413
Yeni qəbul edilmiş “Təhsil haqqında” Qanun bu sahədə dövlət standartlarını
açıqlayıb-fərdin, cəmiyyətin, dövlətin tələbatına uyğun olaraq, elmi-pedaqoji prinsiplər
ə
sasında hazırlanan və müəyyən dövr (5 ildən az olmayaraq) üçün vahid dövlət tələblərini
aks etdirən ümumi normalar məcmusudur (mad.6.1).
Dövlət təhsil standartları təhsil sahəsində sınanmış mütərəqqi beynəlxalq meyarlar,
milli və ümumbəşəri dəyərlər nəzərə alınmaqla müəyyən edilir (mad.6.2).
Bu standartlar və onların quvvədə olma müddəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanı
tərəfindən müəyyən edilir (mad.6.3)
Dövlət təhsil standartları təhsilin məzmununu, idarə olunmasını, maddi-texniki və
tədris bazasını, infrastrukturunu, təhsilverənlərin keyfiyyət göstəricilərini, hər bir təhsil
pilləsində
təhsilalanlarının
bilik,
bacarıq
və
vərdişlərinin
səviyyəsini
müəyyənləşdirir(mad.6.4).
Bütün təhsil müəssisələrində təhsilin müvafiq dövlət standartlarına uyğun təşkili
təmin olunur(mad.6.5).
Təhsil müəssisəsinin fəaliyyətinin, təhsilin səviyyəsinin və təhsilalanların
nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsində,akkreditasiyada və attestasiyada müvafiq dövlət
təhsil standartları əsas götürülür(mad.6.6).
Sağlamlıq imkanlarıməhdud şəxslərin təhsili üçün xüsusi dövlət standartları müəyyən
edilir(mad.6.7).
Azərbaycan Respublikasının təhsil müəssisələrində tədris dili dövlət dili-Azərbaycan
dilidir(mad.7.1).
Vətəndaşların və təhsil müəssisəsi təsisçilərinin istəyi nəzərə alınaraq, xüsusi hallarda
(Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr və ya müvafiq icra
hakimiyyəti orqanı ilə razılaşma əsasında) ümumi təhsil müəssisəsində Azərbaycan dili,
Azərbaycan ədəbiyyatı, Azərbaycan tarixi və Azərbaycan coğrafiyası fənləri tədris
olunmaqla tədris müvafiq dövlət təhsil standartları əsasında digər dillərdə dəaparıla bilər
(mad.7.2).
Azərbaycan dilini zəif bilən təhsilalanlar üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanının
müəyyən etdiyi qaydada və təhsil proqramlarına uyğun hazırlıq sinifləri və kursları təşkil
olunur (mad.7.3).
Təhsil sisteminin quruluşuna aşağıdakılar daxildir:
-bütün təhsil müəssisələri, təlim-tərbiyə prosesi ilə məşğul olan və təhsil xidmətləri
ğ
östərən digər qurumlar,təhsil fəaliyyətini və onun inkişafını təmin edən elmi tədqiqat
institutları və informasiya mərkəzləri, layihə, istehsal,kliniki, ictimai iaşə, tibbi-profilaktik
və əczaçılıq strukturları, idman, istirahət və sağlamlıq kompleksləri, kampuslar, mədəni-
maarif müəssisələri və təşkilatları, kitabxanalar, yataqxanalar, düşərgələr və digər
infrastruktur obyektləri;
-təhsili idarəetmə orqanları və onların tabeliyində fəaliyyət göstərən müəssisə və
təşkilatlar;
-təhsil sahəsində fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatları, assosiasiyalar,
cəmiyyətlər, elmi-metodik şuralar və digər qurumlar.
Təhsil sisteminin başlıca vəzifəsi dərin və hərtərəfli biliyə, bacarığa, praktiki
hazırlığa, yüksək mədəniyyətə, məsuliyyət hissinə, mütərəqqi dünyagörüşünə malik olan və
onu daim inkişaf etdirməyə çalışan şəxsiyyət formalaşdırmaq, soy kökünə, Azərbaycan
xalqının azadlıq və demokratiya ənənələrinə bağlı olan, xalqının milli, əxlaqi, humanist,
414
mənəvi və mədəni dəyərlərinə dərindən yiyələnən, onları qoruyan və daim inkişaf etdirən,
ailəsini, vətənini, millətini sevən və daim ucaltmağa çalışan, ümumbəşəri dəyərlərə
yiyələnən, insan hüquqları və azadlıqlarına hörmət edən, müstəqil və yaradıcı düşünən,
biliyinə, yüksək əxlaqi və mənəvi keyfiyyətlərinə, demokratikliyinə görə dünyanın ən
qabaqcıl ölkələrinin vətəndaşları səviyyəsində dura bilən sağlam yurddaşlar yetişdirmək və
bununla yüksək sivilizasiyalı cəmiyyət qurmağa, Azərbaycanı dünyanın ən inkişaf etmiş
demokratik dövlətlərindən birinə çevirməyə qadir olan insan tərbiyə etməkdir.
Azərbaycan
Respublikasında
aşağıdakı
təhsil
formaları
tətbiq
olunur:
-
formal;
-qeyri-formal;
-informal.
Formal təhsilin təşkili qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən
edilir.
Azərbaycan Respublikasında aşağıdakı təhsilalma formaları müəyyən edilir:
-əyani;
-
qiyabi;
-
distant
(məsafədən);
-
sərbəst
(eksternat).
Azərbaycan Respublikasında müəyyən edilmiş təhsilalma formaları çərçivəsində evdə
təhsil
və
fərdi
təhsil
təşkil
oluna
bilər.
Zəruri hallarda, müasir təhsil texnologiyalarından istifadə etməklə müvafiq icra
hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada digər təhsilalma formaları da tətbiq
edilə
bilər.
Azərbaycan Respublikasında mülkiyyət növünə görə aşağıdakı təhsil müəssisələri
fəaliyyət
göstərir:
-dövlət;
-bələdiyyə;
-özəl.
Azərbaycan Respublikasında dövlət təhsil müəssisələri bilavasitə mənfəət əldə etmək
məqsədi
güdmür.
Təhsil
müəssisəsinin
aşağıdakı
tipləri
və
növləri
müəyyən
edilir:
-
mə
ktə
bə
qə
də
r təhsil müəssisələri (körpələr evi, körpələr evi-uşaq bağçası, uşaq
bağçası,
xüsusi
uşaq
bağçası);
-ümumi təhsil müəssisələri (ibtidai, orta və tam orta ümumtəhsil məktəbləri,
ümumtəhsil internat məktəbləri, xüsusi məktəblər və xüsusi internat məktəbləri, sağlamlıq
imkanları məhdud uşaqlar üçün xüsusi məktəblər və internat məktəbləri, xüsusi qayğıya
ehtiyacı olan uşaqlar üçün müəssisələr, istedadlı şagirdlər üçün məktəblər, gimnaziyalar,
liseylər
və
digər
müəssisələr);
- məktəbdənkənar təhsil müəssisələri (uşaq yaradıcılıq mərkəzləri, uşaq-gənclər
idman məktəbləri, uşaq-gənclər şahmat məktəbləri, ekoloji tərbiyə və təcrübə mərkəzləri,
texniki yaradıcılıq mərkəzləri, turizm və diyarşünaslıq mərkəzləri, məktəbdənkənar iş
mərkəzləri,
estetik
tərbiyə
və
bədii
yaradıcılıq
mərkəzləri
və
s.);
- ilk peşə-ixtisas təhsili müəssisələri (peşə məktəbləri, peşə liseyləri);
-
orta
ixtisas
təhsili
müəssisələri
(kolleclər);
- ali təhsil müəssisələri (universitetlər, akadem-lar, insti-lar və s.);