Microsoft Word milli inkishaf doc

 
ƏL İ  H ƏS ƏNOV  
 
180 
§ 3.7. İnformasiya təhlükəsizliyi siyasəti 
 
XXI əsrin əvvəllərindən dünyada cərəyan edən əsas geosi-
yasi proseslərin idarə edilməsi, beynəlxalq münasibətlərin tən-
zimlənməsi, ölkələrin milli təhlükəsizliyinin təmin olunması 
və s. məsələlərdə ənənəvi hərbi-geostrateji, coğrafi-ərazi, iqti-
sadi, siyasi, sosial və s. problemlərlə yanaşı, dövlətlərin infor-
masiya fəaliyyəti və təhlükəsizliyi məsələsi də ciddi müzakirə 
olunur. Qloballaşmanın vüsət aldığı, virtual informasiya məka-
nının günü-gündən genişləndiyi, milli informasiya mühitinin 
pozulduğu, milli dəyərlərin meyarlarının və  sədlərinin “uni-
versallaşdığı” müasir dünyada beynəlxalq və yerli ictimai rə-
yin idarə olunması, siyasi proseslərin məqsədli yönləndirilməsi 
günü-gündən aktuallaşır. Transmilli informasiya siyasəti və 
milli sərhədləri asanlıqla aşan beynəlxalq təbliğat fəaliyyəti 
ayrı-ayrı ölkələrin imicinə, daxili həyatına, milli cəmiyyətlərin 
vəziyyətinə ciddi təsir göstərir.  
Hər bir ölkənin informasiya məkanı  və informasiya mü-
hiti, informasiya ehtiyatları  və texnologiyaları  cəmiyyətin 
sosial-iqtisadi, elmi-texniki və  mədəni inkişafının səviyyəsini 
və dinamikasını müəyyənləşdirir. Geosiyasi ədəbiyyatda “in-
formasiya mühiti” beynəlxalq və yerli sistemyaradıcı amil ol-
maqla bərabər, bəlli məkanlarda siyasi, iqtisadi, müdafiə, 
sosial-mənəvi və digər sahələrə müdaxilə edərək, milli təhlükə-
sizlik sisteminə ciddi təsir göstərən vasitə kimi də  dəyərlən-
dirilir. Beynəlxalq və milli idarəetmə  qərarlarının səmərəliliyi 
toplanmış informasiyanın həcmi, onun işlənmə və istifadə sü-
rəti ilə müəyyənləşir. Beynəlxalq, regional və milli münasibət-
lərin, daxili və xarici sosial-iqtisadi proseslərin idarə olunma-
sında informasiya siyasəti və  təhlükəsizliyinin  əhəmiyyəti 
getdikcə artır.  
 AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ 
TƏHLÜKƏSİZLİK  SİYASƏTİNIN  ƏSASLARI
 
 
181 
Müstəqilliyinə nail olduqdan sonra Azərbaycanın milli 
təhlükəsizliyinin  əsas problemlərindən biri ölkənin vahid in-
formasiya siyasətinin formalaşdırılması  və  təhlükəsizliyinin 
təminatı, milli informasiya mühitinin yaradılması, qorunması 
və idarə edilməsi ilə bağlı olmuşdur. 1990-cı illərin  əvvəllə-
rində bəzi xarici qüvvələrin sistemli şəkildə həyata keçirdikləri 
informasiya müdaxiləsi, ideoloji təbliğat fəaliyyəti Azərbaycan 
ərazisində  əhalinin bəzi sosial və milli-etnik təbəqələrində 
ciddi anti-milli və anti-dövlət meyili formalaşdırmış, müstəqil 
dövlətin  əsaslarına, vətəndaş  həmrəyliyi və birliyinə  təhlükə 
yaratmışdı. Xarici dairələr bununla kifayətlənməyərək Azər-
baycanın ictimai rəyinə, daxili və xarici siyasətinə təsir göstər-
mək məqsədi ilə çoxsaylı dini, ideoloji, informasiya və təbliğat 
şaxələri yaratmış və öz məqsədləri üçün istifadə etmişlər. Belə 
təxribatçı hərəkətlər ölkədaxili sabitliyin pozulmasına, mərkəzi 
hakimiyyətin cəmiyyət üzərindəki nəzarətinin itirilməsinə  və 
daxili anarxiyanın yaranmasına yönəlmişdi.  
Bundan başqa, həmin dövrdə Azərbaycanın daxili infor-
masiya sistemləri, o cümlədən, informasiya yaratma, ötürmə, 
ümumiləşdirmə  və  təhliletmə vasitələri,  şəbəkə  və  xətləri ya 
iflic olmuş, ya da bütövlükdə xarici ölkələrin nəzarəti altına 
keçmişdi. Xüsusən, nəzərə alınsa ki, o dövrün bütün informasi-
ya texnologiyaları - telefon, peyk rabitəsi, internet, o cümlədən 
informasiya ötürmə sistemləri, milli təhlükəsizlik və müdafiə 
nazirliklərinin istifadə etdiyi digər informasiya vasitələri bü-
tövlükdə xarici ölkələrin və beynəlxalq informasiya güclərinin 
nəzarəti altında idi, bu halda ölkənin informasiya təhlükəsizliyi 
sahəsindəki problemləri və boşluqları  təsəvvür etmək o qədər 
də çətin olmaz.  

---

 
ƏL İ  H ƏS ƏNOV  
 
182 
 Bütün bunlar və digər proseslər 90-cı illərin birinci yarı-
sında Azərbaycan hakimiyyəti qarşısında məxsusi informasiya 
fəaliyyəti və  təhlükəsizliyi siyasətinin formalaşdırılması, milli 
informasiya fəaliyyətinin vahid strategiyasının hazırlanması və 
həyata keçirilməsi kimi təxirəsalınmaz vəzifələr qoyurdu. 
1993-cü ildən başlayaraq Prezident Heydər Əliyevin rəhbərliyi 
altında  özündə müstəqil dövlət maraqlarını  və beynəlxalq 
dəyərləri, ümumi təhlükəsizlik normalarını və milli postulatları 
əks etdirən informasiya fəaliyyəti və  təhlükəsizliyi siyasəti 
həyata keçirilməyə başlandı. Dövlətin informasiya siyasətinin 
əsas vəzifələri, istiqamətləri, prioritetləri və resursları müəy-
yən edildi, nəzəri və praktiki əsasları yaradıldı, sonrakı dövrdə 
müxtəlif inkişaf mərhələlərindən keçərək təkmilləşdirildi və 
dövlət həyatının bütün sahələrində  tətbiq olunmağa başlandı. 
Demokratik dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunun əsas 
tələbi kimi söz və məlumat azadlığının təminatı, demokratik və 
siyasi plüralistik kütləvi informasiya vasitələrinin (KİV) yara-
dılması, iqtisadi və siyasi müstəqilliyinin təmin edilməsi, bey-
nəlxalq rəqabətədavamlılığının artırılması, informasiya fəaliy-
yətinin hüquqi-normativ əsaslarının yenidən qurulması və s. bu 
siyasətin əsas prioritetlərinə çevrildi. Azərbaycan hakimiyyəti 
bu istiqamətdə bir çox beynəlxalq təşkilatlarla və inkişaf etmiş 
demokratik ölkələrlə əməkdaşlıq edərək respublikada azad in-
formasiya mühiti formalaşdırdı, ölkənin informasiya təhlü-
kəsizliyinin təminatı mexanizmlərini bərqərar etdi.  
 Keçən iyirmi ildə Azərbaycanda milli informasiya siya-
səti və  təhlükəsizliyi sahəsində müəyyən qanunlar, konsepsi-
yalar, doktrinalar, xüsusi dövlət proqramları  və s. sənədlər 
qəbul edilib, çoxsaylı praktiki addımlar atılıb və işlər görülüb.  
 
 AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ 
TƏHLÜKƏSİZLİK  SİYASƏTİNIN  ƏSASLARI
 
 
183 
Azərbaycanın dövlət informasiya siyasətinin əsasları: 
müstəqil kütləvi-informasiya vasitələrinin 
formalaşdırılması siyasəti və informasiya-kommunikasiya 
texnologiyalarının inkişafı 
 
Azərbaycanda söz və informasiya azadlığının bərqərar ol-
masının, azad informasiya mühitinin və müstəqil kütləvi infor-
masiya vasitələrinin yaradılması siyasətinin banisi Ümummilli 
lider Heydər  Əliyevdir. Məhz onun prezidentliyi dövründə 
ölkədə azad, müstəqil, beynəlxalq rəqabətədavamlı, demokra-
tik milli kütləvi informasiya vasitələrinin formalaşması və hər-
tərəfli inkişafının təmin edilməsi istiqamətində  məqsədyönlü 
siyasət həyata keçirilməyə başlanmışdır. Heydər Əliyevin rəh-
bərliyi altında ölkədə plüralizmi, söz və  məlumat azadlığını 
məhdudlaşdıran bütün süni maneələr aradan qaldırılmış, küt-
ləvi informasiya vasitələrinin fəaliyyətini tənzimləyən qanun-
vericilik bazası  təkmilləşdirilərək beynəlxalq standartlara uy-
ğunlaşdırılmışdır. 
Azərbaycan Respublikasının 1995-ci ildə  qəbul edilmiş 
yeni Konstitusiyasında söz, fikir və məlumat azadlığı, hər kə-
sin məlumat almaq və yaymaq hüququ, KİV üzərində hər hansı 
senzuranın yolverilməzliyi birmənalı formada təsbit edilmişdir. 
Ötən  əsrin 90-cı illərindən başlayaraq Azərbaycanda söz və 
məlumat azadlığının təmin olunması, demokratik, plüralist 
mətbuatın formalaşması, onun hüquqi-normativ bazasının qu-
rulması, iqtisadi müstəqilliyinin təmin edilməsi üçün geniş im-
kanlar yaradılmışdır. Azərbaycan Prezidentinin 6 avqust 1998-
ci il tarixli Fərmanı ilə Nazirlər Kabineti nəzdində  mətbuatda 
və digər KİV-lərdə dövlət sirlərini mühafizə edən baş idarə 

---