Mövzu Turizm resurslarının öyrənilməsinin elmi-nəzəri əsasları Plan: 1
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
109 Vergiyəcəlbolunanmənfəətdən büdcəyə vergilər ödənildikdən sonra təşkilatın sərəncamında qalan hissəyə xalis gəlir (mənfəət) deyilir. Hərbirtəşkilatxalisgəlirisərbəsthaldaistifadə etmək iqtidarındadır. Gələcəyini və inkişafını gözləyən təşkilat Xalis gəlirdən təşkilatdaxili müxtəlif fondlara ayırmalar edir: mükafat fondu, inkişaf fondu, ehtiyat fondu İnkişaffondu – təşkilatınfəaliyyətiningenişləndirilməsiüçünistifadəedilir. - yenimarşrutlarınaçılması; - yeni filial, nümayəndəlik, bölmələrinaçılması; - başqatəşkilatlarlaişbirliyininyaradılması; - törəmətəşkilatınyaradılmasıvə s. Mükafatfondu – personalınişininmükafatlandırılması – pulla, istirahətəgöndərməklə, qiymətlimükafatınverilməsilə. Ehtiyatfondu – müxtəlifnəzərəalınmamıştədbirlərinmaliyyələşdirilməsivəyazərərinödənilməsi, fors-major nəticələrininaradanqaldırılması. 110 Mövzu:10. Təbii resursların rekreasiya-turizm baxımından qiymətləndirilməsi Plan: 1. Təbii resursların qiymətləndirilməsi amilləri 2. Təbii turizm ehtiyatlarının iqtisadi qiymətləndirilməsi 3. Antropogen rekreasiya-turizm ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi 1. Təbii resursların qiymətləndirilməsi xüsusiyyətlərinə aşağıdakı elementlər daxildir: Təbii kompleks və komponentlərin turizm baxımından seçilməsi; Təbii turizm ehtiyatlarının subyektlərinə görə qiymətləndirmənin aparılması; Ayrı-ayrı təbii ehtiyatlara görə qiymət kriteriyasının müəyyən olunması; Təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsi üzrə iqtisadi kadastırının tətbiqi. Təbii ehtiyatların qiymətləndirilməsini mütəxəsislər 3 qrupa ayırır: • Tibbi-bioloji qruplaşdırma; • Psixoloji-estetik qruplaşdırma: • Texnoloji və iqtisadi mənimsəməyə görə qruplaşdırma. Tibbi-bioloji amillərə təbii üsullarla müalicə, iqlim komfortluğu və hava, iqlim elementlərinə görə müalicə daxildir. Psixoloji estetik amillərə təbii müxtəlifliyin insanların istirahətinin və sağlamlığının bərpasında rolundan ibarətdir. Təbii müxtəlifliyin əsas elementlərinə görə qruplaşdırdıqda istirahət mərkəzinin və ya ərazi rekreasiya kompleksinin təbii müxtəlifliyi daxil olmaqla yanaşı onun kənarında olan xarici mənzərənin müxtəlifliyi də qiymətləndirmədə nəzərə alınır. Yəni daxili landşaft ekzotikliyi ümumi istirahət üçün əlverişli olsa da, turizm hərəkatınn geniş mənada tətbiqi, onunla təmasda olan və ekskursiya məqsədilə istifadə edilən ərazilərin də ekzotik landşaft xüsusiyyətlərin qiymətləndirilməsində əsas götürülməsidir. 111 Psixoloji estetik amillərə təbii komplekslərin daxili estetik xüsusiyyətləri ə halinin məskunlaşma dərəcəsi, meşəlik, kolluqlar və s. xarakterizə olunur. Bu növ qiymətləndirmədə meşəlik ərazilərə və açıq sahələrin çox olmasına üstünlük verilir. Təbii komplekslərin qiymətləndirilməsində turizm məqsədilə istifadə imkanlarına daxildir: • Rekreasiya-turizm sistemlərinin bütövlüyü. Belə sistemin yaranması həm istirahət edən həm də istirahəti təşkil edənlər üçün əlverişli şərait yaradır. • Təbiət və mədəni komplekslər. İstirahət edənlərin tələbinə uyğun rekreasiya sistemlərində təbii və mədəni komplekslərin birgə istifadəsindən ibarət olur. • Etibarlılıq. Təbii və mədəni komplekslərin uyğunlaşdırılması yolu ilə istirahətin səmərəli təşkilindən ibarətdir. məsələn: avropada məşhur kurortların kompleks xidmətlər göstərməsi onların rentabelliyini artırmaqla yanaşı turizmin bir çox növlərinin inkişafına şərait yaratmış olur. • Təbii komplekslərin atraktivliyi. Təbii komplekslərdə rekreasion fəaliyyətin ərazinin texnoloji şəraiti ilə uyğunlaşdırılması. İstirahətin komfortluğu mikroiqlim şəraitindən asılı olsa da, təbiətin psixoloji- emosional xarakterində mühüm rol oynayır. Təbii komponentlərin estetik xüsusiyyətləri onun cəlbediciliyi ilə bağlı rekreasion yüklənmədən, gəzinti sahələrinin davamlığından da asılıdır. Texnoloji–iqtisadi baxımdan mənimsəməyə görə qiymətləndirilən ərazinin relyef xüsusiyyətləri və coğrafi mövqeyinin turizm fəaliyyəti üçün yaradılacaq infrastruktura şərait yaratması ilə bağlıdır. Texniki komplekslər təbii komplekslərdə istirahət edənlərin uyğunlaşması istirahət üçün əlverişli şəraitin yaradılmasından ibarətdir. Texniki komplekslər həm istirahət edənlərin həm də xidmətçi personalının tələbatını ödəmək üçün təbiətlə tikinti kompleksləri arasında uyğunluq yaradır. 112 Texniki komplekslərə kommunal tikintilər, mövsümü tikintilər, yerləşmə müəssisələrinin texniki avadanlıqları da daxildir. Onların içərisində fəaliyyət növünə görə müxtəlif mühəndis infrastrukturu, abadlaşdırma elemenləri, idman kompleksləri, mədəni əyləncə qurğuları və müalicə sağlamlıq avadanlıqları daxildir. 2. İqtisadi qiymətləndirmədə əsas vasitə kimi mövcud turizm ehtiyatlarının kadastırının müəyyən olunmasıdır. Turizm ehtiyatlarının kadastırında isə mövcud təbii ehtiyatların yayıldığı ərazinin tərkibi hər kv.km-ə düşən miqdarı daxil edilir. Apardığımız tədqiqatlar göstərir ki, turizm ehtiyatlarının kadastırına görə qiymətləndirmə mineral sular, meşə, təbiət abidələri, milli parklara görə aparılır. Mineral və termal sulara görə qiymətləndirmədə onun debeti, istifadə olunma xüsusiyyətləri və digər təbii komponentlərlə birgə istifadə imkanları nəzərə alınır. Ə razinin meşəlik dərəcəsinə görə qiymətləndirmədə hər kv km-ə düşən meşələrin sahəsi, digər məqsədlərdə istifadə üçün yararlı olması bu rentaya daxil edilir. Təbii turizm ehtiyatlarının qiymətləndirilməsində iqtisadi rentanın müəyyən olunması əsas problemlərdən sayılır. İqtisadi rentaya daxil olan elementlərə təbii ehtiyatlardan istifadə edən turistlərin sayı ona tələbatın formalaşması digər ehtiyatlarla birgə istifadə imkanları və ayrı-ayrı elementlərə görə istifadə olunması daxildir. Təbii komponentlərə turizm ehtiyatları kimi birgə istifadə olunduğuna görə onun renta göstəricilərində əsas xüsusiyyət tələbatın formalaşması ilə bağlı olur. Bu da turistlərin sayı ilə müəyyən edilir. Əksər ölkələrdə ümumi qeyd olunmuş turistlərin sayı mövcud ehtiyatlardan istifadəyə görə çəkilmiş xərclərdən üstün olarsa bu hal rentabelli sayılır. Təbii turizm ehtiyatlarının qiymətləndirilməsində iqtisadi göstəricilər həmin ə razidən digər təsərrüfat məqsədləri ilə istifadə olunması imkanları nəzərə alınmaqla aparılır. Burda ərazinin kənd təsərrüfatı baxımından mənimsənilməsi, digər təsərrüfat sistemlərində istifadəsi, həmçinin tikinti-quraşdırma işlərinin aparılması üçün əlverişliliyi nəzərə alınır. Kənd təsərrüfatında istifadə olunan ə razilər yararlı torpaq sahələri turizmdə az istifadə olunduğuna görə iqtisadi Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|