Microsoft Word tam jurnal -1 018 Nadir m pdf doc
Yüklə 1,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 68 11. Руднев A.Г . Синтаксис осложненного предложения . Москва, Учпедгиз, 1959, 198 s. Гатиба Гулиева Стиль-выразительные функции обращение в контексте древнеуйгурскийтекстов Резюме Некоторые из элементов, участвовавших в формулировании предложения, служат для точной и правильной передачи мысли. К ним относятся вокативы, императивные и вопросительные предложения, промежуточные предложения и обращение. Обращени- еиграют большую роль в процессе общения, в организации речи, а также предложения в рамках норм литературного языка. Обращение, которые включают слова и фразы, используемые для обозначения чего-то или кого-то, являются одним из менее изученных языковых полей с точки зрения языковой истории, а также менее изучены в тюркологии. В этом смысле важно определить положение обращение, проанализированных как элементы, не имеющие синтаксического отношения с другими частями предложений в тюркской лингвистике на основе исторических фактов и определения его стилистических функций. Gatiba Guliyeva Style-expressive functions of adresses in the context of Аncient Uigur Тexts Abstract Some of the elements participated in formulating the sentence serve to convey thought precisely and correctly. These include the vocatives, imperative and interrogative sentences, intermediate sentences, and addresses. Adresses play great role during the communication, in organizing of speech, as well as of sentence in the frame of literary language norms. Adresses which have a certain stylistic-expressive functions in language are used to refer to different individuals, D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 69 personalities, abstract entities. The adresses that include words and phrases used for referring to something or someone are one of the less studied linguistic fields in terms of language history, also less learned in Turkology. In this sense, it is important to determine the position of the adresses analyzed as elements which have not syntactic relation with other parts of sentences in Turkic linguistics on the basis of historical facts and to define its stylistic functions. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 70 Müasir Azərbaycan dili və terminologiya Tünzalə Baxşıyeva AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, filologiya üzrə elmlər doktoru tunzale-111@mail.ru Mifonimlər Açar sözlər: mifonim, mifoantroponimlər, mifotoponimlər, mifozoonimlər, leksem Kлючевые слова: мифоним, мифоантропонимы, мифотопонимы, мифозоонимы, лексема. Key words: mythonim, mythanthroponyms, mythoponyms, mythozoonyms, lexemes Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı mifonimlərlə zəngindir. Mifonim – adətən qədim miflərdə, əsatir, əfsanə, nağıllarda işlədilən və hər hansı bir onomastik sahəyə daxil olan uydurma obyekt adı. Buraya ən çox mifoantro- ponimlər, mifotoponimlər, mifozoonimlər, mifofitonimlər, mifopersonimlər, habelə teonimlər daxildir. (1.s.300) İnsan mifik təfəkkürünün məhsulu olan mifik obrazların, obyektlərin və s xüsusi adların tədqiq edən sahə mifoni- miya adlanır. Mifik adlar mili mədəniyyətimizin bir hissəsi, parçasıdır. Mif xalq mədəniyyətinin əsasını təşkil edir və miflərdə dünya, təbiət, həyat haqqında xalqın düşüncəsi əks olunur.Mifoloji leksika xüsusi tip semantik adlar toplusudur. Leksikanın digər layları ilə müqayisədə mifoloji leksika daha sabit və az dəyişəndir.Mifologiyanı qədim insanların təbiətin, cəmiyyətin sirlərinin bədii izahı adlandıra bilərik. Mifoloji leksika çox geniş anlayış ifadə edir. Mifonimlər zəngin semantikalı sözlərdir. Onların əhatə dairəsi genişdir. Mifonimlər Azərbaycan folklorunda qorunub saxlanan çox əsrlik yaradıcılıq məhsuludur. Xalqımızın rəngarəng fantaziyası mifonimlərdə özünü daha qabarıq göstərir. Onlar qədim dövrlərə aid xalqın düşüncəsi, təfəkkürü, dünyagörüşü haqqında aydın və dolğun təsəvvür yaradır. Əsrlər boyu xalqın yaddaşında bu günümüzə qədər gəlib çatan folklor nümunələrini mifonimlərsiz təsəvvür etmək mümkün deyil. Mifonimlərin tədqiqi etməklə xalqımızın əski milli-mədəni təsəvvürləri müəyyənləş- dirmək mümkündür. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 71 Mifoloji leksikanın araşdırılması linqvokulturoloji baxımdan dəyərlidir. Mifoloji görüşlər insanların inancları və sitayiş etdikləri dinin görüşləri, düşüncələri ilə bağlıdır. Nağıl və dastanlarda, rəvayətlərdə, əfsanələrdə işlənən mifonimlər mətnə xüsusi gözəllik verir, spesifik cəhətlər, keyfiyyətlər gətirir. Azərbaycan onomastikasının son dövrlərdəki nailiyyətlərinə baxmayaraq mifonimlər hələ az öyrənilmiş sahələrdəndir. Mifonimlər dil vahidləri kimi dil sistemində əhəmiyyətli rola malik olub dilin incəliklərini özündə yaşadır. Mifoloji leksika ilə bağlı araşdırmaların məqsədi dilin keçdiyi tarixi inkişaf yolunu, dilin lüğət tərkibini tədqiqi etməkdir. Dilimizdəki mifonimlərin tədqiqi bir çox leksemlərin səciyyəvi xüsusiyyətini dəqiqləşdirməyə, müxtəlif folklor mətnlərinin leksikasını araşdırmaq, onların səciyyəvi xüsusiyyətərini müəyyən etməyə geniş fürsət yaradar. Alimlər belə nəticəyə gəlirlər ki, tarixi inkişafın ilkin mərhələsində bütün xalqlar mif yaratmışdır. Miflərin tarixi-müqayisəli tədqiqi ilə müəyyən edilmişdir ki, ilkin miflər ən çox təbiət hadisələrinə heyvanlara və səma cisimlərinə aid idi. (2. s 103) S. Abdullayevanın mifonimlərlə bağlı verdiyi bölgü diqqəti cəlb edir. Müəllif mifonimlərə aşağıdakı adları aid edir: 1. Peyğəmbər və əfsanəvi şəxsiyyət adları. 2. İlahə və pəri adları 3. Div adları. 4. Div cinsindən olan yarı əfsanəvi pəhlivan adları 5. Cin, dərviş adları. 6. Qeyri-real məkan, yer adları. 7. Qeyri – real şəraitdə doğulan qəhrəman adları. 8. Əfsanəvi quş və heyvan adları (3. s. 16) Bəzən nağıllarda mifik adların yaranması izah olunur. Məsələn,“Bənidaş şəhərinin sirri” nağılında şəhər barədə məlumat verilir ki, tilsim nəticəsində şəhərdə hər şey daşa dönüb, bircə nəfər şəhərin ortasında yarıya qədər daş, qurşaqdan yuxarı adam qalıb. Buna görə də şəhər Bənidaş adlanıb. Bəni ərəb dilində “övlad”, “nəsil, tayfa” mənalarını ifadə edir. (4. s.50) Azərbaycan dilinin lüğət tərkibindəki sözlər mənşəyinə görə iki qrupa bölünür: türk mənşəli sözlər, alınma sözlər. Dilimizdəki sözlərin böyük əksəriyyəti türk mənşəlidir. Folklorumuzdakı mifonimləri mənşəyinə görə araşdırdıqda məlum olur ki, onların tərkibində türk mənşəli sözlərlə yanaşı alınma sözlərə təsadüf edilir. Folklor nümunələrindəki mifonimlərin tərkibində ərəb və fars mənşəli sözlərə Yüklə 1,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|