Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Çağdaş Sosyoloji Kuramları ve Klâsik Kökenleri
, s.195-196. 208 Michel Foucault, İktidarın Gözü , (Çev.: Işık Ergüden), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2003, s.215–216. 91 Dışlamayı sağlayan iktidar, toplumsal ilişkilerin bir ürünüdür; dolayısıyla insan, her türlü ilişki içindeyken aynı zamanda ilişkisel iktidarın çarkındadır. Bu iktidar, hiyerarşik bir yapılanma ile meydana gelen bir şey değildir. Foucault’ya göre iktidar belli bir akılsallığa yaslanarak gündelik hayatın içinde oluşur ve dolaşır. İnsanların davranışlarına, bedenlerine nüfuz eden iktidar, mikroskobik bir şekilde toplumsal yataylığın içinde küme küme bulunur. Bu noktada özne, varlığını iktidar alanlarında kazanır. Ona göre, iktidar her yerdedir ve iktidarın bulunduğu her yerde direniş de vardır. Özne, ancak bu direnişi-yine her yerde olan- gerçekleştirirse, ‘özne’lik kazanır. 209 Postmodernitenin eleştirdiği modern toplumu, bireylerinin her hareketini araştıran, ölçen, onları düzeltmeye ve normalliğe kavuşturmaya çalışan disipliner bir toplum olarak niteleyebiliriz. 210 Bu toplum bireylerini köken olarak Bentham’ın panoptikon-gözetim evi 211 tasarımı olan yapı içinde takibe alır, inceler. Gözetim-evi, “ nezaret altında tutma, hapis, tecrit, zorla çalıştırma ve eğitim; bunların tümü de göz önünde bulundurulacak olan amaçlardır. Tutukluların odaları binanın çeperinde konumlanır. İsterseniz, bunları, hücre olarak adlandırabilirsiniz. Gözetleyicinin odası merkezde yer alır; istersen buna gözetmenin locası diyebiliriz.” 212 Panoptikon tasarımın ortaya çıkışında öncelikli hedefi suçlular olmasına karşın, tasarım daha sonra modern yapıların(hastane, okul, işyeri/fabrika vd.) hepsinde görülür diyebiliriz. Foucault açısından modern disiplin yapıları hastane, okul ve hapishanedir. Bu kurumlarda çalışan uzmanlar(doktorlar, eğiticiler ve gardiyanlar) aracılığıyla istenen tipte, yani normal bir insan üretmek amaçtır. Normallik ve anormallik bu kurumlar- uzmanlar tarafından belirlenir. Eğer anormal bir birey varsa bu kurumlara kapatılarak normalleşmeyi sağlayacak işlemlerden geçirilir. “Foucault’ya göre, pişman olmuş suçlu, iyi işçi, iyi öğrenci, sadık asker, kararlı yurttaş sözü edilen disipline edici” kurumların ürettiği veya üretmek istediği ürünlerdir. 213 209 Görgün Baran, s.121. 210 Best -Kelner, s. 76. 211 Bu tasarımı Foucault, ‘colombus yumurtası’ diye niteler. 212 Jeremy Bentham, “Panoptikon ya da Gözetim-Evi”, (Çev.: Zeynep Özarslan), Panoptikon/Gözün İktidarı içinde, Haz. Barış Çoban-Zeynep Özarslan, Su Yayınları, İstanbul 2008, s.13–14. 213 Şaylan, s. 333. 92 Neticede, postmodern düşüncede Foucault’un önemi, modern tahayyül içinde varolan-istenen- insan ve toplum tek tipleştiricidir. Foucault için modern toplumun amacı, her insanı-bireyi istenen tek tip modele kavuşturmaktır(akıllı, kurallara uyan, çalışkan vs.). Modern toplum eğer herhangi bir insanı bu örnek modele getiremese ya da buna aykırı gelen insanı yakalarsa, onu düzen sağlayıcı yapılar olan kapatma aygıtlarına yollayan bir sistem oluşturmuştur. Postmodernite, bu bağlamda modernitenin dışladığı bireylere kapı aralar. Çünkü anormal-normal sınıflandırmasında postmodernlik normali dışarıda tutar ve herkes kendi anormal normalliğinde yaşar. Burada temel dayanak insanın kendisidir. Size, anormal olacağınızı söyleyecek bir iktidar-söylem yoksa ya da kendiniz iseniz, normallik ve anormallik tercihinize kalmıştır. Ama bu durumda normallik ve anormallik olumsuzluk taşımayan bir durum olur. Postmodern düşüncenin Foucault’ya katılarak her türlü otoriter/evrensel bilimsel-sosyal tasnifleri kabul etmediğini ifade edebiliriz. Buna karşın postmodernistlerin, Foucault’dan(sadece analiz eder) farklı olarak modern toplumun/dönemin kapandığını, yerine yerel ve öznel kimliklerin ortaya çıktığını fikrini savunduklarını göz önünde tutmak gerekir. Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|