Microsoft Word шфмт ў?ув ?ўлланма verstka doc

24-rasm. Behistun yozuvlari eskizi

---

177
yana davlat diniga aylangan, “Avesto” 
alohida kitob qolida tiklangan. O‘sha 
davrda hukmronlik qilgan shoh Xusrav 
Anushirvon (531-579) “Avesto”ni hatto 
ruhoniylar qam tushunishi hiyin 
bo‘lgani uchun qadimgi Xorazm tilidan 
zamonasining adabiy tili hisoblangan 
paqlaviy tiliga o‘girtirgan. Shuningdek, 
asosiy matnga sharqlar yozilib, izohlar 
ham berilgan.
Sosoniy hukmdorlar tomonidan 
qayta tiklangan bu kitob “Zand Avesto” 
deb atalgan. “Zand” bayon qilish va izohlash demakdir. «Zand 
Avesto» zardushtiylik dini ta’limotini to‘lih aks ettirolmaydi. 
Birinchidan, 
“Avesto”ning 
beshdan uch qismi (18 nasxi) noma’lum 
bo‘lib, faqat 12 nasxi kishilarning yodida qolgan og‘zaki 
qo‘shimchalar asosida kitob holiga keltirilgan. Ikkinchidan, kitobni 
qayta tiklash davrida astronomiya, tibbiyot, jug‘rofiya, etika kabi 
fanlarga oid asarlar qam uning matniga ho‘shib yuborilgan, degan 
taxminlar bor. Shuningdek, kitobning qajmi katta bo‘lgani bois, 
dindorlarning qar kuni foydalanishiga o‘ng‘ay qilish uchun 
qisqartirilib «Kichik Avesto» shakli yaratilgan. Unga, asosan, tanlab 
olingan ba’zi duo va madhiyalar kiritilgan.
VII-VIII asrlarda O‘rta Osiyoning arablar tomonidan istilo 
hilinishi va islomning keng tarhalishi bilan ushbu xududda 
zardushtiylik va uning bosh kitobi – “Avesto” taqiqlangan. Shu 
sababli, kitobning aksariyat qismi yo‘qolib ketgan va to‘liq matni 
hozirga qadar topilmagan. Bugungi kunda uning «Yasht», 
«Videvdat», «Visperat», «Yasna», «Xurdo Avesto» («Kichik 
Avesto») nomli qismlarigina saqlanib qolgan.
“Avesto”da zardushtiylik davrining huquqiy, axloqiy me’yorlari 
o‘z ifodasini topgan. Dualizm, ruh va moddiylikning hayotiyligini tan 
olishga asoslangan zardushtiylik diniga binoan, olam nur va zulmat, 
hayot va o‘lim, tana va jon, yaxshilik va yomonlik, erkinlik va tobelik 
singari hodisalarning azaliy va abadiy kurashidan iborat. Shunga 
ko‘ra, hayotning kechishi tabiatda (nur va zulmat), borliqda (hayot va 
o‘lim), ijtimoiy hayotda (yaxshilik va yomonlik), nafosat olamida