CASE N OF
1: Y:=0;
2:Y=X;
3:Y:=1
END;
WRITELN
)
',
('
Y
Y =
END.
30. Dövrü operatorlar
Dövrü alqoritmlərlə bağlı məsələlərin həlli üçün Paskal proqramlaşdırma dilində
üç növ: ön, son parametrli dövrü operator vardır. Əvvəlcə ön şərtli dövrü
operatorları öyrənək. Alqoritmik dildə ön şərtli dövrün təşkili üçün hələ (nə qədər
ki), dövrün başlanğıcı (db) və dövrün sonu (ds) konstruksiyasından istifadə edilir.
Paskal proqramlaşdırma dilində bu konstruksiya WHILE+DO adlanır. Burada
ə
vvəlcə şərt yoxlanılır və sonra əməliyyatlar aparılır. Ona görə bu dövrə ön şərtli
dövr deyilir. Bu operatorun ümumi forması
WHILE<şərt>DO
kimidir. WHILE-hələ, DO-icra etmək deməkdir.
Misal.
n
a
C =
hesablanması.
Hesablama alqoritmi:
a
a
a
a
n
...
1
⋅
⋅
=
(n dəfə) olduğu üçün
C:=1;C:=
A
C ∗
kimi yazılır. Qeyd edək ki, alqoritmlərin həm alqoritmik dildə və həm də Paskal
proqramlaşdırma dilində yazacağıq.
alq P1 (həq a, nat n, həq c)
arq a, n
nət c
baştam i
c:=1; I=1
nə qədər ki
n
I ≤
db
c:=c
∗
a
i:=i+1
ds
son
Paskal proqramlaşdırma dilində proqramın yazılışı:
PROGRAM P1;
VAR A, C:REAL; N, I: INTEGER;
BEGIN
READ (A,N);
C:=1;I:=1;
WHILE I
BEGIN
C:=C*A;
I:=I+1
END;
WRITELN
)
,'
('
C
C =
END.
2
2
2
100
...
2
1
+
+
+
=
S
cəmini hesablayın.
PROGRAM CAM;
VAR I: INTEGER;
S: REAL;
BEGIN
S:=0;
I:=1;
WHILE I<=100 DO
BEGIN
S:=S+I*I;
I:=I+1;
END;
WRITELN
)
,'
('
S
S =
;
END.
Paskal proqramlaşdırma dilində əvvəlcə hesablamanın aparılması və
sonra şərtin yoxlanılması yolu ilə məsələləri həll etmək olar. Bu məqsəd üçün
istifadə olunan operatorlar REPEAT VƏ UNTIL-dir. REPEAT-təkrar etmək,
UNTIL-o vaxtadək işçi sözüdür. Bu konstruksiya
REPEAT
Şə
klində tətbiq olunur. Bu konstruksiya WHILE+DO konstruksiyasının əksidir.
Burada dövrün BEGIN-END arasına salınmasına heç bir ehtiyac yoxdur. Dövrün
mətni ən azı bir dəfə icra olunur. Birinci icradan sonra şərt yoxlanılır. Onun
qiyməti «doğru» olarsa hesablama təkrar icra olunur, bu proses şərtin doğru
olmadığı halda idarə UNTIL operatorundan sonrakı operatora verilir. Misallarla
operatorun işini nəzərdən keçirək.
Dövrü alqoritimləri parametri təkrarlama əmrləri vasitəsilə daha əyani
şə
kildə yazmaq olar. Danışıq dilində, o cümlədən, alqoritmik dildə -üçün,-dək
sözlərindən istifadə edilir.
Azərbaycan dilində təkrarlama əmri olan «hələ» əvəzində parametrli
təkrarlama əmri olan «üçün» dövrü əmrdən istifadə etmək olar. Bu dövrün
ümumi forması:
«Parametrin bir qiymətindən başqa bir qiymətinədək (qiyməti üçün) verilmiş
addımla icra et!»
kimi başa düşmək lazımdır.
Parametri X-lə işarə edək.
X=A-dan B-yə-dək qiymətləri üçün dövr icra olunur.
Məsələn, 100 ədədin cəmini tapmaq tələb olunur. Bu kəmiyyətlər
cədvəl kəmiyyətləridir. Alqoritmləşdirmə bölməsində indeksli kəmiyyətlər (cədvəl
kəmiyyətləri) ayrıca öyrənilir. Alqoritmik dildə xətti cədvəlin elementlərini
cəmləyən alqoritmi yazaq:
alq cəm (həqcəd
[
]
100
:
1
, həq S)
arq a
nət S
baştam i
S:=0
i üçün 1-dən 100-dək
db
S:=S+A
[ ]
I
ds
son
ngilis dilində üçün –FOR, -dək –TO, süonrakı sözü NEXT, addım-STEP
kimi işlədilir. Onda üçün –dək konstruksiyası FOR+DO-lə ifadə olunur.
Operatorun ümumi ifadəsini yazaq:
FOR:=TO
DO
Burada DO icra etməkdir. Birinci ifadə parametrin başlanğıc, ikinci ifadə
son qiymətini göstərir. TO işlətdikdə parametrin qiymətləri artan vahidə bərabər
addımla, DOWNTO olan halda addım -1-ə bərabər olan hal üçün hesablama
aparılır.
Misal