Mpetencji do podejmowania samodzielnych decyzji dzielimy organy na

4.5. Próby modernizacji zarza˛du centralnego za Wettinów . . . . . . . . . . . . . . 86

5. Administracja terenowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

5.1. Starostwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

5.2. Urze˛dy ziemskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

5.3. Awanse urze˛dnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

5.4. Sprzeda˙z

urze˛dów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

5.5. Administracja pa´nstwowa a prywatna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

6. System parlamentarny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

6.1. Tradycje parlamentarne Korony i Litwy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

6.2. Sejm walny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

6.3. Trzy stany sejmuja˛ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

6.4. Organizacja sejmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.5. Tryb obradowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.6. Liberum veto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.7. Sejm konny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7. Konfederacja i rokosz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1.

Geneza konfederacji . . . . . . . . .

. . . . . . .

. . .

. . . . . . . . . . . . .

103

7.2.

Konfederacja generalna . . . . . . . .

. . . . . . .

. . .

. . . . . . . . . . . . .

104

7.3.

Rokosz . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . .

. . .

. . . . . . . . . . . . .

106

8. Generały i konwokacje litewskie . . . . . .

. . . . . . .

. . .

. . . . . . .

. . . . . .

107

8.1. Sejmiki generalne . . . . . . . . . . .

. . . . . . .

. . .

. . . . . . .

. . . . . .

107

8.2. Konwokacje litewskie . . . . . . . . .

. . . . . . .

. . .

. . . . . . .

. . . . . .

108

9. Sejmiki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . .

. . .

. . . . . . .

. . . . . .

109

9.1. Rodzaje sejmików . . . . . . . . . .

. . . . . . .

. . .

. . . . . . .

. . . . . .

109

9.2. Rza˛dy sejmikowe . . . . . . . . . . .

. . . . . . .

. . .

. . . . . . .

. . . . . .

111

9.3. Klientelizm sejmikowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

. .

. .

112

10. Ku monarchii konstytucyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

. .

. .

114

10.1. Program reform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

. .

. .

114

10.2. Reformy pierwszych lat panowania Stanisława Augusta . . . . . . .

. .

. .

. .

114

10.2.1. System rza˛dów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

. .

. .

114

10.2.2. Projekt ,,ucalenia’’ unii Korony i Litwy . . . . . . . . . . . .

. .

. .

. .

115

10.3.

Ustawodawstwo sejmu delegacyjnego (1767–1768) . . . . . . . . . . . .

. .

. .

116

10.4.

Ustawodawstwo sejmu rozbiorowego (1773–1775) . . . . . . . . . . . .

. .

. .

117

10.5.

Sejmy w latach 1776–1786 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

. .

118

10.6.

Sejm Czteroletni. Pierwszy etap prac (1788–1790) . . . . . . . . . . . .

. .

. .

119

10.7.

Ustawa rza˛dowa z 1791 r. i dalsze ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego

.

. .

120

10.8.

Najwa˙zniejsze postanowienia Ustawy rza˛dowej z 1791 r. . . . . . . . . .

. .

. .

121
10.8.1. Ustrój i władze centralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

. .

121
10.8.2. Instytucje parlamentarne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

. .

123
10.8.3. Stosunki polsko-litewskie w ustawodawstwie Sejmu Czteroletniego . .

124

10.9.

Ustawodawstwo sejmu grodzie´nskiego z 1793 r. . . . . . . . . . . . . . . . . .

125
10.9.1. Ustawodawstwo ustrojowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

125
10.9.2. Stosunki polsko-litewskie w ustawodawstwie targowickim . . . . . . .

126

11. Ustrój

insurekcji ko´sciuszkowskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

126

11.1.

Władze centralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

127

11.2.

Administracja terenowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

127

11.3. Stosunki polsko-litewskie w aktach insurekcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

12. Koncepcje ustrojowe po utracie niepodległo´sci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Rozdział III. Trzy filary władzy: sa˛downictwo, skarbowo´sc´, wojsko . . . . . . . . . 130

1. Dziedzictwo monarchii stanowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

2. Kodyfikacje i z´ródła prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

3. Sa˛downictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

3.1. Sa˛dy zadworne i sa˛d sejmowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

3.2. Sa˛downictwo szlacheckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

3.2.1. Sa˛downictwo pierwszego szczebla – ziemskie, grodzkie i podkomorskie 133

3.2.2. Trybunały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

3.2.3. Sa˛dy specjalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

3.3. Sa˛dy miejskie i wiejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

3.4. Palestra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

3.5. Skuteczno´sc´ wymiaru sprawiedliwo´sci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

3.6. Reformy systemu prawnego na Sejmie Czteroletnim . . . . . . . . . . . . . . . 138

3.6.1. Sa˛downictwo szlacheckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

3.6.2. Sa˛d sejmowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

3.6.3. Sa˛downictwo miejskie i asesorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

3.6.4. Sa˛downictwo wiejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

3.7. Sa˛dy karne insurekcji ko´sciuszkowskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

4. Skarbowo´sc´ i finanse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

4.1. Rozwój skarbowo´sci w Rzeczypospolitej XVI–XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . 140

4.2. Organizacja władz skarbowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

4.3. Skarb nadworny a skarb publiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

4.4. Publiczne a prywatne dochody króla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

4.5. Dochody skarbu nadwornego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145

4.6. Dochody skarbu Rzeczypospolitej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

4.7. Reformy skarbowo´sci w XVII–XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

4.8. Obcia˛˙zenia finansowe duchowie´nstwa katolickiego . . . . . . . . . . . . . . . . 149

5. Wojskowo´sc´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

5.1. Organizacja wojska pa´nstwowego w XVI–XVII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

5.2. Formacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

5.3. Dowództwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

5.4. Skład społeczny wojska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

5.5. Udział mieszczan w obronie Rzeczypospolitej . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.6. Rekrutacja do wojska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.7. Kwalifikacje fachowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.8.

˙Zołd i zaopatrzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5.9. Modernizacja armii w XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział IV. Pan´stwo a Ko´scioły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

1. Stosunki pa´nstwo–Ko´scioły w Rzeczypospolitej nowo˙zytnej . . . . . . . . . . . . . . . 169

1.1. Teoria konfesjonalizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

1.2. Konfederacja warszawska (1573) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

1.3. Równouprawnienie wyznaniowe jako zasada ustrojowa . . . . . . . . . . . . . 172

1.4. Równouprawnienie czy tolerancja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

2. Ko´scioły chrze´scija´nskie w Rzeczypospolitej XVI–XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . 173

2.1. Ko´sciół rzymskokatolicki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

2.2. Ko´scioły ewangelickie (reformacyjne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

2.2.1. Ko´sciół ewangelicko-reformowany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

2.2.2. Ko´sciół ewangelicko-augsburski (lutera´nski) . . . . . . . . . . . . . . . 182

2.3. Ko´scioły tradycji wschodniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

2.3.1. Ko´sciół ortodoksyjny (prawosławny) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

2.3.2. Unia brzeska (1596) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185

2.3.3. Ko´sciół greckokatolicki (unicki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

2.3.4. Ko´sciół prawosławny (ortodoksyjny) po unii brzeskiej . . . . . . . . . . 187

2.3.5. Ko´sciół ormia´nski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188

3. Ewolucja polityki wyznaniowej XVI–XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

3.1.

Polityka wyznaniowa dwóch pierwszych królów elekcyjnych . .

. . .

.

. . .

.

.

189

3.2.

Zygmunt III i kontrreformacja . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . .

.

. . .

.

.

192

3.3.

Konwersje na katolicyzm za Wazów . . . . . . . . . . . . . . .

. . .

.

. . .

.

.

197

3.4.

Polityka wyznaniowa Władysława IV . . . . . . . . . . . . . . .

. . .

.

. . .

.

.

199

3.5.

Próba pojednania wyzna´n – Colloquium Charitativum (1645) .

. . .

.

. . .

.

.

201

3.6.

Ustawy antyaria´nskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . .

.

. . .

.

.

203

3.7. Ograniczenia praw publicznych dysydentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

3.8. Sytuacja dysydentów w czasach saskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

3.9. Sprawa dysydencka za Stanisława Augusta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

3.10. O´swiecony katolicyzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

3.11. Konfesjonalizacja katolicka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212

Rozdział V. Gospodarka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

1. Miejsce Rzeczypospolitej w gospodarce europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

1.1. Specyfika gospodarcza Rzeczypospolitej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

1.2. Podział Europy wzdłu˙z linii Łaby? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

1.3. Regiony gospodarcze Rzeczypospolitej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

1.4. Gospodarka polska a europejska – główne etapy i czynniki zmian . . . . . . . 215

2. Kryzys XVII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216

2.1. Kryzys monetarny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

2.2. Globalny kryzys XVII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

2.3. Merkantylizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

2.3.1. Ekonomi´sci Rzeczypospolitej wobec kryzysu monetarnego . . . . . . . 220

2.3.2. Recepty na przezwycie˛˙zenie kryzysu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

3. Handel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

3.1. Organizacja handlu i bankowo´sci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

3.2. Miejsce Rzeczypospolitej w handlu europejskim . . . . . . . . . . . . . . . . . 223

3.3. Specyfika handlowa prowincji i regionów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

3.4. Jarmarki i kontrakty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225

4. Transport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

4.1. Transport la˛dowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

4.2. Transport rzeczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

4.3. Transport morski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

5. Rolnictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

5.1. Metody uprawy i narze˛dzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

5.2. Etapy zmian gospodarki folwarcznej w XVI–XVII w. . . . . . . . . . . . . . . . 229

6. Ogrodnictwo i sadownictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230

7. Hodowla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231

8. Le´snictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

8.1. Ochrona lasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

8.2. Bartnictwo i pszczelarstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

9. Gospodarka rybna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

10. Rzemiosło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

10.1. Organizacja rzemiosła i poste˛p technologiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

10.2. Główne etapy i tendencje zmian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235

11. Przemysł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

11.1. Sukiennictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

11.2. Przemysł wydobywczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

11.3. Hutnictwo i metalurgia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238

12. Zmiany gospodarcze w XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12.1. Recesja 2. poł. XVII–pocz. XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . .

12.2. Odbudowa gospodarcza w epoce saskiej . . . . . . . . . . . . .

12.3. Epoka stanisławowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rozdział VI. Społeczen´stwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

1. Zmiany zaludnienia od ko´nca XVI do ko´nca XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250

1.1. Wiarygodno´sc´ danych demograficznych . . . . . . . . . . . . . .

2. Podziały stanowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.1. Czynniki zmian struktury społecznej w XVI–XVIII w. . . .

3. Stan szlachecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.1. Ekskluzywizm szlachecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3.2. Liczebno´sc´ szlachty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.

5.

6.

7. Grupy etniczno-prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283

7.1. Szkoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285

7.2. Ormianie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285

7.3. Karaimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286

7.4.

˙Zydzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287

8. Grupy poza prawem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

8.1. Romowie (Cyganie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

8.2. Margines społeczny – ludzie luz´ni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291

9. Podziały etniczne i wyznaniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292

9.1. Naród jako problem badawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292

9.2. Struktura etniczna ludno´sci Rzeczypospolitej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293

9.3. Wielokulturowo´sc´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

9.4. Narody Królestwa Polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

9.5. Narody Wielkiego Ksie˛stwa Litewskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297

9.6. Ewolucja stosunków wyznaniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299

9.7. Struktura społeczna i etniczna ewangelików polskich i litewskich . . . . . . . . 300

9.8. Unarodowienie prawosławia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303

10. Wieloetniczno´sc´ i wielokulturowo´sc´ w miastach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304

10.1. Tumulty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305

11. Zmiany struktury społecznej w epoce o´swiecenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307

11.1. Upadek patronatu magnackiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307

11.2. Miasta i mieszcza´nstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308

11.3. Inteligencja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312

12. Reformy chłopskie w XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

12.1. Nowe zasady u˙zytkowania gruntów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

12.2. Reformy wiejskie Sejmu Czteroletniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

12.3. Reformy chłopskie insurekcji ko´sciuszkowskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314

13. O´swieceniowy naród obywatelski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315

13.1. Zmiana poje˛cia narodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315

13.2. Naród i obywatele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316

13.3. Koniec narodu pa´nstwowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
Rozdział VII. Wie˛zi społeczne i warunki ˙zycia . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . .

319

1. Rodzina i mał˙ze´nstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . .

319

1.1. Rodzina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . .

319

1.2. Mał˙ze´nstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . .

320

1.3. Miejsce kobiet w rodzinie i społecze´nstwie . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

320

1.4. Długo´sc´ ˙zycia i prokreacja . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . .

323

. . . . . . . . 324

. . . . . . . . 325

. . . . . . . . 325

. . . . . . . . 326

. . . . . . . . 329

2. ´Srodowiska społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331

2.1. Wie´s

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331

2.2. Miasto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332

2.3. Dwory szlacheckie i magnackie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332

3. Wyznaniowe instytucje wie˛zi społecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332

3.1. Parafia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333

3.2. Prawosławne bractwa cerkiewne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334

3.3. Zbory i synody ewangelickie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335

4. Opieka społeczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335

4.1. Etapy i tendencje zmian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335

4.2. Katolicka opieka społeczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336

4.3. Ewangelicka opieka społeczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

4.4. Opieka społeczna w grupach etniczno-prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . 338

5. Higiena i zdrowotno´sc´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339

5.1. Higiena osobista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339

5.2. Epidemie i zarazy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340

. . . . . . . . . . . . . . . . 341

. . . . . . . . . . . . . . . . 342

6. Standard ˙zycia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343

6.1. Jako´sc´ a styl ˙zycia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343

6.2. Od˙zywianie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343

6.3. Styl

˙zycia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345

7. Mieszkanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

7.1. Siedziby szlacheckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

7.2. Pałace i zamki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348

7.3. Budownictwo chłopskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349

7.4. Za´scianek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350

7.5. Budownictwo mieszcza´nskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350