Microsoft Word Hazir kitab docx
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
185 11) Müci Ramazan – zaqatalalı, 12) Əhməd bəy – soyadını xatırlamıram, o vaxt kooperativdə işləyirdi, 13) Məhəmməd Vahab oğlu – ticarətçi, şəkili, ancaq Zaqatalada yaşayır, 14) Əlibala Salamov – ölüb, 15) Əliəkbər Salamov- zərgər (Zərgər Əliəkbər), 16) Musa və Abbas Əsgərovlar – şəkililər, o zaman Zaqatalada yaşayırdılar. Sual: Bu təşkilatın məqsəd və vəzifələrini açıqlayın. Cavab: Yuxarıda dediyim kimi, bu təşkilat əksinqilabi millətçi mövqedə dururdu. Biz bu işləri aparırdıq: 1) əksinqilabi millətçilik, yəni Turan millətinin vahidliyi “ideya”sını yayğınlaşdırmaq; 2) Turan xalqlarının bütün dillərindən daha mədəni saydığımız Türk dilini yayğınlaşdırmaq; 3) Türk şair və yazıçılarından Tofiq Fikrət, Məhəmməd əmin [Yurdaqul], Hamid Əbdülhəqq, Rza Tofiq və başqalarının ideyalarını yaymaq. Boynuma alıram ki, bizim bütün əksinqilabi millətçi işimiz ÜİK(b)P və sovet hakimiy- yətinin milli siyasətinə, proletar ədəbiyyatı və yaradıcılığına qarşı yönəldilmişdi və onlara qarşı pantürkizm “ideya”sı qoyulmuşdu. Mən – Qədimov Abbasqulu, Baba Qəbulov, Qazızadə Nurulla əfəndi, Rəcəbli Əhməd, Əhməd Bərbərlinski məsciddə, məktəblərdə, bazarda ayrı-ayrı dükan- larda, guya qonaqlıq məclislərində Turan millətlərinin birliyi uğrunda çıxış edirdik. Məktəblərdə təbliğat apararkən gəncləri əskinqilabi millətçi ruhda tərbiyələndirmək istəyirdik”. Oxucumuz diqqətli olsun – müttəhim özünü “Əliabbas” yox, “Abbasqulu” adlandırır! Nə qədər gülüncdür! Doğrudanmı o, öz adını unudub?! Əlbəttə, 186 yox. Bu, müstəntiqin saxtakarlığına başqa bir sübutdur. Ə.Qədimov bu protokolu oxumuş olsaydı, yaxud dinləsəydi hökmən öz adını düzəldərdi; deməli, bu protokolun məzmunundan o, xəbərsizdir. “Sual: Bu əksinqilabi millətçi təşkilatın üzvlərindən kimlər hələ üzə çıxarılmayıb və repressiya olunmayıb? Cavab: Təşkilatın tərkibindəki bu adamlar repressiya olunmayıb: Rəcəbli Əhməd, İsa Kazımov, Musa Əsgərov, Abbas Əsgərov. Sual: Boynunuza alırsınızmı ki, 1927-ci ildə gizli əksinqilabi millətçi təşkilatı yaratmaq üstündə həbs edildiyiniz zaman “Türk mühibbi” təşkilatını və həmin təşkilatın üzvlərini istintaqdan gizlətmisiniz? Cavab: Bəli, boynuma alıram ki, 1927-ci ildə bu təşkilat üstündə həbs olunduğum zaman dindirmələrdə təşkilatın möv- cudluğunu inkar etdim və sırf əksinqilabi məqsədlə istintaqa həmin əksinqilabi millətçi təşkilatın üzvlərinin adlarını demədim. Sual: 1929-ci ildə cəzanızı çəkib qurtardıqdan sonrakı əksinqilabi işiniz haqqında ifadələrinizi davam etdirin. Cavab: Cəzamı çəkdikdən sonra mən Şəkidəydim. Burada Baba Qəbulov, Əfəndiyev Fərrux, Əliəkbər Salamov, Əh- məd Rəcəbli, Abbasqulu Mirzəyev və başqaları ilə əksinqilabi əlaqəmizi bərpa etdim. Şəki-Zaqatala bölgəsində sovet hakimiy- yətinə qarşı silahlı çıxışlara hazırlıq vaxtı mən üsyançı hərəkat təşkilatları və iştirakçılarından Nəbibəyov Bəhram bəy, Seyid Vəliyev, Qəbulov Baba ilə əlaqə saxladım, üsyançı hərəkatın təşkilatçılarından biri kimi Nəbibəyovun tapşırığına əsasən 187 Bakıya getdim ki, sovet hakimiyyətinə qarşı üsyan hərəkatına Müsavatın xarici bürosundan yardım almaq üçün Müsavatın başlıca şəxslərindən olan Mədinə xanım’ın şəxsində Bakı müsavatçılarının gizli təşkilatı ilə əlaqə və rabitə yaradım. Bu məqsədlə Qiyasbəyova Mədinə xanım’ın yardımı ilə Bakıda yerləşən müsavatçılarla Müsavatın xarici bürosu arasında əlaqəçi olan müsavatçı Ağayev Novruz’la əlaqə yaratdım və onunla üç görüşüm oldu. Ağayevlə görüşlər zamanı Müsavatın xarici bürosunun işi haqqında məlumat aldım və ona da Ağayev vasitəsi ilə Az.SSR-in rayonlarının vəziyyəti haqqında mənfi və böhtançı ruhda məlumat verdim. Həm Mədinə xanımdan, həm də Ağayev Novruzdan əksinqilabi müsavatçı işin bundan sonra da genişləndirilməsi haqqında əksinqilabi müsavatçı göstərişlər və Az.SSR-in rayonlarındakı vəziyyətin, Az.SSR-in rayonlarındakı köhnə müsavatçı kadrların müəyyənləşdirilməsi zərurəti haqqında tapşırıqlar aldım. Bu tapşırıqları Müsavatın xarici bürosu üçün yerinə yetirməli idim və qismən də yerinə yetirdim. Sual: Qiyasbəyli Mədinə xanımın və Ağayev Novruzun şəxsində əksinqilabi Müsavat təşkilatı ilə əlaqəniz və onlardan tapşırıq almağınız hansı ildə olub? Cavab: Bütün bunlar 1930, 31, 32 və 1933-cü illərdə baş verib. Sual: 1933-cü ildən sonrakı əskinqilabi fəaliyyətiniz haqqında ifadələrinizə davam edin. Cavab: 1933-cü ildə Ağayevlə son görüşümdə o, yuxarıda dediyim kimi, mənə Müsavatın xarici bürosunun göstərişlərinə uyğun bir sıra əksinqilabi müsavatçı tapşırıqlar verdi. 188 Müsavatın xarici bürosundan Ağayev vasitəsilə aldığım göstərişlərin mahiyyəti bunlardır: 1) Quba qəzasındakı xüsusən nüfuzlu bütün köhnə müsavatçıları müəyyənləşdirmək və onlarla əlaqə yaratmaq, onları işə düzəltməyə çalışmaq. 2) Sürgündən qayıdan müsavatçıları və başqa antisovet görüşlü şəxsləri imkan daxilində işə düzəltmək. 3) Yeni müsavatçı kadrlar hazırlamaq məqsədiylə gəncləri əksinqilabi millətçi ruhda tərbiyə etmək üçün gənclər arasında iş aparmaq. 4) Kəndlilər arasında antisovet əhval-ruhiyyəli şəxsləri müəyyənləşdirmək üçün kəndlilərin əhval-ruhiyyəsini öyrən- mək. Sual: İstintaqa bildirin görək bu göstərişləri gerçəkləşdirmək üçün Siz hansı əməli işlər görmüsünüz? Cavab: Qubada həbs olunduğum anadək aşağıdakı işləri görmüşəm. Bir həkim kimi evlərə xəstələrin yanına getməyimdən istifadə edərək ziyalıların və kəndlilərin əhval-ruhiyyəsini öyrənmişəm. Əksinqilabi əhval-ruhiyyəli bu şəxsləri müəy- yənləşdirərək onlarla əlaqə saxlamışam: 1. Əliabbas, yanılmıramsa Əlizadə – qubalı, vəkillər kollegiyasının üzvü, keçmiş şəhər başçısı; 2. Mirzəəli Behbudov – şuşalıdır, Şuşanın məşhur bəylərindəndir, Qubada vəkillər kollegiyasının üzvü idi, bir müddət, deyəsən, hansısa rayonda “ÇK” orqanlarında işləyib; 3. Molla Əhməd əfəndi – Quba şəhərinin sakini, sünni camaatı arasında çox nüfuzlu bir şəxsiyyət; doğrudur, Quba şəhərində şayiələr gəzirdi ki, o, Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|