Microsoft Word fuattez doc

 
320 
duvarlarına bordürler çizilmiş olmalıdır. Bu bant ve örgü bordürü izlemelerinden yola 
çıkılarak ikonografik açıdan da tüm bu sahneler bir bütünlük göstermektedir.  
ncelemiş  olduğumuz  resim  örnekleri  Gordion  Boyalı  Ev  hariç  mezar  yapılarına  ait 
olması  nedeniyle  resimler  ölüm  ikonografisiyle  ilgilidir.  Resimlerde  işlenen  bazı 
konular  direkt  olarak  prosession,  ekphora  ve  prothesis  gibi  cenaze  törenleriyle 
ilişkilidir.  Akhaemenid  Dönem  mezar  stelleri  üzerinde  de  gördüğümüz  kline  (Cenaze 
Ziyafeti),  savaş  ve  av  sahneleri  de  resimlerin  konuları  içersinde  yer  almaktadır.  Bu 
konulardan  farklı  olarak  Kızılbel’de  mitolojik  sahneler  ve  spor  karşılaşmaları 
resmedilmiştir.  
En  yoğun  prosession  sahnelerini  Kızılbel’de  bulmaktayız.  Bu  mezar  odasının  kuzey 
duvarının  II.,  IV.  ve  V.  frizlerinde  prosession  sahneleri  yer  almaktadır  (Lev.  12:  a). 
Doğu duvarının IV. frizindeki hoplitlerden oluşan prosession, kuzey duvarı V. frizden 
başlayan prosessionun devamıdır. Burada kuzey duvarının V. frizinde sola doğru giden 
atlılar bulunmaktadır.  
Kuzey  duvarının  II.  frizinde  kadın  ve  erkeklerden  oluşan  sola  hareket  halinde  bir 
prosession  yer  almaktadır  (Lev.  14:  a).  Bu  sahnede  yer  alan  mavi  erkek  figürleri 
tarafından bazı objeler taşındığı kesindir (Lev. 14: b, c). Prosession sol başta oturan bir 
kadın  figürüyle  son  bulmaktadır  (Lev.  16:  a,  b).  Kuzey  duvarının  I.  frizinde  yer  alan 
gemi yolculuğu sahnesini (Lev. 12: a; 13: a) mezar sahibinin gemi ile ayrıldığı şeklinde 
yorumlarsak,  II.  frizdeki  prosessionun  ölüyü  uğurlamak  üzere  gerçekleştirildiğini 
söylemek  kısmen  doğru  bir  yorum  olacaktır.  Bu  bağlamda  oturan  kadın  ölünün  bir 
yakınını, olasılıkla da karısını simgelemektedir.  
Kızılbel  II.  frizinde  olduğu  gibi  Harta  resimlerinden  ele  geçen  iki figür  (Lev.  3:  a,  b) 
duruşları,  ellerinde  kumaş  taşımaları  bir  prosessionda  olduklarını  göstermektedir. 
Ayrıca bu mezara atfedilen Pers giyimli bir erkek figürü önünde ilerleyen at figürü ile 
bu  prosessionun  bir  parçası  olmalıdır  (Lev.  3:  c).  Ellerinde  katlı  kumaşlar  taşıyan 

---

 
321 
figürlerden  oluşan  prosession  sahnelerinin  en  yakın  benzeri  Persepolis  Apadana 
kabartmalarında yer almaktadır.
598
 Burada halk, krala çeşitli hediyeler getirmektedir.  
Gordion Boyalı Ev’den prosession sahnesinde olabilecek kadın ve erkek figürlerine ait 
resim  parçaları    (Lev.  38:  a,  b)  ele  geçmiştir.  Buradan  bir  kadına  ait  parçalar 
birleştirilebilmiştir.  Figür  burada  sağ  elini,  dudaklarına  değmeyecek  şekilde  ağzına 
yaklaştırmış şekildedir. Bu poz Persepolis Apadana kabartmalarında gördüğümüz üzere 
kral  veya  önemli  kişiye  yaklaşırken,  konuşmadan  önceki  saygılı  sessizliği  ifade 
etmektedir.
599
  
Aktepe’nin iki duvarında taş klineye doğru dönük, ellerinde mersin dalı
600
 tutar şekilde 
yer  alan  iki  figür  prothesis  sahnesini  canlandırmaktadır  (Lev.  4:  b;  5:  a,  b,  c).  Ölüyü 
kutsamak  için  ölünün  başı  üzerine  dal  uzatmak  ve  yatağının  yanına  dal  bırakmak  bir 
prothesis  geleneğidir.  Dal  uzatma  hareketinin  sinekleri  uzaklaştırmak  amacıyla 
yapılmaya başlandığı ve daha sonra bir tören niteliği kazandığı kabul edilir.
601
  
Harta  mezar  odasının  duvarlarındaki  resimlerin  yerinden  koparılıp  götürülmesinden 
önce  görebilen  kişilerin  beyanına  göre
602
  burada  ekphora  sahnesi  yer  almakta  idi. 
Karaburun II’nin  güney duvarında (Lev. 34: a, b) ve Tatarlı doğu duvarı birinci kalas 
üzerinde    (Lev.  43:  b)  betimlenmiş  olan  sahnelerin  ekphora  sahnesi  olduğu  kesindir. 
Aynı  konuyu  Pers  etkili  steller
603
  üzerinde,  Ksanthos  G  Heroonu’nda
604
  ve  Ağlayan 
Kadınlar  Lahdinde
605
  görmekteyiz.  Ekphora  konusunun  işlendiği  yerlerin  tümü  de 
mezar  kültü  ile  ilişkilidir.  Burada  cenazenin  mezara  götürülüşü  canlandırılmıştır. 
Karaburun  (Lev.  35:  b)  ve  Tatarlı    (Lev.  43:  d)  ekphora  sahnelerinde  prosessionun 
ortasında  tahtlı  araba  içersinde  oturan  sakallı  figür  yer  almaktadır.  Ancak  cenaze 
                                                 
598
 Schmidt 1953, pl. 35, 37. 
599
 Gerschevitch 1985, 271. 
600
 Bu dal Özgen tarafından zeytin dalı olarak yorumlanmıştır. Ancak mersin dalı prothesiste önemli bir 
yere sahiptir. Kanımızca dal çizimlerinin özellikle zeytin dalını ifaden eden bir etkisi yoktur.  
601
 Kurtz 1971, 64; Ahlberg 1971, 302. 
602
 Dedeoğlu 1996, dipnot 11. 
603
 Polat 1998. 
604
 Metzger 1963, 49 vd., pl. 38-39; Bernard 1964, 273 vd., pl. 18; Borchhardt 1968, 209; Metzger 1971, 
509;  Borchhardt  1976,  71-72,  Taf.  31/3,5-6;  Bruns  -  Özgan  1987,  20  vd.,  Taf.  1/3-4;  Jacobs  1987,  50, 
Taf. 12. 
605
 Fleischer 1983, 47 vd. 

---

 
322 
prosessionunun  bir  özeti  şeklinde  olan  Pers  etkili  mezar  stelleri  üzerinde  tahtlı  araba 
içerisinde  oturan  figürün  yerine,  üstü  kubbe  biçimli  arabanın  betimlendiği 
görülmektedir. Kubbeli arabayı genellikle bir seyis çekmekte, arkada ise üç ya da dört 
kişiden  oluşan  erkek  ya  da  kadın  grupları  takip  etmektedir.  Bu  kişi  olasılıkla  mezar 
sahibinin  önemli  kimliğinden  ötürü  ekphora  sahnesinde  yer  alarak,  ölüyü 
onurlandırmaktadır.  Ateşlier
606
  ve  Polat’ın
607
  öngördüğü  üzere  kubbeli  arabanın 
arkasından  gelen  kadın  gruplarından  öndeki,  yukarı  kaldırdığı  bir  eliyle  arabaya 
dokunmaktadır.  Bu  gruba  Tatarlı’yı  da  eklemek  gerekmektedir.  Arabaya  bu  şekilde 
dokunma hareketi ölüye bir saygı gösterimi olmalıdır.
608
 Bu figürler cenazeye bu kadar 
yakın durmaları ile olasılıkla ölü yakınlarından birini simgelemektedir.
609
 
Ekphora  sahneleri  Akhaemenid  Dönem  içinde  Anadolu’da  sık  rastlanan  bir  konudur. 
Ancak  Pers  geleneğinde  böyle  bir  tören  yoktur.  M.Ö.  8.  yüzyıldan  itibaren  Phryg 
tümülüslerinde  cenazenin  bir  araba  içinde  mezar  alanına  getirildiği  ve  bu  araba  ile 
atların  ya  da  öküzlerin  cenaze  ile  birlikte  gömüldükleri  anlaşılmaktadır.
610
  Bir  Phryg 
geleneği olduğu anlaşılan bu seremoninin Lydia ve Phrygia’daki Akhaemenid Dönem’e 
tarihlenen tümülüslerde devam ettiği ortaya çıkmaktadır.  
Mezar ikonografisinde sıklıkla karşılaştığımız kline sahneleri Kızılbel (Lev. 10: a, b) ve 
Karaburun  II’de  de  (Lev.  30:  a)  karşımıza  çıkmaktadır.  Gordion  Boyalı  Ev’den  ele 
geçen fresk parçası olasılıkla kline sahnesine aittir. Bu parça üzerinde yüzleri birbirine 
yakın duran iki baş görülmektedir. Yüzlerin birbirine yakınlığı, klinede yan yana oturan 
figürlerin birbirlerine yakınlığına benzemektedir. Kızılbel ve Karaburun II sahnelerinin 
ortak noktası kline üzerinde tek başına uzanan giyimli ve sakallı erkek figürüdür. Her 
iki  resimde  de  klinenin  yanında  hizmetkarların  yanı  sıra  bir  de  kadın  figürü 
bulunmaktadır. Kline üzerinde uzanan erkek figürleri mezar sahibini kadın figürleri ise 
karısını  temsil  etmektedir.  Karaburun  II’de  kline  çevresindeki  iki  hizmetkarın  elinde 
                                                 
606
 Ateşlier, 2002, 80. 
607
 Polat 1998, 91, 34. 
608
 Dentzer 1969, 195-224. 
609
 Ateşlier 2002, 82. 
 
610
 Polat 1998, 233 vd.  

---