Seçmə
x o x x x o x x x x
0
1
Dövr 1
x + x + x x x x + x x
0
1
Dövr 2
Seçmə
edək. x
i
vahidləri arasında qarşılıqlı asılılıq olmamalıdır. Vahidlərin (ev təsərrüfatları,
müəssisələrin) məcmusunu x
i
qiymətinin artma qaydasında sıralayaq. İlk n vahid arzu
olunan seçməni təşkil edəcəkdir. Bu zaman sadə təsadüfi seçmə üsulundan
istifadə
edilir.
Seçmə məcmunun koordinasiya və rotasiyasını təmin etmək üçün təsadüfi
ədədlər vahidlərlə daim əlaqələndirilməlidir. Hər bir seçmə müayinədə registrin hər
vahidi üçün eyni təsadüfi ədəd
-
verilmiş sabit təsadüfi ədədlər istifadə olunur.
Registrə daxil edilən yeni müəssisələr üçün artıq
mövcud olan sabit təsadüfi
ədədlərdən fərqli və sərbəst (asılı olmayan) yeni təsadüfi ədədlər verilir. Registrdən
çıxarılan (ləvğ edilən) müəssisələr öz sabit təsadüfi ədədləri ilə kənarlaşdırılırlar.
Seçmə müayinənin hər yeni dövrü üçün sabit təsadüfi ədədlərdən istifadə etməklə
təkrar olunmayan ardıcıl sadə təsadüfi seçmə aparılır. Beləliklə, təkrar olunmayan
ardıcıl sadə təsadüfi seçmə həmişə aktuallaşdırılmış registr üzrə aparılır. Buna
baxmayaraq, ən son seçmə məcmu ilə xeyli üst
-
üstə düşmələr olur.
Ancaq yeni
seçmədə registrə yenidən daxil edilmiş vahidlərin sayının registrdən kənarlaşdırılmış
köhnə seçmə vahidlərinin sayından çox olma ehtimalına görə bütün davamlı
vahidlərin seçmədə qalmasını qətiləşdirmək olmaz. Buna təsadüfi seçmənin özü səbəb
ola bilər, həqiqətən də məcmuda daxil edilmiş müəssisələr kənarlaşdırılmış
müəssisələrdən çox ola bilər. Çox vaxt vahidlər yeni seçmədə qalırlar (iştirak edirlər)
və müşahidə dövrlərində seçmə vahidlərinin müəyyən eyniliyini (
üst-
üstə
düşmələrini) təmin edirlər:
Ardıcıl seçmələrin üst
-
üstə düşməsi.
X -
vahidlərə verilmiş təsadüfi ədədlər:
0 -
ikinci dövrdə kənarlaşdırılmış vahidlərə verilmiş təsadüfi ədədlər:
+ -
yenidən daxil edilmiş vahidlərə verilmiş təsadüfi ədədlər.
Aydındır ki, x
i
-
nin paylanmasından istifadə edərək son n sayda vahidi də
götürmək olar, çünki (0,1) intervalında hər hansı (istənilən) qeyd olunmuş a
nöqtəsindən solda və ya sağda olan n sayda vahid təkrar olunmayan ardıcıl sadə
təsadüfi seçməni təmin edir. Əgər a başlanğıc nöqtəsindən sağda (solda) olan sabit
təsadüfi ədədlər kifayət etməzsə, onda seçməni 0 nöqtəsindən (1 nöqtəsindən) sağda
(solda) davam etdirmək olar:
İxtiyari nöqtədən seçmə.
x x x x x x x x
0
1
a
Seçmə
İki müayinənin n
1
və n
2
sayda
vahidlərinin üst
-
üstə düşmələri azaltmaq
məqsədilə (0,1) intervalında iki a
1
və a
2
sabitlərini götürmək lazımdır. Sonra isə,
birinci seçmə üçün a
1
nöqtəsindən sağda və ya solda n
1
sayda vahid,
ikinci seçmə
üçün a
2
nöqtəsindən sağda və ya solda n
2
sayda vahid götürmək olar. Əgər a
1
, a
2
nöqtələri və seçmə istiqamətləri düzgün olarsa, seçmələrin vahidləri kəsişməzlər.
Əgər baş məcmu kifayət qədər böyük olarsa
– N
>>
(n
1
+n
2
),
həmişə a
1
və a
2
nöqtələrini elə götürmək olar ki, seçmələr kəsişməsinlər. Digər tərəfdən, N < (n
1
+n
2
)
olan zaman seçmələrin üst
-
üstə düşmələrini azaltmaq mümkündür.
Seçmələrin neqativ uzlaşması.
Əgər N kifayət qədər böyük olarsa, analoji üsulla istənilən sayda seçmələri
uyğunlaşdırmaq olar. İki seçmə məcmusunun kəsişməsi (qismən üst
-
üstə düşməsi)
üçün eyni başlanğıc nöqtələrin və seçmə istiqamətinin istifadəsi məsləhət
görülür.
Müxtəlif planlı seçmələrin əlaqələndirilməsi (koordinasiyası).
Seçmə müayinənin
təşkili zamanı seçmə vahidlərinin baş məcmusu qruplara (təbəqələrə) bölünür.
Qrupların sayı müəyyənləşdirildikdən sonra onların hər birində təkrar olunmayan
ardıcıl sadə təsadüfi seçmə aparılır. Hər bir müayinə üçün bütün qruplarda eyni
başlanğıc a nöqtəsi istifadə olunur.
Əgər iki müayinə üçün eyni baş məcmu üzrə müxtəlif seçmə planları istifadə
olunarsa, başlanğıc nöqtələr müxtəlif və seçmə istiqaməti lazımi şəkilldə müəyyən
olunduğu halda belə seçmələr uyğun olmayacaq. Bu, onunla izah olunur ki, bir
hissədəki “kiçik” təsadüfi ədəd, çox güman ki, digər hissədə də “kiçik” olacaqdır.
Uyğunluğa nail olma dərəcəsi təbii olaraq qruplarda olan seçmələrin payından asılı
olur.
Həmin bu
səbəbdən eyni müayinənin, hətta, müxtəlif planlara malik iki seçmə
məcmusu almaq olar. Bu, göstərir ki, lazım olanda müayinənin planını dəyişmək olar,
lakin köhnə və yeni seçmələr, əsasən, öz aralarında uyğun olacaqlar.
Eləcə də aydındır ki, qrupa mənsubluğu dəyişən köhnə seçmədəki vahidlər üçün
(vahidlərin ölçüsünün yaxud fəaliyyət növünün dəyişməsi nəticəsində) yeni seçməyə
daxil edilmə ehtimalı saxlanılır, çünki bütün qruplarda ardıcıl seçmənin eyni
parametrləri (göstəriciləri) istifadə olunur
.
Müxtəlif planlı seçmələrin uzlaşması.
Dostları ilə paylaş: