Moddiy resurslardan samarali foydalanish ko'rsatkishlari tahlili

Moddiy resurslardan oqilona foydalanish va ularni tejash variantlarini izlash tahlilning asosiy mazmunini tashkil qiladi. Moddiy resurslar tahlilining asosiy bosqichlari:

• moddiy resurslardan foydalanish samaradorligini baholash;
• moddiy resurslardan foydalanish samaradorligining moddiy sarflar miqdoriga ta’sirini baholash;
• korxonaning moddiy resurslar bilan ta’minlanganligini tahlil qilish;
• materiallarni sarflash me’yorlari asoslanganligini tahlil qilish;
• moddiy resurslarga optimal ehtiyojni asoslash.

Tahlil jarayonida moddiy resurslardan foydalanish samaradorligi quyidagi ko'rsatkichlar bo'yicha aniqlanadi va baholanadi:

• - moddiy qaytish;
• - material sarfi;
• - mahsulot tannarxidagi moddiy xarajatlarning ulushi;
• - alohida mahsulotlarning o'ziga xos moddiy iste'moli va boshqalar.

Moddiy resurslarning tannarxi ishlab chiqarish tannarxiga “Materiallar xarajatlari” elementi bo‘yicha kiritiladi va ularni sotib olish narxi (QQS va aksizlar bundan mustasno), ustav to‘lovlari, komissiyalar, bojxona to‘lovlari, tashish, saqlash va yetkazib berish uchun to‘lovlarni o‘z ichiga oladi. Korxonaning moddiy resurslarga bo'lgan ehtiyojini qondirish ikki yo'l bilan ta'minlanishi mumkin: ekstensiv va intensiv. Ekstensiv yo'l moddiy resurslarni qazib olish va ishlab chiqarishni ko'paytirishni o'z ichiga oladi va qo'shimcha xarajatlar bilan bog'liq. Bundan tashqari, mavjud texnologik tizimlar bilan ishlab chiqarishning o'sishi tabiiy resurslarning kamayishi va atrof-muhitning ifloslanish darajasining maqbul chegaralardan chiqib ketishiga olib keldi. Shuning uchun korxonaning moddiy resurslarga bo'lgan ehtiyojining ortishi ulardan ishlab chiqarish jarayonida tejamkorroq foydalanish yoki intensiv usulda amalga oshirilishi kerak.

Moddiy resurslarni tejash va ulardan oqilona foydalanish uchun ichki ishlab chiqarish zahiralarini topishning eng muhim vositasi iqtisodiy tahlil hisoblanadi. Uning ushbu sohadagi vazifalari: