Мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

az – o‘z
atamasi turk qabilasi tarkibidagi urug‘ nomini 
anglatgan. Shu ma’noda aytish mumkinki, o‘z – urug‘ nomi, bek – bek, hukmdor 
nomidan tashkil topgan. Mazkur etnos VI-VII kelib, qorahoniylar davrida ko‘pgina 
turkiy urug‘lar birlashuvidan yirik qabilaga aylana bordi. Bu jarayon Oltin O‘rda 
davlati hududidagi urug‘lar hamda Shayboniyxon boshchiligidagi ko‘chmanchilar 
ta’sirida tezlashdi va nihoyat o‘zbek millatining to‘liq shakllanish davrigacha 
davom etdi. Binobarin, o‘zbek xalqi va uning tili qaysi nom bilan atalmasin, shu 
xalqning birdan-bir aloqa vositasi bo‘lib keldi.
Xullas, o‘zbeklar o‘zining uzoq tarixi, yozuv madaniyatiga ega bo‘lgan 
qadimgi xalqlardandir. O‘tmishda bu xalq turk, sart, chig‘atoy va o‘zbek atamalari 
bilan yuritilib kelgan. Yuqoridagilardan ma’lum bo‘ladiki, xalq va tilning 
nomlanish tarixi o‘sha xalq va tilning tarkib topishi jarayoni bilan doim teng 
bo‘lavermaydi. Xalq va tilning nomlanishi uning kelib chiqish tarixi belgilamaydi. 

---

24 
Savol va topshiriqlar 
1. G‘arb olimlarining “turk” atamasi haqiddagi qarashlarini gapirib bering. 
2. Chig‘atoy tilini kim birinchi marta sun’iy til sifatida e’tirof qilgan? 
3. Hasan Ato Abushiyning “sart” atamasi haqidagi qarashlari. 
4. Xurshid Davronning “o‘zbek” atamasi xususidagi fikrlarini bayon qiling. 
5.
 
Xorijiy 
olimlarning
 
“turk”, “chig‘atoy” atamalari borasidagi 
mulohazalarini bayon qiling.
 
6.
 
“Turk”, “sart”, “chig‘atoy” atamalarining Navoiy asarlarida qo‘llanishi 
to‘g‘risida fikr bildiring. 
 
Фойдаланилган адабиётлар:
1. Абдураҳмонов Ғ. Ўзбек халқи ва тилининг шаклланиши ҳақида.-Т., 
1999. 
2. Асқаров А. Ўзбек халқининг этногенези ва этник тарихи. –Т.: 
Университет, 2007.
3. Мухторов Ж., Санақулов Ў. Ўзбек адабий тили тарихи. - Т. 
Ўқитувчи. 1995. 
4. Носиров Ў. Ўзбеклар шажараси. - Т.: Extremum Press, 2010. 
5. Rahmonov N., Sodiqov Q. O‘zbek tili tarixi. - T.: O‘zbekiston faylasuflari 
milliy jamiyati, 2009. 
6. Sanaqulov U. O`zbek adabiy tili tarixining ilk davrlari. – Т.: G`afur 
G`ulom, 2004. 
7. Содиқов Қ. Туркий ёзма ёдгорликлар тили: адабий тилнинг юзага 
келиши ва тикланиши. –Т.: Тошкент давлат шарқшунослик институти, 2006. 
8. Турсунов У., Ўринбоев Б., Алиев А. Ўзбек адабий тили тарихи. - Т.: 
Ўқитувчи, 1995. 
9. Қодиров П. Тил ва эл. –Т.: Маънавият, 2010.