Microsoft Word итисодий статистика-лотин doc
Korxonalar moliyaviy holatini ifodalovchi
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 2. Korxonalar moliyaviy holatini ifodalovchi
ko‘rsatkichlar statistikasi Korxonalar moliyaviy holatini o‘rganish muhim bo‘lib, uning holati korxona xodimlariga ham, bu korxona bilan hamkorlik qilayotgan boshqa sub’ektlarga ham zarur. Korxonaning moliyaviy holati yaxshi bo‘lsa, yangi texnika va texnologiyani sotib olib, turli faoliyatlar bilan shug‘ullanib (qimmatbaho qog‘ozlar bozorida va shu kabilardir), iqtisodiy rivojlanishni ta’minlash, natijada barcha xodimlarni qo‘shimcha (ish haqidan tashqari) moddiy rag‘batlantirishga imkoniyat yaratiladi. Korxonaning moliyaviy holatining yaxshiligi bu korxona bilan hamkorlik qilayotgan barcha sub’ektlarga ham ijobiy xom ashyo yetkazib beruvchilar vaqtida sotgan xom ashyo qiymatini oladi, davlatga muddatida soliqlar to‘lanadi, investorlar esa ma’lum darajada foyda oladilar (dividend va boshqa shakllarda). Agarda korxonaning moliyaviy holati yomon bo‘lsa, yuqoridagilarning aksinchasi, faoliyatni rivojlantirishga mablag‘ yetishmaydi, soliqlar va jamg‘armalarga ajratmalar vaqtida to‘lanmaydi, qo‘shimcha rag‘batlantirish emas, xodimlarga ish 145 haqi ham vaqtida berilmaydi, kreditorlarga qarzlar muddati kelgach qaytarilmaydi, natijada korxona bankrotlik holatiga borib qoladi. Shuning uchun ham bo‘lajak oliy ma’lumotli mutaxassislar korxonalar moliyaviy holatini ifodalovchi ko‘rsatkichlarni yaxshi o‘rganib, ularni amaliyotda muntazam ravishda tahlil qilib borishlari lozim bo‘ladi. Umuman olganda korxonalar (korxonalar deganda faoliyat yurituvchi barcha sub’ektlar tushuniladi) moliyaviy holati juda ko‘p omillarga bog‘liq: • mavjud asosiy vositalar (mashina, uskunalar) texnik holati va ulardan samarali foydalanishga; • hom ashyo, material va boshqa ishlab chiqarish resurslaridan tejamkorlik va unumli foydalanishga; • ishlab chiqarishni tashkil etish, sifatli va talabga javob beradigan mahsulotlar ishlab chiqarishga; • mavjud moliyaviy resurslardan samarali foydalanib, ularni to‘g‘ri ishlatishga (sarflangan); • mahsulot tannarxi va faoliyat moliyaviy natijalarga va hakozalar. Shuning uchun ham korxonalar moliyaviy holatiga kompleks ko‘rsatkich bo‘lib, uni baholash uchun ko‘rsatkichlar tizimi qo‘llaniladi. Iqtisodchi olimlarning fikricha korxonalar holatini to‘liq baholash uchun 80 dan ortiq ko‘rsatkichlarni hisoblab, o‘rganish lozim ekan (Shodiyev. 248 bet, MMst. 248 bet). Korxonalar moliyaviy holatini baholashda iqtisod fanlari doktori, professor E.A. Akramov iqtisodchi olimlarning tavsiya etgan ko‘rsatkichlarini o‘rganib, ularning barchasini umumiy va xususiy ko‘rsatkichlarga ajratish kerakligini ta’kidlaydi. Korxonalar moliyaviy holatini ifodalovchi umumiy ko‘rsatkichlar qo‘yidagilar: 1. Mustaqillik koeffitsienti – bu ko‘rsatkich korxonaning o‘z mablag‘lari manbaini (O‘zM) barcha mablag‘larining umumiy summasiga (balans jamiga, BJ) bo‘lib topiladi. Must.k = BJ М Uz . ; Bu yerda Must.k – korxonaning mustaqillik koeffitsienti: Bu ko‘rsatkich korxonaning o‘z mablag‘lari mavjud barcha mablag‘larining qancha hissasini tashkil etishini bildiradi. Ma’lumki korxonaning o‘z mablag‘lari manbaining hissasi qancha ko‘p (katta) bo‘lsa, korxonani shunchalik mustaqil, ya’ni boshqa qarz manbalarida shuncha kam qaramligini bildiradi. 2. Likvidlik koeffitsienti (Likv.k) – korxonaning joriy aktivlar summasini (balans aktiv qismi II “Joriy aktivlar” ja’mi summasi, JA) joriy majburiyatlar (J.M.) summasiga bo‘lib topiladi. Joriy majburiyatlar summasi balans passivi II “Majburiyatlar” ja’mi summasidan uzoq muddatli qarz va uzoq muddatli bank kreditlarini ayirib topiladi. Likv. k. = J М J А ; Bu ko‘rsatkich majburiyatlarning to‘lov muddati kelganda qanchalik joriy aktivlari bilan qoplab,to‘lanadi degan savolga javob beradi. Shuning uchun ham ayrim adabiyotlarga bu ko‘rsatkichni qoplash koeffitsienti deb ham yozishadi. 146 3. Barqarorlik koeffitsienti (Barq.k) – korxonaning o‘z mablag‘lari manbaini (O‘z.M) qarz majburiyatlarning umumiy summasiga (Qarz.M) bo‘lib topiladi. balans passivi I bo‘lim ja’mi Barq.k = = − М Qarz М z O . ' ------------------------------------------ balans passivi II bo‘lim ja’mi Bu ko‘rsatkich korxonaning o‘z mablag‘lari nechog‘lik qarz majburiyatlarini qoplaydi degan savolga javob beradi. Albatta ma’lumki korxonaning o‘z mablag‘lari manbai, qarz majburiyatlaridan ko‘p bo‘laganligi ya’ni bu koeffitsient > 1 (birdan katta) yaxshidir. 4. Korxonalar ish faollligi koeffitsienti (KIFK) – korxonalarning ma’lum bir davrda (ko‘pincha bir yilda) mahsulotlarni sotishdan, xizmat ko‘rsatishdan tushgan mablag‘lar summasini (STM) balansning jamiga ya’ni barcha aktivlar summasiga (BJ) bo‘lib topiladi. KIFK - BJ S ТТ : Bu ko‘rsatkich, korxona mavjud mablag‘laridan foydalanib, ularning har bir so‘miga (100,1000 sumiga) necha so‘mlik mahsulot sotdi yoki xizmat ko‘rsatdi degan ma’noni anglatadi. Demak korxonaning mavjud mablag‘lardan foydalanish samaradorligini ko‘rsatadi. Mablag‘larning foydalanish samaradorligi korxonaning moliyaviy holatiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir etadi. Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|