do rulayan Türkoloq Vambery,nin Türk sözcügünü, tür y n anlamında,
tör m kd n tör tdiyini kliyir. (Kz TKAE 1992-I:106-7.)
123
”Bel likl , bu n tic y g lm k olar ki, Türk xalqları min ill r boyu
dünyanın h r yerind v tarixin bütün dövrl rind d rin izl r qoymu ,
tarixl r yaratmı lar. Lakin bu tarixi izl ri özünd ks etdir n elmi v tarixi
nümun l rd n x b r tutmaq uzun müdd t biz , o cüml d n dig r Türkdilli
xalqların bir çoxuna ç tin olmu dur.”
124
Sözsüz ki, Az rbaycanda milli bilincin altyapısı Türklükd n
qaynaqlanır. B zil rinin Türklük dı ında Az rbaycançılıq axtarı ları
süzgeçd su da ıma a b nz yir. Rusların Az rbaycana ba layan basqısı
zamanından son ill r d k ist rs Çar, ist rs Sevet rejiml ri t r find n çox
a ır bir anti Türk siyas ti yürüdülmü dür. Bel ki, quzeyd Türk sözün
yasaq qoyulmu , Türkçü yazar, air v siyas tçil r qurup-qurup
öldürülmü , sürgün dü mü , dustaq olmu v ya h r hansı yolla olsa bel ,
ölk d n qaçaraq did rgin dü mü dürl r. Ancaq qalanlarsa ya boyun
y r k rusların siyas tinin bir parçası olmu v ya susaraq ömür
sürmü dürl r. Latin lifbası d yi r k kiril cizgisi ulusa hakim olmu dur.
burda bitm mi Az rbaycan Türkc sind olan bir çox köklü sözcükl r
dild n alınaraq yerin r b, rus v h tta Fars sözlükl r qoyulmu dur.
Amac Az rbaycanı öz ll dirm k idi. Nec ki, haman siyas t Özb k,
Türkm n, Tatar, Qırqız, Qazaq v.b.Türk toplumlar haqqında da t tbiq
edilirdi. Bu öz ll dirm siyas tinin amacı Türk tolumlarının Türklüyünü
ll rind n almaq, onların soykök birliyini unutdurmaq, Türk anlayı ını
qaldırmaqla yana ı yeni toplum kimliyi verm k idi. Ruslar bu siyas tl rini
öz llikl 1930-dan sonra çox radikalcasına d vam etdirdil r.
Az rbaycanda v ba qa Türk topluluqlarda Türk adı yerini Sevet
d yi dirdi. Türk insanı, Sevet insanı oldu v Türklük anlayı ı, Sevet
anlayı ı il d yı ıldı. Güneyd daha da pis durum hakim olmu du. Türk
kimliyi hakim olan Fars ovinist t r find n inkar olunma a ba lamı dı.
Ancaq bunlar hamısı gerid qaldı. Quzeyd müst qil dövl tin qurulması
123
(Bozkurt Güvenç, Türk kimli i, Kültür Tarihinin kaynakları,Tisamat Basım Sanayii,
1993, Ankara, s22
)
124
(Aydın Abbasov, Milli Dövl tçilik M fkur si v Layiqlik, Bakı.2002.s8)
81
v günd n-gün böyüm si, Türkiyeyl bütün alanlarda payla ması, ba qa
Türk cümhuriyy tl rl yaxınla ması, Güneyd is milyonlar insanımızın
“Haray-haray m n Türk m” “Bakı,T briz, Ankara- Fars lar hara bizl r
hara” “Ölüm olsun fa izm ”... kimi stratejik mövqe ortaya qoyması,
ulusumuzun Ulusal Tarix Bilincinin günd m yansıtmasının aydın
görüntüsü oldu.
Ça da insanımızın M N özl mi, tarixd n g l n bir varlıq olaraq
ulusal kimlik bilincin hakim olmaqdadır. g r bir mill t tarixin alt
qatlarında gömü Bab kl rini üz çıxarır v onu ça da la dırırsa, dem k o
ulus milli kimlik bilincini ld edibdir. V slind ulusal bilincinin
yüks li inin yeni dal alarına çatma a ba layıbdır. Ba qa anlamla
deyil rs , bir mill t öz ulusal davasını etnik kimliyi v soykökü üz rind
düz nl y bil rs , dem k olar ki, artıq o milli, öz l davasının öz l
dü ünc sini ld ed bilib, ld edil n dü ünc sistemi il , minl r il
boyunca qazandı ı ya am kültürünü, kütl t m ll rini, tarixind n
günün d k ç kil n do allı ını siyası h yatıyla uydura bilibdir.
Az rbaycan Türk tarixinin do al axı ı, öz d rinliyi il insanının alaca ı
h r cür sorumlulu u yön tm y qadırdır. “Ba qa mill tl r bu günkü
m d niyy t girm k üçün keçmi l rd n uzaqla ma a m cburdurlar,
halbuki Türkl rin bu günkü m d niyy t girm l ri üçün yalnız ski
keçmi l rin dönüb baxmaları yet r.”
125
nsanımız t ki M N, dünyanın n
yenilm zi, n bilgini, n skisi v n g nciy m inancına qalxarsa g r!
Ça da Az rbaycan milli-siyasi davasının m rk zi v beyini kimi
sayılan tarix v dil bilinci ulus v torpaq bölünm zliyini bir mütl q olaraq
ortaya qoymaqdadır. Az rbaycan, Türk m d niyy tinin ayrılmaz hiss si
oldu u kimi, öz varlı ının ruhunda da ayrılmaz v bütündür. Bu
bütövlüyün parçalanma faci sini ba lıca Az rbaycan ya asa da, sorunun
t kc Az rbaycana ba lı oldu unu da dü ünm m liyik. Bu bir Türk
sorunudur. Türk dünyasının bu soruna yiy çıxması g r kir. Dem k, geni
bilgil ndirm çabası günd m bulmalı, bununla ba lı s f rb r olmaq
g r kir. Dünya ildırım xızıyla d yi m kd dir, artıq ili im v il ti im
formaları 20-ci yüzilliyin h tta sonlarıyla bel , qiyaslana bilm z hal
125
(Ziya Kökalp. Türkçüyüyün sasları. stanbul. 1923. S21)
g lmi dir. Uluslar günd n gün postmodernizm ya am sistemil alı ılır,
nsan ya amı, artıq alt qatlarda deyil, üst qatlarda d yi m y ba layır.
Dünya sür tl kür s ll ir
126
, kiçilir v günc ll ir. Bel olan durumda,
kimlikl ri gizl nmi mill tl r ili im sistemin alı maq yolunda inanılmaz
modern ritm sistemil daha artıq kimlik itirm t hlük sin tü lanırlar.
Bu, bizim üçün d keç rli sayılır. Bir t r fd n dünyayla ayaqla maq
zorundayıq. Dig r yandan is , Türk insanının bu ayaqla ma yolunda özgür
v ba ımsız seçim irad sinin yet rsizliyi ortadadır. Türk kültür kimliyi
keçmi zamanına uyan sistemil d aralanmı durumdayk n, bel modern
yarı a girm k gücü hardadır sorusuna lb td ki, Türk insanı yanıt
axtarmalıdır. Önc birlik v birlik ruhuna yiy l nm k g r kir. Türk insanı,
çox az zamanda bu birliyi yaxalaya bilmes , artıq çox gec olaca ını
gözümüzl gör c yik. 19-cu srd Az rbaycan dramator alim v
dü ünürü, Mirza F t li Axundovun Türkl r üçün Ortaq Latin alfabeti
ortaya qoyub v diyar-diyar bu n g r k n tezistini q bul etdirm k üçün
s f r çıxması, habel Krim Tatar Türkl rinin yeti dirdiyi n böyük
dahil rd n biri smayil b y Kaspıralının Türkl r üçün “Dild , Fikird , d
birlik” ça rısı h l d , qulaqlarımızda s sl nm kd dir.
Tariximizin biz verdiyi olumlu v olumsuz d y rl ri n d n
ara dıra bilm yirik sorunu, bir ba qa d rdimizdir. Analarımız deyimini bir
d anark n ki, “bala biz Türk sayar mill tik, bizd il -pil
127
olaz!” bel
sonuca varmaq olar ki, sad liyimizl ya adıq, qurduq, m d niyy t
yaratdıq, il -pil ,siz insanlara dövl t, imperatorluq, hakimiyy t qurduq,
içimiz sızan il -pil ,li dü m nl r v rind is sırtımızdan vurulduq! Buna
ng l olamadıq, hey yıxılıb durduq. Zaman biz acımadı. Zaman uçark n,
biz yürüdük. Uçma bil nl r zamana çatdılar, biz is çatanlara heyran
qaldıq! Ancaq, biz d xızlanmalı v zamana çatmalıyıq, bizim buna qadir
olaca ımız b llidir. “Bu gün parçalanmı ıq, kiçilmi ik, z yifl yib geri
qalıb v sar t dü mü ük. Ancaq dün n bütöv idik, böyüküdük, güclü,
öncül v müst qilidik, Milli üurun t l bin gör , mütl q dün nki
z m timizin qururunu da ımalı v h m d ür kd n inanmalıyıq ki, su
g l n arxa bir d g l r! Keçmi bütünlüyümüzü, böyüklüyümüzün, güclü
126
qloballa ır
127
yalan.hil
Dostları ilə paylaş: |