51
miyerliəhalininturizmsahibkarlığındaimkanlarınıməhdudlaşdırır.Dahasəmərəlivari
antkredityoluiləturizmininkişafıyaxuddövlətmaliyyəresurslarıhesabınaonlarıninkiş
afıvəicarəyəverilməsiyoluiləsahibkarlıqfəaliyətinistimullaşdırmaqyoludur.
Sahibkarlığatəşəbbüskarlığıartırmaqüçünuzunmüddətlikreditverilməsivəturiz
mfəaliyyətininxərcstrukturundavergiəmələgətirənamillərintəsirininaşağısalınması
yollarındanistifadəedilməsivacibroloynayır.
Turizmsahibkarlığınıngəlirləribaşqasahələrdənfərqliolaraqrentagəlirləriforma
sındaəmələgəlir.Rentaturistresurslarınınistifadəsindəngələngəlirformasıolmaqla,s
osialəhəmiyyətkəsbedir.Turistrentasıtəsərüfatşəraitindən,
mülkiyyətmünasibətlərinin,
təşkilatiiqtisadiformalarınsəmərəsindənasılıolaraqrentaformalarınıyaradır.
Mütləqdifferensialvəinkişafrentalaruyğunmülkiyyətçilərvəinhisarrentalar,
uyğunmülkiyyətçilərvəistifadəçilərarasındabölüşdürülür.
Turizmdəiqtisadidövriyyəninelementlərinindüzgünqiymətləndirilməsigəlirlər
inadekvathesablanmasınagətiribçıxarır.Rentagəlirlərininyaranması,
sosialməqsədlərüçünistifadəolunduğuüçünonasosialstatusudahaəhəmiyyətlidir.Tu
ristməhsulununsosialxarakterionunyerliəhalisindəgəlirmənbəyiolmasıvəbugəlirinb
ölgüsündətəkraristehsalxərcləriüçünvəsaitinayrılmasıiləölçülür.Turizminəlavəgəli
rmənbəyionuntəbiiresurslarınınrentaəmələgətirənqabiliyyətiiləölçülür.
Turizmsahibkarlığındaəsasmeyarolaraqkommersiyamənfəətivədavamlıinkişa
ftələbatıəsasmeyarprinsipiolaraqqalır.Təbiiki,
regionlarınşəraitieyniolmadığıüçünhərəbirsahibkarınxərcstrukturundaməsrəfləröz
ününpotensialıhəcmindəyaxudrayonugətirilmişresurslarınəzərəalmaqlatəşkiloluna
bilər.
Təbiiresurslarınbololmasıəlavəgəlirgətirməyəsəbəbolurki,
onundasahibkarıregionunbütövəhalisivəonunümumitələbatüçünistifadəedilməsistr
ategiyasıroloynayır.Sahibkarlığınilkintəşkiliüçüntamrəqabətmühiti,
məhzonlarınfəaliyyətindəngəlirlərinonunözününsərəncamındaqalmasınaşəraityara
52
tmaqlastimullaşdırmamexanizmlərinintətbiqiiləbağlıdır.Buməqsədləkreditvəgüzəş
tsistemi, vergiformalarınvəonundərəcəsininaşağısalanmasıyollarıəhatəedir.
Vergisistemirespublikadaartıq,millixüsusiyyətlərinəzərəalmaqla,sahibkarlıqf
ə
aliyyətininilkinşəraitinihamarlaşdıranbölgüfunksiyası
rolunuoynamaqdadır.
Ə
lbəttə,
ayrı-ayrısahibkarlıqnövüüzrəvergidərəcələrinintətbiqi,
kapitalqoyuluşunavəortamənfəətprinsipinəziddolaraqgəlirlərinsahələrüzrəbölgüsü
ndəeynişəraityaratmır.
Olabilsinki,
sahibkarlarvergigüzəştlərihesabınabazartələbatınınəzərəalmadanhərhansıməhsulu
nvəxidmətinistehsalıiləkütləviməşğulolsun,
budaöznövbəsindəhəminməhsulistehsalınınmənfəətiniazaldarvəmüəssisənindava
mlıinkişafıdayanabilər.
Onagörədəhamarlamavəstimullaşdırmavergidərəcələrindədeyil,
kreditvəonunuzunmüddətliistifadəsiyoluiləmümkünolabilər.
Kreditlərinverilməsindəonunqaytarılmasımüddətindəmüəyyəngüzəştlər,
yaxuddahaçoxmənfəətlivəsosialəhəmiyyətlifəaliyyətnövünəkreditlərverməkyoluh
ə
minsahənincarixərclərinimaliyyələşdirməkdahasəmərəlimexanizmlərdir. Təbiiki,
sahibkarlıqfəaliyyətindətətbiqolunanmexanizmlər,
ümumiiqtisadisiyasət,
qlobaltənzimləməvəuyğuncarimarketinqvəəməliplanlaşmamexanizmləriiləmümk
ündür.
Turizminsahibkarlıqfəaliyyətininözünəməxsusxüsusiyyəti,
onunresuslarınınvəməhsulununtəbii-
coğrafivəxaricidaxiliamillərdənasılıolmasıiləfərqlənir.
Beləki,
regionturizmininəsasməqsədidağturizmi,
təbiətgözəlliyivəmineralsular,
sanatoriyaxidmətihəmçininmeşəvədənizsahələrininturizmməhsulukimihazırşəkild
ə
müəyyəntexnologiyalaryaradılmasıilətəşkilmexanizmiəhatəedir.
Buresurslarıntəkraristehsalı, mülkiyyətmünasibətlərivətəşkiliformalarıeynideyil.
Onagörədəbusubyektlərinturistfəaliyyətindəbirləşməsisahibkarlıqqanunlarınauyğu
nolaraqmüəyyənprinsiplər,
öhdəliklərvəpaybölgüsüşəraitindəolabilər.
BugünAzərbaycandahərhansıresursunrespublikatabeliyaxudxariciinvestoraistifadə
53
yəverilməsihəminresursundaturizmüçünistifadəkompromisstəşkilatiforma,
yaxudbazartiplimexanizmlərləlayihədəbirləşməsiyollarınımüəyyənləşdirir.
Turizminsonrakıinkişafıhərbirresursunsahibinin,
onunistifadəçisininvəistehlakçısıarasındaəlaqələrin,
maraqlarınuzlaşmasıvahidbirsistemihalındaidarəedilməsitexnologiyasındanxeylia
sılıdır.
özəlləşdirməninəsasistiqamətlərivəresurslarınbölgüsü,
yerlivəmərkəzləşdirilmişmaraqlarınuzlaşmasınıtələbedir.
Torpaqlarınəhaliarasındabölgüsüyerinvətəbiisərvətlərindövlətinmülkiyyətindəolm
ası,
kapitalınvəayrı-ayrıtexnoloъiqurğularınayrı-
ayrısahibkarlarınəlindəbirləşməsivəonlarınsonrakıartımındasərbəstbazarseqmenti
nəuyğunfəaliyyətturizmsahibkarlığınınkorporatividarəetməformasını,
onunmexanizmləriniyaradır.
Turizminsahələrarasıvəmüxtəliftabeçilikprinsipinəuyğuntəşkiliformasıonunsahibk
arlığındasttmullaşmamexanizminiyaradır.
Turistməhsullarınınqiymətihərbiriqtisadivətəşkilatiresurslarınqiymətindənasılıolar
aq, onunmənfəətinəvəonunməhsulununreallaşmaqiymətinətəsiredir. Onagörədə,
bazartiplisahibkarlıqfəaliyyətikimicariresurslarındəyişməqiymətlərindən,
həmçininməcmuutələbdənasılıolaraqrespublikadankənardatəsiredənamillərdənasıl
ıolaraqformalaşır.
Dünyaturizmsferasında,
xüsusiistirahətvəturizmxərcləri,
daxiliqiymətlərdənazolduqda,
təbiikiyerliəhalimüxtəlifliknaminəxariciturizmfəaliyyətinəüstünlükverəcəklərinin
böhranınasəbəbolur.
Regionlardasahibkarlığınəsasistiqamətiolaraqturizmininkişafı,
yerliidarəetməorqanlarının,
özünüidarəetməprinsiplərivəazadsahibkarlığadəstəkproqramıyerliimkanlarhesabın
amövcudmaliyyəçatışmamazlığışəraitindəmüəyyənçətinliklərləbağlıdır.
Beləşəraitdədövlətmaliyyəorqanlarınınvəmaliyyəresurslarının,
respublikamiqyasındafəaliyyətgöstərənsahibkarlarınimkanlarındanistifadəetməky
ollarıtətbiqolunmalıdır.
Beləki,
Dostları ilə paylaş: |