44
korluq və alçaql
ıqd
ır.
Dostum dedi;
–İnsaf etsən,
üzrümü qəbul edərsən, çünki at
ım arpas
ızl
ıqdan
buxovda, çulu isə qonşu yan
ında girovda idi. Bir də ki, döyüşçüyə
pulunu əsirgəyön hökmdara can
ı fəda etmək olmaz!
Beyt
Sən əsgərə q
ız
ıl versən, o düşmənə meydan açar,
Son q
ız
ıl
ı əsirgəsən, baş götürüb uzaq qaçar.
Beyt
Əgər qarn
ı tox olarsa, hücum edər pəhlivan,
Əgər qarn
ı boş olarsa, geri qaçar durmadan.
15. Hekayət
Bir
vəzir işdən çıxar
ıl
ıb, saraydan qovuldu. O, tərkidünya olub,
dərvişlərə qoşuldu. Az keçmədi ki, dərvişlərin söhbəti ona təsir etdi.
O da hər cür qayğ
ın
ı unutdu,
Bir gün hökmdar yenidən ona mərhəmət göstərib, xidmətə çağ
ır-
d
ı. O isə hökmdar
ın çağ
ır
ış
ın
ı rədd edib dedi:
–Ağ
ıll
ı adamlar
ın əqidəsincə, səhrada qul olmaq, saraya qulluq
etməkdən yaxş
ıd
ır.
Şer
Qənaət
güncündə oturan kəslər,
Naəhlin və itin dilini kəsər.
Qələmi s
ınd
ır
ıb kağ
ız c
ıranlar,
Qeybətçi kəslərdən yaxa qurtarar.
Hökmdar israr etdi:
–Ölkənin işlərini layiqancə yerinə yetirmək üçün bizə ağ
ıll
ı, iste-
dadl
ı adam laz
ımd
ır.
Vəzir dedi:
–Ey hökmdar, ağ
ıll
ıl
ığ
ın elə əsl əlaməti olur ki, bu kimi işləri
45
öhdənə götürməyəsən.
Beyt
Şərəflidir hüma quşu bütun quşlardan əlbət,
Sümük yeyir, çünki vermir bir canl
ıya əziyyət.
Zərbülməsəl.
Çölpişiyinə dedilər:
–Nə üçun həmişə şirin dal
ınca gəzirsən? Cavab verdi:
–Ovlad
ığ
ı şikar
ın tör–toküntüsünü yeyib, ac qarn
ım
ı doyurur və
onun heybəti sayəsində özümü düşməndən qoruyuram.
Soruşdular:
–İndi ki, kölgəsində dolan
ır, nemətinə şükür edirsən,
bəs nə üçün
çox yax
ınlaşm
ırsan ki, onun sədaqətli xadimləri s
ıras
ına gecəsən?
Dedi:
–Ax
ı qəzəbindən də arxay
ın deyiləm.
Beyt
Yüz il atəşpərəst tonqal yand
ırar,
İçinə bir dəfə düşən tək yanar.
Saray xadimi bəzən q
ız
ıl alarsa, bəzən də baş verər.
Filosoflar demişlər:
–Hökmdarlar
ın daima dəyişilən xasiyyətlərindən qorxmaq la-
z
ımd
ır, çünki bəzən salamdan hiddətlənər, bəzən söyüşdən xoşlan
ıb
xələt verərlər.
Bir də deyiblər ki, həddən art
ıq zarafat etmək nədimlər üçün
hünər, alimlər üçün qüsurdur.
Beyt
Öz
qədrini sən yaxşı bil, vüqar
ın
ı vurma yerə,
Qoy mənas
ız zarafatlar qismət olsun nədimlərə.
46
16. Hekayət
Bir gün dostlar
ımdan biri yan
ıma gəlib həyat
ın
ın uğursuzluğun-
dan şikayətlənərək dedi:
– Ailəm çox, gəlirim yox, yoxsulluq dərdinə də tab gətirə bil-
mirəm. Dəfərlərə bu fikrə düşmüşəm ki, baş götürüb özgə vilayətə
gedim, orada necə yaşasam, nə yaxş
ım
ı bilən olar, nə pisimi.
Beyt
Çox ac yatm
ış, lakin onu bilməmişdir bir insan,
Çox
ölənin başı üstə tap
ılmam
ış ağlayan.
Yenə düşmənin tənəsindən qorxub düşünmüşəm ki, məni dalda
lağa qoyarlar, ailəm haqq
ında göstərdiyim səyi namərdlik hesab edib
deyərlər:
Şer
Bircə sən o nanəcibə nəzər sal,
Gülməyəcək bəxti onun üzünə,
Tək özünə asudəlik düşünür,
Ailəni sal
ır çölün düzünə.
Sənə məlumdur ki, mühasibat elmindən azac
ıq baş
ım ç
ıx
ır. Əgər
sənin hörmətin
xatirinə mənə bir iş versələr, ürəyim rahat olar, nə
qədər ömrüm var sənə minnətdar olaram.
Dedim:
– Qardaş
ım, şah saray
ında xidmət etqməyin iki baş
ı var: ümid və
qorxu, yəni bir tərəfdən çörək, digər tərəfdən can qorxusu.
Çörək ümidilə can
ı qorxuya salmaq isə ağ
ıll
ı adamdar
ın işi deyil.
Şer
Heç bir şeyi olmayana deməzlər,
«Torpaq və bağ vergisi ver darğaya»
Ya qüssəyə, qəmə, dərdə raz
ı ol,
Ya da pay ver cigərini qarğaya.
47
Dostum israr etdi:
– Sözlərin istəyimə müvafiq, sual
ıma mütabiq olmad
ı. Yaln
ız
xəyanətkarlar sorğu–sualdan qorxar.
Beyt
Düzlüyü
çox sevər talei yazan,
Görmədim düz yolda yolunu azan.
Filosoflar demişlər: «Dörd adam
ın dörd adamdan xoşu gəlməz:
quldurun – sultandan, oğrunun – qarovulçudan, əyyaş
ın – xəbərçidən
və fahişənin – darğadan. Haqq–hesab
ı düz olan
ın hesab verməkdən
nə qorxusu!».
Şer
Düşməni sən aciz etmək istəsən,
İşində heç israf eləmə zinhar.
Sən təmiz həyat sür, kimsədən qorxma,
Ki, daşa ç
ırp
ılar natəmiz paltar.
Dedim:
–Sənin hekayətin tülkünün əhvalat
ına oxşay
ır. Bir gün gördülər
ki, tülkü özünü itirmiş halda qaç
ır, özünü ora–bura vurur, gan y
ıx
ıl
ır,
gan durur. Bir nəfər soruşdu: «Nə olub ki, belə qorxuya düşübsən?»
Tülkü dedi:
– Eşitmişəm ki, dəvəni biyara apar
ırlar.
Soruşan dedi:
–Ay axmaq,
dəvə ilə sənin nə əlaqən, heç sən dəvəyə oxşay
ırsan-
m
ı?
Dedi:
–Sus, əgər pax
ıllar qərəzlə desələr ki, dəvədir, məni də tutub
apararlar. Onda kim dərdimə qal
ıb, can yand
ıracaq və mənim tülkü-
lüyümü sübut edəcək? Eşitməmişsən ki, deyiblər: «Tülkü tülkülüyün
sübut edincə, dərisini boğaz
ından ç
ıxardarlar?!»
–Sən ağ
ıll
ı,
düz və etibarlı adamsan. Lakin pax
ıllar pusquda,
düşmənlər isə küncdə gizlənmişlər. Onlar gözləyirlər ki, imkan tap-