Muhandislik texnologiyalari

Ushbu bitiruv malakaviy ishining vazifasi: UYuCh-apparatini maketini yaratish va tadbiq etish
Bitiruv malakaviy ishining maqsadi – UYuCh-apparatini maketini yaratish yaratilish tartibi, diagnostik samaradorligi o’rganildi. Shu bilan bir qatorda “UYuCh -4”, “UYuCh -30”, “UYuCh -62”, “UYuCh -66” va statsionar “Ekran-1”, “Ekran-2”, “UYuCh -300”, “Impuls-2”, “Impuls-3”, “UYuCh -54” apparatlari talqin qilindi.
Tadqiqot predmeti: UYuCh-apparatini diagnostikaning zamonaviy usullarini o’rganish.
Tadqiqot ishining amaliy ahamiyati shundaki, bitiruv malakaviy ishida umumlashtirilgan nazariy xulosalar va amaliy tavsiyalar tibbiyotda ishlatishga mo‘ljallangan UYuCh-apparatlar qurilmalar keltirilgan. BMIni bajarish davomida UYuCh-apparatini diagnostik qurilmalarni texnik tomonidan o’rganildi.
Bitiruv malakaviy ishining tarkibiy tuzilishi. Bitiruv malakaviy ishi kirish, ikki bob, xulosa va takliflar, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.

I BOB. YUQORI CHASTOSATLI TERAPİYA

1. Yuqori chastotali UYuChni terapevtik maqsadlarda qo'llash uchun biofizik asoslar

Yuqori chastotali (YCH) terapiya - yuqori chastotali o'zgaruvchan elektromagnit maydonning terapevtik qo'llanilishi.
Elektromagnit maydonning materiya bilan o'zaro ta'sirini ko'rib chiqishning eng umumiy makroskopik yondashuvi Maksvell tenglamalariga asoslanadi:rot E = –dB/dt – elektromagnit induksiya qonunini umumlashtirish; div D = r - elektrostatik induksiya qonunining umumlashtirilishi; rot H = j + dD/dt - umumiy joriy qonunning umumlashtirilishi; div B = 0 - magnit maydon chiziqlarining uzluksizligi to'g'risidagi qonunning umumlashtirilishi. Yuqoridagi tenglamalarda:
H - magnit maydon kuchi; D - elektr maydon induksiyasi; r - katta hajmdagi zaryad zichligi; j - o'tkazuvchanlik oqimining zichligi.
Amaliy muammolarni hal qilish uchun Maksvell tenglamalarini o'zaro ta'sir muhitining elektr xususiyatlarini hisobga oladigan konstitutsiyaviy tenglamalar bilan to'ldirish kerak:
D = εε₀ E; B = μμ₀ H; j = σE,
bu erda e0 - dielektrik doimiy; e - muhitning nisbiy o'tkazuvchanligi; m₀ - magnit doimiy; m - muhitning nisbiy magnit o'tkazuvchanligi; s - muhitning o'ziga xos o'tkazuvchanligi.
To'lqin uzunligi l bo'lgan elektromagnit nurlanish manbasidan kichik masofada r va r < l shartida biologik ob'ektga asosan bitta maydon komponenti bilan ta'sir qilish mumkin. Izotrop dielektrik va o'tkazuvchanlik xususiyatiga ega biomediyning ma'lum hajmiga o'zgaruvchan elektr maydonining energiya ta'siri E = E₀ e jōt intensivligi bilan aniqlanadi.
Muhitda o'zgaruvchan elektr maydoni tomonidan induktsiya qilingan o'tkazUYuCHanlik toki tenglamalar tizimidan aniqlanadi:
J = j + дD/дt;
D = εε₀ E;
j = σE,
bu yerda birinchi tenglama muhitdagi umumiy oqimni tavsiflaydi (o'tkazuvchanlik va joy almashish oqimlari); ikkinchi va uchinchi - elektr maydonining induksiyasi orqali o'tkazuvchanlik oqimini ifodalashga imkon beradi.
Umumiy oqim quyidagi ifodadan aniqlanadi:
J = j + дD/дt = σE + εε₀·дE/дt = σE + εε₀ i ω E = εε₀ ω E·(σ (εε₀ ω) + i).
Muhitdagi dielektrik yo'qotish tangensi tan d = s (e0 ō) bo'lgani uchun, bu yerda d - umumiy oqim vektorlari va siljish oqimi orasidagi burchak, oxirgi ifodani quyidagicha ifodalash mumkin:
J = εε₀ ω E·(tg δ + i). (1.1)
Moddadagi faol yo'qotishlar o'tkazuvchanlik oqimining j = j = εε₀ ω E·tg δ, va σ = j /E qiymatiga bog'liqligini hisobga olsak, solishtirma energiya chiqishi uchun q = j2 /s = j2E/ yozishimiz mumkin. j = εε₀ ω E² · tg δ.
Shunday qilib, biologik to'qimalarni o'zgaruvchan elektromagnit maydon bilan qizdirish darajasi ularning dielektrik, magnit va o'tkazuvchanlik xususiyatlarining nisbati, shuningdek, maydon chastotasiga bog'liq.
Yuqori chastotali ta'sir qilishda asosiy ta'sirlar nurlanishga duchor bo'lgan biologik to'qimalarda, shuningdek elektrod-to'qimalarning aloqa nuqtalarida ajralib chiqadigan issiqlik energiyasidan kelib chiqadi. Shu bilan birga, HF terapiyasining an'anaviy usullari uchun issiqlik uzatishning fiziologik mexanizmlari yuqori chastotali elektromagnit maydon ta'sirida yuzaga keladigan tananing issiqlik ishlab chiqarishini qoplamaydi.
Har xil turdagi elektromagnit maydonlarning kombinatsiyasi elektromagnit nurlanish spektrini hosil qiladi. Xalqaro radioeshittirish qoidalariga (1976) muvofiq, u to'lqin uzunligi va chastota diapazoni bo'yicha turli sohalarga bo'linadi. HF terapiyasida radioto'lqin diapazonining elektromagnit maydonlari qo'llaniladi (1.1-jadval).
300 MGts gacha bo'lgan chastota diapazonida to'qimalarda issiqlik hosil bo'lishi o'tkazUYuCHanlik oqimi va oqim oqimi bilan belgilanadi, bundan tashqari, taxminan 1 MGts chastotada o'tkazUYuCHanlik oqimi etakchi rol o'ynaydi va undan ko'p chastotada. 20 MGts dan yuqori, oqim oqimi (mushak to'qimalari uchun). Ushbu ikkala turdagi oqimlar biologik to'qimalarning isishiga olib keladi.
100 kHz dan yuqori chastotalarda biologik to'qimalarda hosil bo'ladigan oqimlar hatto eng sezgir nerv-mushak tolalarida ham harakat potentsialini shakllantirishga qodir emas.
1.1-jadval
HF terapiyasida qo'llaniladigan radio to'lqin diapazonining elektromagnit nurlanish spektri

Radiatsiya turi	To'lqin polosasi, m	Chastota diapazoni, Gts
yuqori chastotali	10^2-10	3(10^6-10^7)
Juda yuqori chastota	10^1- 1	3(10^7-10^8)
ultra yuqori chastota	1-10^-^1	3(10^8-10^9)
mikroto'lqinli pech	10^-1 -10^-2	3(10^9-10^10)
Juda yuqori chastota	10^-2 -10^-3	3(10^10-10^11)

* HF terapiyasida mikroto'lqinli tebranishlar an'anaviy ravishda 300 MGts - 3 GGts chastota diapazonidagi tebranishlarni o'z ichiga oladi (desimetr va santimetr to'lqinlar mintaqasi).

Buning sababi, biologik membranalarning ion kanallari qisqa vaqt ichida ochilishga ulgurmaydi. 300 MGts gacha bo'lgan chastotalarda to'lqin uzunligi tananing hajmidan oshadi va shuning uchun bunday maydonlar tana tizimlariga ham mahalliy, ham umumiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Yuqori chastotalarda to'lqin uzunligi tananing kattaligi bilan taqqoslanadi yoki undan kamroq bo'ladi va bunday maydonlar asosan mahalliy effektlar uchun ishlatiladi. Bundan tashqari, chastotaning oshishi bilan elektromagnit to'lqinning biologik muhitga kirishining xarakterli chuqurligi pasayadi.
300 MGts gacha bo'lgan chastotalarda bemorga ta'sir EMF komponentlaridan biri bo'lib, tanlangan emitent turiga qarab belgilanadi. Elektr komponentiga ta'sir qilish uchun ikkita plastinka bo'lgan sig'imli emitent ishlatiladi, ular orasiga ob'ekt joylashtiriladi. Solenoid bo'lgan induktiv emitentdan foydalanganda, ta'sir maydonning magnit komponenti tomonidan ishlab chiqariladi. Ushbu qo'llanmada HF elektr maydonlaridan terapevtik foydalanish masalalari ko'rib chiqiladi.
Elektrolitlar va dielektriklarga HF elektr maydonining ta'sirining xususiyatlari mavjud. Elektrolitlarning isishi ion o'tkazUYuCHanligi tufayli sodir bo'ladi, elektr tokining energiyasi esa ichki issiqlik energiyasiga aylanadi. Bu holda chiqariladigan issiqlik miqdori:
q1 =  E² , (1.2)
bu yerda  elektrolitning solishtirma o‘tkazuvchanligi; E - elektr maydon kuchining samarali qiymati.
Dielektrikda, HF elektr maydoni ta'sirida, dipol molekulalarining doimiy ravishda yo'nalishi issiqlik miqdorini chiqarish bilan sodir bo'ladi:
q2 =  E2 _0­ tg , (1.3)
bu erda  - dielektrikning nisbiy o'tkazuvchanligi;  – tebranishlarning aylana chastotasi;  - dielektrik yo'qotish burchagi.
Tananing tarkibiga elektrolitlar va dielektriklarning xususiyatlariga ega bo'lgan to'qimalar kiradi. Shuning uchun, HF elektr maydoni ta'sirida to'qimalarda ajralib chiqadigan issiqlik miqdori:
q = q1 + q2 = E2 (0 tg  + ). (1.4)