Microsoft Word saboloo versiya azerbaiganuli doc

 
42
3. Ы, ЫЫ вя ЫЫЫ абзаслар арасында ня кими нисбят вардыр? 
а)  Ы абзасда ещтимал иряли сцрцлмцш, ЫЫ-дя бу ещтималын хейриня дялилляр эятирилмиш, ЫЫЫ-дя онун 
дцзэцнлцйц експеримент йолу иля ясасландырылмышдыр 
б)  Ы абзасда мясяля галдырылмыш, ЫЫ-дя бу мясялянин юйрянилмяси цчцн бир йанашма тягдим едилмиш, 
ЫЫЫ-дя бу йанашма ясасында апарылмыш тядгигатын нятиъяляри эюстярилмишдир  
ъ)  Ы абзасда мцяййян щадися барядя сющбят эедир, ЫЫ-дя бу щадисянин мювъудлуьуну тясдигляйян 
фактлар мисал эятирилир, ЫЫЫ-дя онун юйрянилмясинин нятиъяляри мцзакиря едилир 
ч)  Ы абзасда мцяййян фикир ифадя едилмиш, ЫЫ-дя онун дцзэцнлцйц шцбщя алтына гойулмуш, ЫЫЫ-дя бу 
фикри рядд едян експериментал эюстяриъиляр верилмишдир 
 
 
4. Тяяъъцблянмяк тяфяккцрцн ясас хцсусиййятляриндян бири сайылыр. Коконун нцмунясиня эюря бу 
дуйьунун баш галдырмасы цчцн щансы илкин шяртляр лазымдыр? 
а)  мцяййян тялябатын йаранмасы, она ямял етмяк цчцн лазым олан ади давранышын уьурсузлуьу  
б)  стимулун ящямиййятинин артмасы вя мягсядйюнлц щярякятин гейри-мцмкцн олмасы 
ъ)  истянилян мягсяд вя она чатмаг цчцн лазым олан «долайы йол»ун мювъудлуьу 
ч)  эцълц инстинктин ойанмасы вя мцвафиг тялябатын йаранмасы 
 
 
5. Коконун истифадя етдийи долайы йол ашаьыда садалананлардан щансында якс етдирилмишдир? 
а)  банан диварын цстцндя еля уъадан асылмышды ки, Коко бир нечя дяфя вар гцввяси иля йухары 
атылмалы олду ки, бу да мцвяффягиййятсизликля нятиъялянди 
б)  ялинин мейвяйя чатмасы цчцн Коко гутуну банан асылмыш диварын йанына апармалы олду 
ъ)  гуту банан асылмыш дивардан бир нечя метр аралыда олдуьундан, Коко бир нечя дяфя онларын 
арасындакы мясафяни гят етмяли олду  
ч)  портаьал парчасынын ялавя едилмяси нятиъясиндя Коко проблеми щялл етмяк мцмкцн олан йолу 
тапа билди 
 
 
6.  Мятнин  мцяллифинин  «тяфяккцр  щяля  дя  практикадан  айрылмамышдыр»  фикрини  ашаьыда 
садалананлардан щансы тясдиг едир? 
а)  шимпанзенин щярякятляриндя щяр ъцр дцшцнъя яламятляри: инстинктин яксиня щярякят, 
тяяъъцблянмя вя анлама щиссинин йаранмасы яламятлярини ашкар етмяк олар  
б)  мягсядйюнлц щярякят едилмяси эюстярир ки, Коко мягсядя неъя наил олмаьын мцмкцнлцйцнц 
гяфлятян «баша дцшмцшдцр» 
ъ)  мювъуд шяраитдя анламаг вя мцвафиг щярякятляр етмяк тяфяккцр просеси нятиъясиндя мцмкцн 
олмушдур 
ч)  диварла гуту арасында эедиб-эялмяк, щярякятин лянэидилмяси, стимул эцъляндикдян сонра онун 
фяаллашмасы шимпанзенин дцшцнъясини якс етдирир   
 
 
7. Дцшцнъяли щярякятин щяйата кечирилмяси нцмунясини ашаьыда садалананлардан щансы якс етдирир? 
Ы.  Гяфяся салынмыш дяля байырда гойулмуш йеми эюрцр. Гяфясдян чыхмаьа ъящд эюстяряркян, о 
диварлара дырмашыр, пянъяси иля ъяфтяни итяляйир, гапы ачылыр вя дяля байыра чыхыр 
ЫЫ.  Пишик гяфясдян ойунъаг сычаны эюрцр, пянъяси иля ону тутмаьа ъящд эюстярир, лакин бу бир нятиъя 
вермир. Сонра о ойунъаьа баьланмыш сапы эюрцр вя ону сапла юзцня доьру чякир 
ЫЫЫ.  Гяфясдя тавандан бананла долу бир сябят асылмышдыр. Шимпанзе орадакы щцндцр йеря чыхараг 
бананы сябятдян эютцрцр   
 
а)  анъаг Ы 
б)  Ы вя ЫЫ 
ъ)  анъаг ЫЫ 
ч)  ЫЫ вя ЫЫЫ 
 

---

 
43
Riyazi hissə 
 
Mətnin riyazi hissəsi kəmiyyət xarakterli tapşırıqlardan ibarətdir. Bu tapşırıqlar vasitəsi ilə 
aşağıdakılar yoxlanılır: 
• Rəqəmlər və digər riyazi anlayışlarla əməliyyat qabiliyyəti 
• Müxtəlif formada (cədvəl, qrafik, diaqram və.s.) təqdim olunan göstəriciləri təhlil etmək 
qabiliyyəti 
 
 
Tapşırıqlar riyaziyyatın müxtəlif sahələrini (hesab, cəbr, həndəsə, göstəricilərin təhlili) əhatə 
edir və üç müxtəlif formada verilmişdir: 
 
1. Miqdar müqayisəsi 
2. Məsələlər 
3. Göstəricilərin kifayət etməsi 
4. Cədvəl, diaqram və qrafik halında təqdim olunmuş göstəricilərin təhlili 
Müxtəlif formada verilən tapşırıqlar müxtəlif yanaşma tələb edir, buna görə  də bir neçə 
nümunəni ətraflı müzakirə edəcəyik. 
Aşağıda mətnin riyazi hissəsinin tapşırıqlarında sizə rast gələ biləcək bütün əsas anlayış və 
məsələlər göstərilmişdir (bax: səh. 57-59). 
 
 
 
 
Kəmiyyət müqayisəsi (10-11 tapşırıq) 
 
Bu tipli tapşırıqlarda A və В sütunlarında bəzən əlavə informasiya olan miqdarlar verilmişdir. 
Bu cür tapşırıqları yerinə yetirərkən sizdən A sütununda göstərilən miqdarı B sütununun eyni 
sətrində göstərilən miqdarla müqayisə etmək tələb olunur. Hər tapşırığın müşayiət olunan dörd 
cavabı vardır. 
Miqdarların hər müqayisəsi testin müstəqil tapşırığı sayılır. 
Mətndə miqdar müqayisəsi tapşırıqlarını bu cür təlimat müşayiət edir: 
 
A və В sütunlarının hücrələrində verilmiş miqdarları bir-biri ilə müqayisə edin. 
A sütununun hücrəsində verilmiş miqdar В sütununun müvafiq hücrəsində verilmiş 
miqdardan artıq olduqda, (a)-nı seçin. 
В sütununun hücrəsində verilmiş miqdar A sütununun müvafiq hücrəsində verilmiş 
miqdardan artıq olduqda, (b)-ni seçin. 
Hücrələrdə verilmiş miqdarlar bərabərdirsə (c)-ni seçin. 
Verilmiş informasiya hər hansı miqdarın çox olduğunu müəyyən etmək üçün kifayət 
etmədikdə (ç)-ni seçin. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
44
Nümunələr və şərhlər 
 
 
A                                                   B 
 
 
 
 
1. 
 
Tornike, Sandro, Sopo və Anna göbələk yığdılar. Qızlar 
oğlanların yığdığı  qədər göbələk yığdılar. Anna hamıdan çox 
göbələk yığdı 
 
 
 
 
 
(a)  (b) (c) (ç) 
 
 
Anna hamıdan çox göbələk topladığından, Soponun yığdığı göbələk hamısından az 
olacaqdır. Həqiqətən,  əgər Soponun yığdığı göbələyin miqdarı  oğlanlardan birinin yığdığı 
göbələyin miqdarına bərabər, yaxud ondan çox olarsa, qızların yığdığı göbələyin miqdarı oğlanların 
yığdığı göbələyin miqdarından çox olar. Bu isə mümkün deyildir, çünki şərtə  əsasən, qızlar 
oğlanların  yığdığı  qədər göbələk yığmalıdırlar. Beləliklə, Sopo hamıdan az, yəni Tornikedən az  
göbələk yığmışdır. Müvafiq olaraq düzgün cavab (a)-dır.  
 
 
 
 
2. 
 
Nika pilləkənin pillələrini nömrələdi. Birinci pilləyə 1 rəqəmi, 
ikinciyə - 2, və s. yazdı. Bütün pillələri nömrələmək üçün o, 
başqa rəqəmlərlə birlikdə cəmi 5 ədəd 3 rəqəmi yazmalı oldu 
 
 
 
(a) (b) (c) (ç) 
 
 
Birinci üçlük Nikaya 3-cü pilləni nömrələmək üçün, ikinci – 13-cü  pilləni, beşinci – 31-ci 
pilləni nömrələmək üçün lazım gəldi. Sonrakı, 32-ci pilləni nömrələmək üçün daha bir 3-lük 
lazımdır, Nikaya isə bütün nömrələri nömrələmək üçün cəmi 5 ədəd 3-lük yazmaq lazım gəldi. 
Buna görə də pilləkənin pillələrinin sayı 31-ə bərabər imiş.  Müvafiq olaraq düzgün cavab (c)-dir. 
 
 
 
3. 
 
Qiyanın maaşı Nikanın maaşının yarısından 250 lari artıqdır 
 
 
(a) (b) (c) (ç) 
 
 
Konkret hadisələrin müzakirəsi bəzi tapşırıqların həllinə kömək edir. 
Qiyanın maaşı Nikanın maaşının yarısından 250 lari artıq olduğundan,  əvvəlcə  Nikanın 
maaşının yarısının 250 lariyə  bərabər olduğunu müzakirə edək. Bu təqdirdə Nikanın maaşı 
2·250=500 lari olacaqdır. Qiyanın maaşı isə 250+250=500 laridir ki, bu da Nikanın maaşına 
bərabərdir. Deməli Qiyanın və Nikanın maaşları yəqin ki, bərabər miqdardadır. 
Soponun  yığdığı  
göbələyin miqdarı
Tornikenin  yığdığı  
göbələyin miqdarı 
Pilləkənin pillələrinin sayı 
 
31 
Qiyanın maaşı 
Nikanın maaşı 

---