Microsoft Word Economic theory lecture 9

---

9-mavzu. NARXNING MOHIYATI VA SHAKLLANISH XUSUSIYATLARI 
Narx-bozor mexanizmining muhim tarkibiy unsurlaridan biri. U o‘zining vazifalari orqali 
barqaror iqtisodiyotning shakllanishi hamda samarali amal qilishiga, bozor muvozanatining 
ta’minlanishiga, milliy daromadning iqtisodiyot turli tarmoq va sohalari, xo‘jalik yurituvchi 
sub’yektlari bo‘yicha taqsimlanishiga, aholining ijtimoiy jihatdan himoya qilinishiga sharoit 
yaratadi. Shuningdek, u ishlab chiqaruvchilarni rag‘batlantirib, sog‘lom raqobat muhitining 
yaratilishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu mavzuda biz narxning iqtisodiy mazmuni va 
vazifalari, shakllanish tamoyillari va uning darajasiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar, narx turlari 
bilan bir qatorda davlatning narx siyosati va uning O‘zbekistondagi o‘ziga xos jihatlarini ham 
ko‘rib chiqamiz. 
9.1. Narxning mazmuni, vazifalari va turlari. 
Narx-real bozor iqtisodiyoti sharoitida tovar va xizmatlarning ijtimoiy qiymati va ijtimoiy 
nafliligining puldagi ifodasidir. 
Narxda alohida olingan ishlab chiqaruvchilarning individual sarflari emas yoki alohida 
olingan individual shaxslarning psixologik jihatdan naflilikka bergan bahosi ham emas, balki 
jamiyat tomonidan tan olingan ijtimoiy sarflar va jamiyat uchun zarur bo‘lgan miqdorda va 
sifatda yaratilgan va tan olingan ijtimoiy naflilik, ya’ni iste’mol qiymati o‘z ifodasini topadi. 
Tovarlar va xizmatlar uchun qilingan ijtimoiy sarflarning asosli ravishda o‘sishi yoki tovar va 
xizmatdagi sifat ko‘rsatkichlarining o‘sishi ushbu tovar narxining oshishiga olib keladi. 
Shuning uchun real hayotda turli tovarlar va xizmatlardagi ikki xil xususiyat o‘zgarishlari 
ularning hajmini hisoblashda ikki xil narxda hisobga olinadi (9.1-rasm). 
 
9.1-rasm. Tovardagi ikki xil xususiyatni ifodalovchi narxlarning mahsulot hajmini