Microsoft Word Mexanizm III. Doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
110 həcminin infrastrukturun yenidən qurulmasına geniş investisiya axınları təmin ediləcəkdir. Bütün bunlar Azərbaycanın valyuta ehtiyatlarını zənginləşdirməklə, onun dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyasının sürətləndirəcək, respublikada istehsal olunan malların rəqabət qabiloyyətinin səviyyəsi yüksələcək, iqtisadiyyatın əsas sahələrinin yenidən qurulması və modernləşdirilməsi daha tez reallaşaçaqdır. Ölkəmizdə bazar iqtisadiyyatə prinsiplərinin dünya təcrübəsinə uyğun olaraq, mövcüd iqtisadi potensialımızdan daha səmərəli istifadə olunmasına şərait yaradacaq, üzün müddətdir ki, durğunluq vəziyyətində olna neft maşınqayırması, neft emalı və neft kimyası sahələrinin yeni inkişaf dövrünə qədəm qoyacaq, eyni zamanda sənayenin digər sahələrinin də tam gücü ilə işlənməsi təmin ediləcəkdir. Beynəxalq neft şirkətlərinə Azərbaycanın neft-qaz yataqlarını dünya standrtlarına uyğun olaraq işlətmək imkanlarının verilməsi Azərbaycan xalqına daha firavan, zəngin yaşatış tərzi təmin etmək şansı vermişdir. Belə imkanın yaradılması təkcə region üçün deyil, dünyanın digər ölkələri üçün də bir madel oynaya bilər. «Əsrin müqaviləsi» keçmiş Sovetlər məkanında xarici beynəxalq şirkətlər tərəfindən qoyulmuş ən böyük sərmayədir. Təkcə həmin müqavilə çərçivəsində qoyulan sərmayələrin həcmi 2 milyard dollar təşkil edir. Digər müqavilələr üzrə sərmayələr də nəzərə alınmaqla, bu rəqəm 3 milyon dollara yaxındır. Adambaşına düşən xarici sərmayələrə görə Azərbaycan Sovet İqtifaqının keçmiş respublikaları arasında birinci yeri tutur və bir çox Şərqi Avropa ölkələrini ötüb keçir. İmzalanmış 20 müqavilə çərçivəsində birbaşa sərmayələrin gözlənilən həcmi 60 milyard dollar təşkil edir. Bu vaxtadək 15 ölkəni edən 33 şirkətlə 20 beynəxalq saziş imzalanmışdır. Bunların 15-i dənizdə, 5-i isə quruda tətbiqi nəzərdə tutulan layihələrdir. Azərbaycan bonus və akr hesablı ödənişlər şəklində 372 milyon dollar əldə etmişdir. 111 Bundan başqa ölkəmiz vergi, icarə haqqı və sosial fondlara pdənişlər şəklində 30 milyon dollardan artıq vəsait almışdır. Bu layihələrin həyata keçirilməsinə cəlb edilmiş Azərbaycan işçi həyəti vergiləri ödədikdən sonra 12 milyon dollar həcmində maaş almışdır. Azərbaycan müəssisələri və müştərək müəssisələri öz layihələrini həyata keçirən neft əməliyyat şirkətlərinə 179 milyon dollar həcmində müqavilə və təchizat xidmətləri göstərmişdir. Xarici neft şirkətlərinin müqavilə çərçivəsində ölkəmizə qoyduğu sərmayələrin təxminən 1 milyard dolları bilavasitə iqtisadiyyat sahələrinə qoyulmuşdur. Bunlar əsasən bonuslar, yerli şirkətlərlə bağlanmış müqavilələr, tariflər və maaşlar formasında Azərbaycana çatmışdır. Lakin xarici neft şirkətlərinin verdiyi mənfəətlər təkcə bunlarla kifayətlənmir. Hesablamalara görə xarici şirkətlərin Azərbaycanda xərclədiyi hər bir dollar həm iqtisadiyyatda, həm də fəaliyyət mühiti yaradır. Bütün bunlar xarici sərmayədarlar üçün yaradılan şəraitin, imkanların, biznes mühitinin nəticəsidir. Azərbaycanın xarici neft şirkətləri ilə bağladığı müqavilə bir daha onun dünya səhnəsində neft və qaz sahəsində kommersiya, iqtisadiyyat, xüsusən istehsal sahələri üzrə layiq olduğu lider, mərkəz rolunu oynamağa hazır olduğunu göstərdi. Bunu Azərbaycanın yerləşdiyi çoqrafi şərait də tələb edir. Bütün Qərb-Şərq nəqliyyat dəhlizi Azərbaycandan keçir. Bütün Xəzər regionunda və ondan şərqdə yerləşən ərazilərdən keçən dəmir yolları, makistrallar, avtomobil yolları Avropaya Azərbaycanın ərazisindən keçir. Bu isə o deməkdir ki, tale Azərbaycanın Şərqdə Çin səddindən Qərbdə Aralıq dənizinədək bütün xalqların inkişafında aparıcı rol oynamasına şərait və şans yaratmışdır. Bu müqavilə Azərbaycanın inkişafında əsas dönüş nöqtələrindən biri olmasına rəvac vermış, bundan sonrakı inkişafının da təminatçısı olacaqdır. Müqavilə obyekti ollan zonalarda proqnozlaşdırılan neft ehtiyatları 4,5 milyard ton, 112 qaz ehtiyatları isə 4-5 trilyon kubmetr həddindədir. Respublikaya birbaşa xarici investisiyaların umümi həcmində neft müqavilələrindən daxil olmamalar əsas hissəni təşkil edir. 1994-cü ildən başlayaraq təkcə neft sanəyesinə 3,2 milyard ABŞ dolları məbləğində investisiya qoyulmuşdur. Bunun 2,2 milyard dolları «Azəri-Çıraq-Günəşli» müqaviləsi çərçivəsində, 1 milyard dolları isə qalan müqavilələr çərçivəsində qoyulmuşdur. Müqavilə ərazisində neft hasilatının səviyyəsi bu gün 115 min barellə bərabərdir. Təkcə 2000-ci ildə 5,4 milyon ton neft hasil olunması planlaşdırılır. Ümumiyyətlə, «Çıraq» yatağından bu ilin 8 ayında 10,6 milyon ton neft, 1,3 milyard kubmetr çox qaz hasil edilmişdir. «Əsrin müqaviləsi»ndən sonra bağlanan ən mühüm müqavilələrdən biri «Şahdəniz» yatağı üzrə müqavilədir. Bu müqavilə 1996-cı ilin iyunun 4-də imzalanmışdır. Keçən müddət ərzində 800 kvadratmetr sahədə seysmik məlumatlar toplaşıb təhlil edilmiş, dəyəri 200 milyon dollar olan «İstiqlal» qazma qurğusunun modernləşdirilməsi başa çatmışdır. Çox çətin geoloji şəraitdə dərinliyi 6316 metr olan ilk kəşfiyyat quyusu qazılmışdır. «Şahdəniz» yatağı Azərbaycanda dünya əhəmiyyətli nadir qaz-kondensat yatağıdır. Artıq onun qaz ehtiyatlarının 1 trilyon kubmetr, qaz kondensatı ehtiyatının 300 milyon ton olması təsdiq olunmuşdur. 1999-cü ilin iyununda qazılan 1 saylı quyunun 1,4 milyon kubmetr qaz və 400 ton kondensat, 2000-ci ilin martında qazılan 2 saylı quyunun isə 1,8 milyon kubmetr qaz, 550 ton qaz kondensatı debitinə malikdir. Onun ehtiyatları nəinki Azərbaycanın təbii qaza olan daxili ehtiyaclarını ödəməyə çatacaq, həm də beynəxalq bazarlara ildə 20 milyard kubmetrdən az olmayaraq qaz ixrac etməyə imkan verəcəkdir. Bir çox tanınmış Qərb ekspertlərinin fikrincə, «Şahdəniz» qaz-kondensat yatağının kəşfindən sonra Azərbaycan təkcə neft deyil, həm də qaz kralına çevriləcəkdir. Bu yatağın kəşfi ilə qarşımızda Azərbaycan qaz sənayesinin Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|