VAQÌF SÄMÄDOÕLU
95
Amma gälib gördü ki, ermänilär baş-başa, saq-
qal-saqqala verib, quru arxa baxa-baxa ağlayırlar.
– Hara gedirsän, ay müsälman balası? – soruşdu
ermänilär.
– Arxın suyunu açmağa, – dedi oğul.
– Get, oğul, Allah sänä dä, atan Sälim kişiyä dä
ömür versin. Suyun qabağını, güman olsun ki, gür-
cülär käsib. Onlara de ki, ermänini dä Allah yara-
dıb, ona da härdän bir su lazım olur, – dedi ermäni-
lär.
– Baş üstä, – dedi oğul.
Ermänilär Sälim kişinin oğlunun sağ çiyninä ayın-
oyunla dolu bir xurcun qoydular, xeyir-dua verib yo-
la saldılar.
Oğul xeyli getmişdi ki, qulağına qäribä säslär,
burnuna tünd çaxır iyi däydi. Vä oğul gördü ki, gür-
cülär quru arxın üstündä mäclis qurub çaxır içä-içä
oxuyurlar, oxuya-oxuya da ağlayırlar.Gürcülär Sälim
kişinin oğlunun sol çiyninä bir tuluq çaxır qoyub,
qayda-qanunla yola saldılar.
Oğul yeddi gün, yeddi gecä arx boyu getdi. Ar-
xın içi bomboş idi. Qırx gün, qırx gecä dä getdi. Arx
içi yenä dä susuz idi. Dağ aşdı, arxı quru gördü,
sähra keçdi, gözünä bir damcı su däymädi yenä ar-
xın içindä.
Oğul at olsaydı, nal tökärdi bu getdiyi yolda, quş
olsaydı, qanad salardı. Ancaq ata belindän gälib,
Gürzəçöl yazıları
96
ana bätnindän çıxmışdı. İnsan idi. Bir älindä bel
vardı. Odur, dayanmadı, ayaq saxlamadı Sälim kişi-
nin oğlu. Getdi, elä hey getdi. Getmäyib neyläyäydi
axı? Axır ki, günlärin bir günündä Sälim kişinin oğ-
lunun yolunu öz sualı käsdi.
– Nä qädär getmäk olar? – soruşdu oğul.
– Gedim görüm suyun qabağı harda käsilib, –
cavab verdi oğul.
– Yetär, geri dön, – dedi oğul.
– Yox, äşşi, bu qädär gälmişäm, qoy bir az da
gedim, – dedi oğul.
Vä täzädän ayaqlarına toxtaxtlıq verdi. Getdi,
getdi, getdi. Görmädiyi dağları gördü, keçmädiyi
düzläri keçdi, başının üstündän adını bilmädiyi quş-
lar uçdu, qulağına adını bilmädiyi heyvanların mä-
läşmäsi, ulaşmasının säsi däydi.
Vä bir gün Sälim kişinin oğlu yoruldu. Elä yorul-
du ki, yerä oturmağa da taqäti qalmadı. Ancaq bildi
ki, bu gün yerä otursa, ayağa qalxmağa daha saba-
hı olmayacaq. Odur, Sälim kişinin oğlu axır gücünü
qan-tärä bulaşmış ayaqlarına toplayıb, belin kö-
mäkliyi ilä iyirmi addım da atdı. Täpäyä qalxdı. Tä-
pädän gördü ki, täpänin altından bir känd başlanır
vä bu kändin iyi öz kändinin iyidi.
– Aman Allah, – dedi Sälim kişinin oğlu.
Uzağa baxdı. Gördü ki, baxdığı yerdä bir yel dä-
yirmanı fırlanır, o däyirmandan da uzaqda bir ermä-
VAQÌF SÄMÄDOÕLU
97
ni kändinin bacaları tüstülänir. Vä Sälim kişinin oğlu
başa düşdü ki, arx boyunca gedib-gedib, bütün yer
küräsini fırlanıb, gälib çıxıb öz kändinä.
– Aman Allah! – dedi Sälim kişinin oğlu.
– Ä, bu qoca rähmätlik Sälim kişiyä oxşayır ya-
man, – dedi kimsä bir yandan.
Bu kimsänin sözlärini oğul eşitdi. O an yadına
düşdü ki, känddän çıxanda adı Sälim kişi olan atası
sağ idi.
– Aman Allah! – dedi rähmätlik Sälim kişinin oğ-
lu. Vä älindäki beli öz qapılarının yanında yerä atdı.
Qapının qabağında yerä mıxlanıb durdu. İçäri
keçä bilmädi. Çünkü heç cür yadına sala bilmädi ki,
qapının ağzı hansı täräfindädi vä hara açılır qapı.
Gürzəçöl yazıları
98
Darvaza
Bu dağ kändinin arana bircä yolu var idi. İki qa-
ya arasından. Vä o kändin yeganä, amma hamının
zähläsi getdiyi dälläyi günorta çağı dükanından çı-
xıb, hasar boyu çömbälib oturmuş adamlara bax-
dı.
– Gördünüz? Bunlar da daş evä girän kimi ağzı-
na qapı qoydular! – bağırdı.
Sonra qayçısını oynada-oynada, eşiyä odekolon
ätri qoxuyan dükanına girdi.
Çömbälib oturan adamlar ayağa qalxıb uzağa
baxdılar. Vä uzaqda gördülär ki, dälläk köpäkoğlu
adam olsa da, düz deyir. Daş evin qapısı vardı. Sarı
rängdä.
– Dälläk häm düz deyir, häm dä düz demir. Qapı
qoysalar da, yaxşı rängdä rängläyiblär. Sünbül rän-
gindädi, – dedi hamı bir ağızdan.
Dälläk onların sözünü eşidib özünü bayıra atdı.
– Vallah, sizi här üzünä qırxmaq halaldı!
– Ä, nä olsun qapı ävväl ağ idi, indi sarı? Rängi-
nä niyä baxırsız? Özünä baxın! Düz-ämälli adamlar-
VAQÌF SÄMÄDOÕLU
99
dısa niyä özlärini bizdän, bu yekälikdä kändin ca-
maatından qapıyla ayırırlar? – dedi dälläk.
Vä ayaq üstä duran adamlar başa düşdülär ki,
dälläk ana ämcäyi käsän olsa da, düz deyir. Ancaq
dälläyin sözlärini yaxşı götür-qoy elämäk üçün özlä-
rini çayxanaya verdilär. Gälib gördülär ki, çayçı şa-
girdi ilä närd oynayır.
– Bizä çay gätir, – dedilär dälläyin dükanından
gälib çayxanada oturanlar.
– Ancaq qaynanmış su var, – dedi çayçı.
– Necä yäni, ä? – soruşdular onlar.
– Necä yäni?! Ay köpäkuşağı, özünüz Acı yazğa-
nın üstündäki çay kollarını buldozerin ağzına verib,
çay yerinä süpürgä toxumları säpmädiniz ki, süpür-
gäliyä däyändän sonra toyuq-cücä buraxacağıq, to-
yuq-cücä torpağı gübräläyäcäk, şoran yer dönüb
olacaq qara torpaq, qara torpaqda da nä istäsän
äkib becärmäk olar? – dedi çayçı birağıza.
Vä çayxanada oturanların yadına düşdü ki, doğ-
rudan da, daş evdä olanlar bunlara başa salmışdı-
lar ki, süpürgälik çaydan qat-qat särfälidir bu kän-
din camaatı üçün. Aşıq Saleh dä bir gäraylı yaz-
mışdı bu haqda. Bazar günläri daş evin qabağında
dayanıb, orta Sarıtel üstündä oxuyurdu hämin gä-
raylını.
– Neyläyäk? – soruşdu camaat elä camaatdan.
Camaat camaata nä cavab verä bilärdi? Heç nä.
Dostları ilə paylaş: |