential prospects of integration of Azerbaijan with
international economic organizations, the tendency of its influence on the formation
of foreign economic policy is evaluated, contrasts and benefits of eventual
membership are justified, the formation of institutional and organizational
mechanisms for the integration of the world economy is investigated.
Particular attention is paid to a legal provision of the foreign economic policy
strategy mechanism formation in the new geopolitical space. The thesis deals with the
identification of areas of improvement of the legal framework of state regulation for
export-import operations, the rationale for the use of international practices subject to
national economic interests.
Special attention is paid to the analysis of the current state of imports and
exports. It is emphasized that the primary objective of the strategy of foreign
economic policy of the state in modern conditions is to increase export capacity,
diversifying the export base and to develop multilateral relations. In addition, the
thesis notes prospects of improvement and development of the country's export
expansion system and its customs and tariff regulation.
159
REFERAT
Dissertasiya işi müasir şəraitdə Azərbaycan Respublikasının xarici iqtisadi siyasət
strategiyasının formalaşdırılması mexanizminin hüquqi təminatının xarakterik xüsusiyyətlərinə və
milli maraqları nəzərə almaqla onun mümkün təkmilləşdirilməsi istiqamətlərinə həsr olunmuşdur.
Hamıya məlum olduğu kimi xarici iqtisadi siyasət iki funksiyanı – müdafiə və təcavüz
funksiyasını yerinə yetirir. Dissertasiyada hər iki funksiya ABŞ və Çinin timsalında şərh edilmişdir.
Xarici iqtisadi siyasət geniş və dar mənada olmaq üzrə iki yerə ayrılaraq ələ alınır. qtisadi siyasətin
beynəlxalq koordinasiyası amerika araşdırmacısı Robert Karbaunun timsalında daha dəqiq müəyyən
edilmişdir. Dövlət orqanlarının iki alt sistemi olan milli və hökumətlərarası institutların fəaliyyət
istiqamətləri açıqlanır.
Xarici dünya ilə qarşılıqlı fəaliyyətin üsul və qaydaları, hüquq normalarının böyük arsenalı,
diplomatik və bəzən də hərbi metodların iştirakı olmadan belə bir arenanın ustalıqla fəaliyyət
göstəməsi mümkün deyil. Beynəlxalq təşkilatların da öz növbəsində xarici iqtisadi siyasi
problemlərin həlli ilə məşğul olma səviyyəsi açıqlanır. Beynəlxalq münasibətlərin müxtəlif
sferalarında dövlətlərin maraqlarının toqquşması qaçınılmazdır. Maraqların toqquşması krizislərin
və konfliktlərin mənbəyi sayılır. Beynəlxalq iqtisadi birliklərin maraqlarına müvafiq olaraq
beynəlxalq təhlükəsizlik sisteminin (qlobal və regional) formalaşdırılması istiqamətləri təhlil edilir.
Beynəlxalq iqtisadi təhlükəsizliyin təmin olunma yolları və mexanizmləri açıqlanır.
Dissertasiya işində eyni zamanda Azərbaycan Respublikasının xarici iqtisadi siyasətinin
mühüm istiqamətlərindən biri olan beynəlxalq maliyyə-kredit və iqtisadi qurumlarla əlaqələri təhlil
edilmişdir. Azərbaycanın bütün nüfuzlu beynəlxalq qurumlarla, o cümlədən Beynəlxalq Valyuta
Fondu, Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və nkişaf Bankı, slam nkişaf Bankı, Asiya nkişaf
Bankı ilə münasibətləri araşdırılır. Azərbaycan hazırda dünyanın 84 ölkəsi ilə qarşılıqlı iqtisadi-
ticarət əlaqələrinə malikdir. Ayrı-ayrı ölkələrlə ikitərəfli əlaqələrin inkişaf perspektivlərindən bəhs
edilir. Ölkəmizin ikitərəfli əməkdaşlıq istiqamətləri qonşu dövlətlər olan Türkiyənin və Rusiyanın
timsalında nəzərdən keçirilir. MDB və Avropa Birliyi ölkələri ilə münasibətlər araşdırılır. Hazırda
Azərbaycanın ən böyük ticarət partnyorlarından biri olan taliya ilə iqtisadi əlaqələrindən bəhs
edilir. Azərbaycan dünyanın iqtisadi cəhətdən fövqəldövləti olan ABŞ ilə sıx iqtisadi əlaqələri geniş
şə
rh edilir, həyata keçirilən iri transmilli layihələrdən bəhs olunur.
kitərəfli münasibətlərlə yanaşı, Türkiyə və Gürcüstanla birgə üçtərəfli, Türkdilli Dövlətlərin
Ə
məkdaşlıq Şurasının və Qara Dəniz qtisadi Əməkdaşlıq Şurası ilə çoxtərəfli münasibətlər
araşdırılır. Bununla yanaşı, Yaxın Şərq, Asiya, Amerika ölkələri ilə də əməkdaşlıqlardan və bu
regionlarla iqtisadi əlaqələri inkişaf etdirmə perspektivlərindən bəhs olunur. Beynəlxalq maliyyə
institutları və beynəlxalq donor təşkilatları ilə də fəal əməkdaşlıqlardan bəhs olunur.
Xarici ticarətin diversifikasiya olunması, yəni xammal ixrac edən ölkədən sənayeləşmiş
ölkəyə çevrilməsinin vacibliyindən bəhs edilir. Azərbaycanda xidmət sektorunun liberallaşdırılması,
müxtəlif sektorlara xarici sərmayənin, investisiyaların, qabaqcıl texnologiyaların, idarəetmə
təcrübəsinin cəlb edilməsi, yeni texnologiyların gətirilməsi və məhsuldarlığın artırılması prosesi
qeyd edilir. Xarici iqtisadi əlaqələr qeyri-neft sektorunun inkişafını stimullaşdıra bilər. Davamlı
iqtisadi inkişaf, maliyyə imkanlarının artması, özəl sektorun inkişafı Azərbaycanı eyni zamanda
investisiya ixracatçısına çevirmişdir, Türkiyə, Gürcüstan, Rusiya, Monteneqro, Serbiya, sveçrə və
digər ölkələrə əhəmiyyətli həcmlərdə investisiya yatırılmışdır. Son dövrlər xarici ölkələrin
özəlləşdirmə və investisiya layihələrində ölkəmizin iştirakından bəhs olunur.
Azərbaycan Respublikasının xarici iqtisadi münasibətlərinin əsas xüsusiyyəti beynəlxalq,
regional və yerli xarakterli iqtisadi təşkilatlara daxil olmaq və bununla da ictimai həyatın bütün
sahələrində bu təşkilatlara inteqrasiya olunmaqdır. Dissertasiya işində Azərbaycanın üzv olduğu
slam Konfransı Təşkilatı, qtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Beynəlxalq Valyuta Fondu və Beynəlxalq
Yenidənqurma və nkişaf Bankı, Qaradəniz qtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Ümumdünya Ticarət
Təşkilatı (müşahidəçi statusunda), Müstəqil Dövlətlər Birliyi, Avropa Şurası ilə iqtisadi siyasi
münasibətləri ayrılıqda təhlil edilmişdir. slam nkişaf Bankı və slam Həmrəylik Fondu və
demokratiya və iqtisadi inkişaf naminə təşkilat olan GUAM təşkilatı ilə Azərbaycan Respublikası
160
münasibətləri araşdırılır. Avropa Birliyi ilə Azərbaycan Respublikası arasında Tərəfdaşlıq və
Ə
məkdaşlıq Sazişi çərçivəsində əməkdaşlığın bütün mümkün, xüsusilə də siyasi və ticari sahələrinə
yer verilir. Avropa ttifaqının Azərbaycanda reallaşdırdığı müxtəlif dövlətlərarası (regional)
proqram və layihələrdən bəhs olunur. Bu baxımdan Azərbaycan Respublikasının Ümumdünya
Gömrük Təşkilatına üzvlüyü mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Neftin dünya bazarında qiymətinin
dəyişməsinə ОPEC ölkələrinin təsiri və bunun bilavasitə Azərbaycanın ixrac etdiyi neftin
qiymətinin dəyişilməsində özünü biruzə verməsi təhlil edilir.
Dissertasiya işində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, qanunverici orqan sayılan Milli
Məclisin, MM-in beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr üzrə daimi
komissiyalarının, MM Aparatının Beynəlxalq Əlaqələr üzrə Şöbəsinin, MM-də xarici dövlətlərin
parlamentləri ilə əməkdaşlığa dair 60 işçi qrupunun, Nazirlər Kbinetinin, Nazirlər Kabineti
Apparatının, NK Xarici qtisadi Əlaqələr Şöbəsinin, Azərbaycan Respublikası qtisadi nkişaf
Nazirliyinin xarici iqtisadi əlaqələr sahəsində dövlətin iqtisadi siyasətini icra mexanizmləri təhlil
edilir. Xarici iqtisadi əlaqələr sahəsində dövlət maraqlarının qorunmasına nəzarəti həyata keçirən
Dövlət Gömrük Komitəsi, Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi, Maliyyə
Nazirliyi, Mərkəzi Bank və digər nazirliklər və strukturların xarici iqtisadi siyasət sferasında
fəaliyyət istiqamətləri araşdırılır. Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin və Mərkəzi Bankın
xarici iqtisadi əlaqələri maliyyələşdirmə və kreditləşdirmə qaydaları və normativləri müəyyən
edilir. Xarici iqtisadi fəaliyyətin həyata keçirilməsi zamanı Maliyyə Nazirliyinin vergiqoyma
məsələlərini tənzim etmə mexanizmi göstərilir. Xarici iqtisadi fəaliyyət sistemində əsas yeri
Ticarət-Sənaye Palatası tutur.
Dövlətin xarici iqtisadi fəaliyyəti daha çox beynəlxalq iqtisadi və maliyyə qurumlarının
vahid qayda və normaları əsasında tənzimlənir. Qanunvericilik bazasının təşkil olunması və
unifikasiyası zamanı əsas rolu ümumdünya beynəlxalq və sahəvi normativ aktlar oynaya bilər.
Tədqiqat işində xarici iqtisadi fəaliyyətin beynəlxalq ticarət və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq
prinsiplərini müəyyən edən ümumdünya konvensiyalarının, beynəlxalq müqavilələrin,
razılaşmaların və o cümlədən, digər hüquq normalarının tələbləri araşdırılır. Xarici iqtisadi
fəaliyyətin milli tənzimləmə alətlərindən iqtisadi rıçaqlar, nəzarət funksiyaları, texnilki alətlərdən
bəhs edilir. Ölkəmizdə xarici iqtisadi siyasət strategiyasının hüquqi təminat mənbələri olan
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası, Mülki Məcəllə, Gömrük Məcəlləsi, “Gömrük tarifləri
haqqında” qanun, “Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələrinin bağlanması, icrası və
ləğvi haqqında” qanun, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları, Nazirlər Kabinetinin
qərarları, qtisadi nkişaf Nazirliyi və Dövlət Gömrük Komitəsinin qərar və sərəncamları, digər
normativ hüquqi aktlar və o cümlədən, Azərbaycan Respublikasının iştirakçısı olduğu dövlətlərarası
sazişlər, beynəlxalq müqavilə və konvensiyalar təhlil edilir.
Respublikanın ixrac imkanlarının genişləndirilməsi və ixrac bazarının diversifikasiyası
Azərbaycanın ümumi iqtisadi siyasətində başlıca istiqamətlərdən biri olmalıdır. Apardığımız
tədqiqat işində respublikamızda gömrük rüsum normaları müəyyənləşdirilərkən hansı prinsiplərin
mütləq nəzərə alınmalı olduğu qeyd edilir. Xüsusi əhəmiyyət kəsb edə biləcək məsələlərdən biri də
ölkəmizdə azad iqtisadi zonaların yaradılmasıdır. Yeni texnika və texnologiyanın kilid həlqəsi olan
valyuta ehtiyatlarının artırılması üçün idxalı əvəzetmə siyasəti ilə ixracyönümlü iqtisadi inkişaf
strategiyası optimallaşdırılmalıdır. Xarici iqtisadi əlaqələrin iqtisadi tənzimlənmə metodlarının və
xarici iqtisadi əlaqələrin institusional tənzimlənmə strukturunun yaradılması olduqca mühümdür.
Bir çox əmtəələrin defisitli və qiymət disproporsiyalarının mövcud olduğu şəraitdə əmtəələrin
istehlakçıları və təchizatçıları ilə hesablaşmalarda yeni bazar metodlarının həyata keçirilməsi az
önəmli deyil.
Araşdırmalar bir daha sübut edir ki, respublikamızda xarici iqtisadi əlaqələrin dövlət
tənzimlənməsi sisteminin normativ-hüquqi bazasının sürətlə dəyişən qlobal şəraitə uyğun olaraq
təkmilləşdirilməsi bir proses xarakteri daşımalıdır. Xüsusilə ÜTT-nin qaydaları və digər beynəlxalq
konvensiyalarda təsbit olunmuş beynəlxalq standartlarla müqaisədə bu çatışmazlıqlar özünü daha
qabarıq surətdə biruzə verir. dxal-ixrac əməliyyatlarının tənzimlənməsinin qanunvericilik bazasının
yaxın gələcəkdə təkmilləşdirilməsinə ehtiyac var.
Dostları ilə paylaş: |