Milli-Tehlukesizlik üz cdr

Milli Təhlükəsizlik və Hərbi Elmlər – National Security and Military Sciences
№3 (4)/2018 
TEXNİKİ ELMLƏR TECHNICAL SCIENCES
 
24
Şək. 1.
Böyük Qafqazın cənub yamacı və ətraf düzənliklərdə çay şəbəkəsinin sıxlığı xəritəsi 
Yüksəklik artdıqca müvafiq olaraq ekzodinamik proseslərin aktivliyi, ekoloji gərginlik, sel və 
sürüşmə riskləri çoxalsa da, antropogen təzyiq xeyli azalır. Əhalinin sayı, yaşayış məskənlərin sahəsi, 
təsir sferası nə qədər azalsa da ,ekstremal, fəlakətli proseslərin başvermə təhlükəsi çoxalır. 
Hipsometrik xəritənin məlumatları ilə geomorfoloji, sel və sürüşmə xəritələrinin müqayisəsi göstərir 
ki, (Şək. 2) sel ocaqlarının 70%-ə yaxını orta, qalanı isə yüksək dağlıqda formalaşır. Sürüşmələrin isə 
böyük əksəriyyəti alçaq (65%) və orta dağlıqda (30-ə yaxın) yaranır.
Şək. 2.
Böyük Qafqazın cənub yamacının Hipsometrik xəritəsi 

---

Milli Təhlükəsizlik və Hərbi Elmlər – National Security and Military Sciences
№3 (4)/2018 
TEXNİKİ ELMLƏR TECHNICAL SCIENCES
 
25
Tərtib etdiyimiz meyllilik xəritəsi (Şək. 3) ekoloji cəhətdən yüksək gərginliyə malik regionların 
aşkar edilməsində böyük rol oynayır. Bir qayda olaraq, yüksək meylliliyə malik (40-45
°
və daha çox) 
ərazilərdə aktiv qravitasiya prosesləri, xüsusilə uçqunlar üstünlük təşkil edir. 
Şək. 3.
Böyük Qafqazın cənub yamacının meyllilik xəritəsi 
Torpaq səthi, kövrək, davamsız süxurlar yuyulur. Landşaft vahidlərinin sərhədləri pozulur. 15-
20
°
və daha çox meylli sahələrdə rütubətin toplanması, saxlanma imkanları artdığına görə meşə və 
çəmənlərin sabit, dayanıqlı vahidləri əmələ gəlir. Bununla yanaşı, belə meylliyə malik ərazilərdə, həm 
də sürüşmələrin yaranmasına potensial şərait olur (Şək. 4 ). 
Şək. 4.
Böyük Qafqazın cənub yamacı və ətraf düzənliklərinin geomorfoloji xəritəsi
(B.Ə.Budaqov, M.A.Museyibov, N.Ş.Şirinov, Milli Atlas 2014) 

---