N
S
1
...
3
1
2
1
1
+
+
+
+
=
cəmini tapmalı.
alq E1 (həqcəd a
[
]
N
:
1
, həq S)
arq a
nət S
baştam i,N
S:=0
i üçün 1-dən N-dək
db
S:=S+1/N
ds
son
Paskal proqramlaşdırma dilində proqramın yazılışı:
PROGRAM E1;
VAR I,N: INTEGER; S: REAL
BEGIN
READ (N);
S:=0;
FOR I:=1 TO N DO
S=S+1/I;
WRITELN
)
,'
('
S
S =
END.
Misal Vurma cədvəli
PROGRAM D1;
VAR I,J: INTEGER;
BEGIN
FOR I: =1 TO 9 DO
FOR J:=1 TO 9 DO
WRITELN (I
', ∗
J
'
,
'
'=
,I)
END.
31. Struktur verilə
nlə
ri ilə
iş
lə
mə
k
Proqramlaşdırmada istifadə olunan verilənlər iki böyük qrupa bölünür.
1.
statik sturukturlu verilənlər
2.
dinamik sturukturlu verilənlər
Elementlərinin qarşılıqlı yerləşməsi və qarşılıqlı əlaqəsi qalan verilənlər
statik strukturlu verilənlər adlanır.
Elementlərinin sayı, onların yerləşməsi və qarşılıqlı əlaqəsi proqramın
yerinə yetirilməsində müəyyən qayda üzrə dinamik dəyişən verilənlər
dinamik sturukturlu verilənlər adlanır.
Statik strukturlu verilənlər. Statik strukturlu verilənlər hər hansı qayda
üzrə sadə strukturlardan təşkil olunmaqla sadə (skalyar) və mürəkkəb
(aqreqativ) ola bilər.
Proqramlaşdırma dillərində sadə verilənlərə verilənlərin standart
(əvvəldən təyin olunmuş) tipləri uyğundur. Bura hesabi (natural, tam,
həqiqi, kompleks), simvol, məntiqi və göstərici tipləri aiddir. Turbo
Pascal-a Byte, Word natural tipləri, nteger, Shortint, Longint tam
tipləri, Real, Single, Double, Etended, Comp həqiqi tipləri, Boolean,
Byte Bool, Word Bool, Long Bool, məntiqi tipləri, Char simvol tipi və
Pointer göstərici tipi daxil edilib. Həqiqi ədədlər sabit və sürüşən nöqtəli
təsvir oluna bilər. Kompleks ədədlərin təsviri üçün isə Turbo Pascalda
standart tiplər yoxdur.
Bunlardan başqa bəzi dillərdə olduğu kimi Turbo Pascal-da da istifadəçi
tərəfindən təyin olunan sadalanan və diapazon tiplərindən də istifadə
etmək mümkündür.
Mürəkkəb strukturlu verilənlərə bircins, yəni bütün elementləri eyni
tipdən olanlar, və qeyri-bircins (kombinə edilmiş), yəni müxtəlif tip
elementlərin birləşməsindən təşkil olunmuş verilənlər aiddir. Bircins
strukturlu verilənlərə massivlər, sətirlər və çoxluqlar, qeyri-bircins
strukturlu verilənlərə isə sadə yazılar variantlı yazılar, birləşmələr və
obyektlə aiddir.
Struktur verilənləri aşağıdakılardır:
-Paskal proqramlaşdırma dilində mətn növlü verilən
-Sətr növlü verilənləri təsvir etmək üçün strıng işçi sözündən istifadə edilir.
Ümumi forması STRING
[ ]
N
, N-sətrin uzunluğudur. Yəni sətrdəki simvolların
maksimal sayıdır. Maksimal uzunluq 255-dən çox ola bilməz.
-Massiv növlü verilənlər mürəkkəb tipli verilənlərdir. Massiv–müəyyən qayda ilə
düzülmüş eyni xassəli verilənlər çoxluğudur. Çoxluğun elementləri onların indeksi
ilə nömrələndiyindən, həm indeksin, həm də elementin tipi təyin edilməlidir.
-Paskal proqramlaşdırma dilində bitmiş proqramda giriş və çıxış informasiyaları
fayllara verilir. Bu fayllar standart INPUT və OUTPUT-dur. Fayl anlayışını daxil
etməklə
1)proqramlar ətraf mühitlə əlaqələndirilir; 2)proqram bir qayda olaraq fayla daxil
olan verilənlərin alınması məqsədilə tərtib edilir; 3) kifayət qədər çox
informasiyaları saxlamağa imkan yaranır.
32.Sadə və mətn tipli verilənlər. Verilənlərin daxil və xaric(çap) edilməsi
qtisadi, informativ məsələlərdə müxtəlif cədvəllər, siyahılar, sənədlər, kataloqlar
təhlil olunur. Bu halda müxtəlif tipli verilənləri bir qrupda birləşdirib ona Paskal
proqramlaşdırma dilində mətn növlü verilən deyilir. Ingilis dilində yazı RECORD
işçi sözü ilə proqrama daxil edilir.
Yazı müxtəli tipli sonlu sayda verilənlərin külliyatına deyilir. Yazınını hər
elementinin adı olur. Yazı VAR və ya TYPE bölməsində təsvir oluna bilər.
VAR:RECORD
I elementinin adı: tipi;
II elementinin adı: tipi;
……………………………..
N-ci elementin adı: tipi.
Yazının bir neçə variantı (halı ola bilər. bu zaman CASE operatorundan istifadə
edilir və proqram tərtib olunur.
Sətr növlü verilənləri təsvir etmək üçün strıng işçi sözündən istifadə edilir.
Ümumi forması STRING
[ ]
N
, N-sətrin uzunluğudur. Yəni sətrdəki simvolların
maksimal sayıdır. Maksimal uzunluq 255-dən çox ola bilməz.
Çoxluq müəyyən təbiətli şeylərin yığımıdır. Kitabxanada olan kitabların çoxluğu,
həndəsi fiqurların çoxluğu və s. Paskal proqramlaşdırma dilində çoxluq eyni növlü
məhdud miqdarda elementlər toplusudur. Elementlər skalyar və məhdudlaşmış
növlərdən ibarətdir. Çoxluq müəyyən alt çoxluqlardan ibarət ola bilər. məsələn, 3
elementli çoxluqdan
8
2
3
=
alt çoxluq təşkil etmək olar.
{ }{ }{ }{ }{ }{ }{
}
C
B
A
C
B
C
A
B
A
C
B
A
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
∅
.
Çoxluqlara ad qoyulur. Çoxluğa daxil olan elementlərin növü baza
elementləri adlanır. Çoxluq VAR, ya da TYPE bölməsində təsvir oluna bilər.
çoxluq
SET OF
açar sözləri ilə təsvir olunur.
VAR bölməsində təsvirin forması:
VAR<çoxluğun adı>:SET OF baza növü;
33. Obyektyönlü proqramlaş
dırma