Microsoft Word yerqurulushunun elmi esaslari doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
125 qoyulmadan ən qısa müddətdə Xalq Torpaq Komissarlığının torpaq şöbələrinin yerölçmə-texniki yarımşöbəsində qeydiyyata düşmək təklif olunurdu. Hərbi xidmət keçən şəxslər də qeydiyyata düşməli idilər. Bu dekretə görə bütün yuxarıda qeyd olunan şəxslər ərzaq təminatı sarıdan birinci kateqoriyaya aid olmaq hüququ alırdı. Azərbaycan SSR-in yerli orqanları mümkün sakit işə zəmanət verən və əlverişli iş şəraiti yaratmağa yardım göstərən bütün tədbirləri görməyə borclu idilər. Bu dekretə görə xidmətə çağırılan və eləcə də xidmətdə olan şəxslər səfərbərliyə alınmış sayılır və vəzifə cinayətinə görə inqilab tribunalının mühakiməsinə verilirdilər. RSFSR Xalq Torpaq Komissarlığı Azərbaycana respublikada sosialist torpaq münasibətlərinin bərqərar olması məqsədilə xüsusi ədəbiyyatlarla, təlimatlarla, həmçinin mütəxəssislərlə köməklik göstərirdi. Belə ki, 31 avqust 1920-ci ildə Azərbaycan SSR Xalq Torpaq Komissarlığı nümayəndələrinin iştirakı ilə RSFSR Xalq Torpaq Komissarlığının müşavirəsində razılaşma əldə edildi. Bu razılaşmaya görə Azərbaycan SSR Xalq Torpaq Komissarlığına onun tabeçiliyində olan işlər üzrə Moskvada nümayəndəliyin açılması məqsədəuyğun sayıldı. Torpaq məsələləri üzrə ümumrusiya qurultayında Azərbaycan Xalq Torpaq Komissarlığı nümayəndələrinin iştirakı da məqsədəuyğun hesab edildi. 10 aqronomun və 20 yerölçən rus mütəxəssislərinin Azərbaycana ezam edilməsi haqqında qərar çıxarıldı. Arzuedənlər olmadıqda göstərilən say Kuban və Don vilayətlərindən səfərbərliyə alınırdı. Rusiyanın ehtiyatında olan geodeziya alətləri Azərbaycana göndərilirdi. Yerli şəraitə uyğun olaraq sosialist yerquruluşuna dair Əsasnamənin tətbiq olunması üzrə təlimatın hazırlanması məqsədilə Azərbaycan Xalq Torpaq Ko- missarlığına Rusiyadan mütəxəssislər ezam edilirdi. 1920-ci ilin avqust ayında torpaq komitələri nümayəndələrinin qurultayı çağırıldı. Qurultayda bütün Azərbaycan üçün minimal və maksimal torpaq pay norması müəyyənləşdirildi Belə ki, aşağı suvarılan qurşaqda minimum torpaq pay norması 3/4 desyatin, maksimum isə – 1,5 desyatin, dağətəyi qurşaqda – minimum 1,5 desyatin, maksimum – 3 desyatin; mədəni (becərilən) bağlarda – minimum 3/8 desyatin, maksimum 3/4 desyatin hesablanırdı. Torpaq komitələri nümayəndələrinin qurultayı torpaq ehtiyatlarının milliləşdirilməsinə dair işlərin vəziyyətini müzakirə edib, qətnamə qəbul etmişdi. Bu qətnamədə ilk növbədə torpaq fondunun torpaqsız kəndlilər 126 arasında bərabər əsasda paylanması və eləcə də sosialist torpaq- danistifadələrin məkan şəraitlərindəki çatışmazlıqların aradan qaldırılması üçün yerquruluşu işlərinə başlanması nəzərdə tutulurdu. Qurultayın qərarında həmçinin nəzərdə tutulurdu ki, torpaq paylanarkən ilk növbədə torpaqsız və aztorpaqlı əkinçi əhalinin və əkinçilik təsərrüfatına keçmək istəyində olan kommunal cəmiyyətlərin, fəhlələrin ehtiyacları ödənilsin. İkinci növbədə torpaq paylanarkən gəlmə, yəni torpaq haqqında 5 may dekreti dərc olunduqdan sonra gələn əhaliyə pay ayrılırdı. Kəndli və fəhlə mühitindən işçi kadrların hazırlanması məqsədilə qısa müddətli yerölçmə kurslarının açılması qərara alındı. 9 sentyabr 1920-ci ildə Bakı şəhərində bütün Azərbaycan torpaq komitələrinin qurultayı açıldı. Qurultayda ehtiyacı olanların arasında torpağın dərhal bölüşdürülməsi üçün tədbirlər, torpaq mübahisələrinin həlli metodları, suyun bölüşdürülməsi məsələləri, kollektiv təsərrüfatların yaradılması, qaçqın kəndlilərin təsərrüfatlarının yerquruluşu, örüşlər (otlaqlar) haqqında məsələlər və onlarda kollektiv heyvandarlıq təsərrüfatlarının yaradılması, meşədən istifadə və meşələrin mühafizəsi məsələləri müzakirəyə çıxarılmışdı. Qurultay torpaqların paylanması haqqında qərar çıxartdı. Xalq Torpaq Komissarlığının sərəncamında yerölçən-texniklərin yetərincə olmadığı ilə əlaqədar, həmçinin şumlamada gecikməmək üçün sovet təsərrüfatları yaradılmamış keçmiş mülkədar və istifadəsiz dövlət torpaqlarının müvəqqəti olaraq bölüşdürülməsi zəruri sayılırdı. Qurultayın qərarlarında göstərilirdi ki, cəmiyyətin mübahisəsiz sərhədləri çərçivəsində meydana çıxan yerölçmə-bölüşdürmə işləri əsnasında ayrı-ayrı təsərrüfatlar arasındakı mübahisələr birinci instansiyada kəndli-ictimai torpaq komitələri, qəti olaraq isə – qəza torpaq komitələri tərəfindən həll edilir. Cəmiyyətlər arasındakı mübahisələr isə belə hallarda bütün mübahisəyə qoşulmuş tərəflərin torpaqlarını onların bərabərləşdirici əsasda bölüşdürülməsi üçün bir tam kimi qəbul edən xüsusi komissiyalar tərəfindən baxılaraq həll edilirdi. Azərbaycan SSR-də sosialist ictimai münasibətlərin, o cümlədən də torpaq münasibətlərinin yaranması iqtisadi ehtiyatlar kimi insan ehtiyatlarının, respublika potensialının da məhv edilməsi ilə müşayiət olunurdu. “Yoldaş kəndlilər, hakimiyyəti əllərinizdə möhkəm saxlayın! Torpaqları parazitlərə-mülkədarlara verməyin!” şüarı altında iri və möhkəm şəxsi mülkiyyətçilik təsərrüfatları ləğv edilir, torpaq sahib- 127 karlarının torpaq sahələri onlarda yerləşən bütün binalarla və daşınan əmlakla dövlət mülkiyyəti elan olunurdu. O illərdə Azərbaycanın kommunist funksionerləri öz vəzifələrini belə təsəvvür edirdilər: “… hər bir kommunistə aydındır ki, bütün burjuaziya, bütün varlılar əmlak sarıdan tam təmizliyədək məhv edilməlidirlər, yəni onların iqtisadi qüdrəti onlardan alınmalı və ola bilsin ki, onlar indi yox, zaman etibarilə nə vaxtsa vicdanlı insan ola bilsinlər. Nəticə etibarilə onları iqtisadi cəhətdən bərabərləşdirmək lazımdır… Bütün məsələ ondan ibarətdir ki, siyasəti necə aparmalı ki, bütün zərbələr ancaq bu qolçomaqların başına ələnsin” . Bəylərdən, xanlardan və ağalardan torpaqların müsadirə edilməsi mülkədar sinfinin siyasi cəhətdən ləğv edilməsi ilə yanaşı getməli idi. Torpaq siyasəti sahəsində aşağıdakılar Azərbaycan inqilab komitəsinin vəzifəsi kimi müəyyən edilirdi: keçmişdə mülkədar olmuş xanlardan, bəylərdən, həmçinin bütün digər iri torpaq sahibkarlarından və sovet hakimiyyətinə aşkar müqavimət göstərən qolçomaqlardan nəinki torpaq, eləcə də malikanələr, onlarda olan bütün canlı, cansız inventarlar, ərzaq və pul ehtiyatları bütün daşınan əmlakla birlikdə alınsın. Belə ki, Azərbaycan inqilab komitəsi AK(b)P-in qərarını yerinə yetirərək, ancaq 16 sentyabr 1920-ci il tarixli 113 №-li dekreti ilə Mərdəkan və Şüvəlan kəndlərindəki iyirmi yeddi bağ sahəsini milliləşdirib, onları Xalq Torpaq Komissarlığının sərəncamına verdi. Sovet hakimiyyəti Azərbaycanda öz mövcudluğunun ilk günlərindən respublikanın təbii-tarixi, sosial-iqtisadi şəraitini nəzərə almamaqla kobud, düzəldilməsi qeyri-mümkün səhvlər buraxır, bunun nəticəsində də təsərrüfat quruluşunun dağılmasına, aclığa və minlərlə insanın repressiyaya məruz qalmasına gətirib çıxarırdı. Azərbaycanın torpaq komitələrinin qurultayının materiallarında oxuyuruq: “Bütün iri, fərdi mal-qara və qoyunçuluq təsərrüfatları milliləşdirilir və sovet təsərrüfatlarına daxil olurlar. Kiçik mülkiy- yətçilərin aşağıda göstərilən normadan artıq qoyun sürüləri və mal- qarasına gəldikdə isə, bu halda belələri heyvandarlıq kommunalarına, yaxud da sözügedən kəndin ümumi istifadəsinə verilir”. Torpaqların müsadirə edilməsi və bərabərləşdirici əsasda bölüş- dürülməsi kasıb və qolçomaq təsərrüfatları arasındakı ziddiyyətləri kəskinləşdirirdi. Torpaqsız və aztorpaqlı kənd sakinləri bütün torpaqların (xanların, bəylərin, ağaların, mülkədarların, monastırların, kilsələrin, vəqflərin, məscidlərin) yenidən bölüşdürülməsində və torpağın istehlak Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|