| Cümlənin intonasiyaya görə növlərinin tədrisi
İbtidai sinif şagirdləri hələ I sinifdə ikən oxu zamanı nəqli, sual və nida cümlələri ilə rastlaşır, intonasiyası ilə praktik yolla tanış olurlar. II sinifdə öyrənirlər ki, bəzən cümlədə müəyyən məlumat verilir, bəzən sual verilir, bəzən isə cümlədə güclü hisslər ifadə olunur. Cümlədə ifadə olunan məzmun və intonasiyadan asılı olaraq şagirdlər onların axırında nöqtə, sual və nida (.?!) işarələri qoymağı öyrənirlər. Bu mövzuya aid terminlərlə şagirdlər III sinifdə tanış olurlar. Praktik şəkildə aparılan iş bu sahəyə aid anlayışları möhkəmləndirir.
«İntonasiyaya görə cümlənin növləri» mövzusunun tədrisi IV sinifdə daha da genişləndirilir. İlk dərsdə mövzuya aid qayda oxunur: «Cümlənin məqsədə – intonasiyaya görə dörd növü var: nəqli cümlə, sual cümləsi, əmr cümləsi, nida cümləsi». Nəzəri məlumatla yanaşı, cümlənin sonunda qoyulacaq durğu işarələri haqqında məlumatda öyrədilir; cümlənin sonunda qoyulacaq işarələrə dair praktik iş qaydanın möhkəmlənməsinə kömək edir. Şagirdlər öyrənirlər ki, sonunda nöqtə qoyulan nəqli cümlələr dildə ən çox yayılmış cümlələrdir. Dilin ən kütləvi ünsiyyət vasitəsi hesab olunur.
Sual cümlələri sual məqsədi ilə işlədilən cümlələrdir, sonunda sual işarəsi qoyulur.
Əmr cümləsi əmr, xahiş, arzu və s. bildirir, sonunda nöqtə və ya nida işarəsi qoyulur.
Nida cümləsi hiss-həyəcan, şadlıq, qorxu və s. bildirir, sonunda nida işarəsi qoyulur.
Şagirdlərdə bu sahəyə aid düzgün vərdiş tərbiyə etmək üçün onları müxtəlif tipli cümlələr üzərində işlətmək faydalıdır.
Mövzu:12
Orfoqrafiya təliminin əhəmiyyətli vəzifələri və prinsipləri . Fonoçalışmalar üzərində işin aparılması.Yazılışı çətin sözlər üzərində işin təşkili.
Dostları ilə paylaş: |
