Microsoft Word Son redakt?Araz b?y?

ba çılarına i ar dir. Lullubi tayfaları il  ba lı m nb l rd n m lum olur ki, 
onlar M.Ö.  XXI- srd   umer v  Akkaddan asılı halda olublar.
235
 
 
Göründüyü  kimi  tarixd n  g l n  bir  Az rbaycan  varlı ı  göz 
qaba ındadır.  Bu  tarixs l  varlıq  Hind-avrupalı  q bil l r  olmadan  çox 
rk n  tarix  üz rin   çıxmı ,  ski  ça ın  n  etgin  imperatorluqlarına  imza 
atmı ,  zaman-zaman 
kk dl r  v   Sumerl r/K ng rl r/
236
kimi  böyük 
dövl tl rl   bel   sava a  girmi dir.  Onlar  –Quttil r-Lullibil r,  öz 
torpaqlarından  daha  uzaq  olan  Babili
237
 v   K ng rlil rin  (Sumerl r) 
hükum  sürdüyü  h nd v ri  öz  t siri  altına  alaraq  gücl rini  göst rmi l r. 
Az rbaycan  tarixs l  razisinin  co rafi  alanı  yalnız  bununla  deyil,  böyük 
h nd v ri  tutmaqdadır.  Az rbaycanın  do al  alanına  g linc   bütöv, 
ayrılmaz v  biti ik do al bir tablo kimi özünü göst rir.  
 
Bu  tablo  tarix  boyu  d r l rind ,  yaylaqlarında,  düzl rind   v   su 
yaxalarında  Quttil ri,  Lullubil ri,  Arattaları,  Sakaları,  Qam rl ri,
238
 
X z rl ri, Albanları, Atropatenleri v  saya g lm z el v  soy birl m l rini 
ya atmı ,  avuc  için   b nz r  öz l  t bi tli,  sırada larla  m hsur  olmu  
“Az rbaycan Yaylası”dır. Az rbaycan yaylası boyca, Qafqaz da larından 
Zagros  da larına  v   Süngür  h nd v rin   d k, 
nlikc ,  X z rin 
nz lisind n M nd li v  K rkük  d k ç kil n bir bütöv yayladır. Önasiya 
hündürlüyünün  do al  ardı  v   öz lliyi  il   ölçül n  biti ik  bölg dir.  Bu 
bölg d  var olan planetin uca dagları, geni  d r l rin yaranmasına n d n 
olmu dur. Dörd f sil mövsüm, bol ya mur v  böyük çayların axarlı ı bu 
yaylanı  do anın  n  nd r  m kanlarından  biri  yapmı dır.  El   m hz  buna 
gör ,  n  ski ça lardan üzü b ri batıdan, do udan, güneyd n v  quzeyd n 
                                                 
235
 (Wikipediya-Açıq Ensiklopediya,  nternet tarix kadeqorisi) 
236
 (Bugün  r bl r t r find n B sr  körf zi,  farslar sarından is ,  fars  körf zi adlanan 
körf z,  slind  b
riyy tin ilk yüks k toplum kültürünü quran Sumerl rin m rk zidir. 
Sumerl rin özl rini K ng rli adlandırdıqları fakta dayanaraq adı ç kil n körf zin do ma 
adı K ng r Körf zi olmalıdır. Yuxarı bölm l rd  d  qeyd olundu u kimi, K ng rlu 
tayfaları v  h tta  razi v  abadanlıqları Az rbaycan, Anadolu v  Ortasiyada bel , bol-
bol göz  çarpmaqdadır. Qeyd etm k g r kir ki, Sumer v ya  ümer qon u xalqlar 
t r find n 5000 il milladdan önc  Orta asiyadan ikiçayarasına axınmı  K ng rl r  
veril n addır.)
 
237
 Mesepotomiya 
238
 K mirl ri 

---

 
165
insan  topluları  buraya  axın  etmi   v   bu  laylanın  z ngin  m d niyy tini 
qurmaqda ortaq olmu durlar. Bu yaylada, ilk insan varlıqlarından biri, ilk 
köhül evl ri, ilk toplum  xlaqçılı ı yaranmı dır. Tarix önc sind n bu geni  
yaylada  yapı ımlı
239
 dilli  toplumlar  ya amı ,  hirogilif  cizgisini  yaratmı , 
Elam,  Kassi,  lullubi,  Qutti,  Aratta,  Manna,  X z r,  Qam r,  skit,  Mediya 
kimi  milad  önc si  m d niyy tl r   ya am  vermi dir.  Bu  yayla  çe idli 
q bil l rin  bir  araya  g lm sin   l  veri li 
rayit  yaratmı dır.  Ayrı-ayrı 
q bil l rin  qayna ıb,  soykök  birg liyi  olu durma a  n d n  olmu , 
insanların  bir-biril   yaxın  olmasına,  anla ılan  ortaq  dil  yaratmasına  v  
b nz r  ya am  varlı ının  olu umuna  yol  açmı dır.  Bu  sür cin 
yaranmasında insanların sosial ehtiyacları ilkin rol oynamı , onların ruhs l 
v   qizli  bilicinin
240
 yaranmasına  t kan  vermi dir.  Türk  ell rinin  zaman-
zaman  birl m si  d   m hz  bu  sür cd n  ba layaraq  günümüz  
dayanmı dır.  Ba qa  sözl   des k,  bu  bölg ,  bir  bütöv  olaraq  Güney 
Qafqazdan  Zagros  da larınad k  ç kil n  insan  topluluqlarının  üuraltı 
do asının  g li m sinin  ana  m kanı  olmu   v   bu  gün  d   Az rbaycan 
yaylası adlanması olduqca normal v  do aldır. Sözsüz ki, bu co ra-grafik 
ara dırmanın  d rinin   varmaqla  sözd   ran  f latı  adlandırılan  iddianın 
yalan  v   qondarmalı ı  da,  üz   ıxacaqdır.  T biki,  bu  qonuda  uzman 
soyda ların d rin ara dırmaları ümid edilir.  
 
 
5-
  Gülüstan-Türkm nçay 
anla maları, 
Rusiya 
Az rbaycan  sava larının  sonucudur  v   1925-d   qurulan  
Farsçı  ran dövl tin  heç d xli yoxdur!     
                                                                      
g r  15-yüzillikd   ingilt r nin  parlaması  v   az  müdd t  içind  
dünya  imperatorlu una  çevrilm sini  evr ns l  miqyasda  böyük  bir  dönü  
nüqt si  hesab  ed rs k.  Romanov  tayfasının  da,  1613-cü  ild   Rusiyanın 
ba ına g lm sinin d  Avrasiya, Orta asiya, Orta do u v  Do u avrupada 
buraxdı ı izl ri unutmaq olmaz. Bu tarixd n b ri, ruslar Avrupanı sür kli 
                                                 
239
  ltisaqi dilli 
240
  üuraltı 

---

izlir,  h r  fürs td n  istifad   ed r k  özl rini  o  bölg y   yaxınla dırmaq 
ist yirdil r.  
 
Romanovlar  hakimiyy ti,  Rusiyada  feodal  sistemini  gerid  
qoymaq  u runda  böyük  addımlar  atsa  da,  b nz r  bati  dövl tl ril  
müqayis d   daha  çox  gerid   qalmı dır.  Ruslar  qon u  dövl t  v  
parçalanma a  sürükl nm kd   olan  Türk  topluluqlarına  üstünlük  qazanan 
halda,  özüd   geni   razi  problemi  ya ayırdı.  Ruslar  üçün,  geni   razid n 
daha  ön mlisi  d niz  qapıları  idi.  Onlar  üçün  dünyaya  açılı   yalnız  d niz 
yolu  sayılırdı.  lin  bütün  mövsümünd   sınmaz  buzlarla  qapalı  qalan, 
rusları  dünyaya  çatdırmaq  üçün  lveri li  deyildir.  Bu  üzd n  ruslar  açıq 
sulara  açılan  qon u  torpaqları  tutmaq  üçün  h r  gün  ordu  gücünü 
geni l ndirirdil r.  Sözsüz  ki,  bölg nin  n  g li mi   ordusuna  yiyl n n 
Romanovlar  daha  da  geni   torpaqlara  yiy l nm yi  v   sümürg   siyas ti 
yürütm yi  çox  ehtirasla  güdürdül r.  Rusiya  çarlı ının  17-ci  srin 
sonlarından etibar n böyüm sinin v  geni   razil rin tutmasının ardından 
Türküstanın bütünü i al olundu. Bu yürüm d n sonra, Qafqazlara enm k 
yeni  impratorlu un  stratejik  yönü  oldu.  Rusiya  Avrupaya  yaxınla maq 
yolunda  Ukrayni  Pol anın  t rkibind n  çıxararaq  öz  hakimiyy tin   tabe 
etdi. Rusların daha böyüm sin  t kan vermi  olan bu yeni q l b , Pieterin 
i   ba ına  g lm sil   daha  böyük  amaca  ola ma ı  h d f   aldı.  Pieterin 
liderlik  kapasit si  rusların  mill tl m sin   v   vahid  bir  güc  olmasına  da 
n d n  oldu.  O,  isti  sulara  l  tapma  stratejisini  h yata  keçirm k  üçün,  
Qarad niz yoluyla bo aza, K ng r körf zi yoluyla Hind okeanına, Baltika 
d hlizil   Quzey  d niz   yol  açmasını  g r kli  hesab  edirdi.  Rus  qo unu, 
imperatorun  h d fl ri  do runtusunda,  önc   1700-  ilind   Finlandı  v  
Baltikanı  l   keçirm k  v   Quzey  d niz ,  oradan  is   Atlantik  okeanına 
uzanma a  nail  oldu.  Pieter  bu  qazancları  ld   etm k  üçün  Quzey  a ası 
olan  sveç  dövl ti  il   sava a  girdi.  Baltik  sava ları  21  il  uzun  sürdü. 
Rusiya  1721-ci  ild   sveçi  Nistat  adlı  anla mayla  m lub  etdi.  sveçin 
t s rrüfatı sayılan Baltika d nizi, Finland, Estoniya, Latviya v  Litva rus 
dövl tinin  lin  geçdi. Baltika v  Quzey  açılı , rusları bölg nin  n böyük 
gücün   çevirdi.  16-cı  srd n  ba layaraq  Osmanlı  imperatorlu unun 
S f vil r dövl ti il  Sünni- i  çarpı ması bitm k bilmirdi. 1514-cü ild ki 
Çaldıran  sava ı  iki  Türk  dövl tini  bir-birin   qar ı  qanlı  dü m n  

---