Mühazirə Nəqliyyat qarşısında qoyulan əsas məsələlər Nəqliyyat sistemində texniki istismarın yeri

həssas

 olmalıdır - yəni, struktur parametrin hər hansı 

du

 dəyişməsinə 

diaqnostik parametrin 

dP

 dəyişməsi müvafiq  olmalıdır. Başqa sözlə desək, struktur parametrin 

elementar dəyişməsinə uyğun olaraq diaqnostik parametr də dəyişməlidir. Diaqnostik parametrin 

həssaslığı  ədədi  qiymətcə  elementin  bütün  işləmə  müddətində  nominal  ölçüsündən  başlayaraq 

nasazlıq  baş  vermə  anına  qədər  özünün  nisbi  dəyişməsi  ilə  təyin  edilir.  Diaqnostik  parametrin  

həssaslığı,

r

K

: 

du

dP

K

r



. 

 

 

2.      Diaqnostik  parametr 

birmənalı 

olmalıdır  -  bu  o  deməkdir  ki  diaqnostik  parametr  bir 

tərəfə  dəyişməlidir,  yəni,  özünün  nominal  qiymətindən  ya  azalmağa,  ya  da  artmağa  doğru 

dəyişməlidir.  Başqa  sözlə,  texniki  vəziyyət  parametrinin  başlanğıc  qiymətindən 

b

u

  həddi 

qiymətinədək 

h

u

  dəyişmə  intervalında    diaqnostik  parametrin  dəyişmə  qanunauyğunluğunda 

ekstremum(

0



du

dP

) olmamalıdır: 

0



du

dP

. 

 

 

---

55 

 

3.  Diaqnostik parametr 

stabil 

olmalıdır, dəyişməsi sabit olmalıdır - yəni, elementln struktur 

parametrləri  geniş  hədlərdə  dəyişirsə,  diaqnostik  parametrlər  də  həmin  hədlər  daxilində 

dəyişməlidir.  

  Diaqnostik  parametrin  stabilliyi    müvafiq  struktur  parametrin  eyni  bir  qiymətinə  malik 

obyektlərdə dəfələrlə ölçüldükdə onun  qiymətlərinin  variasiyası  ilə təyin  olunur. Stabilliyi  orta 

kvadratik meyllənmə ilə qiymətləndirirlər: 

                                         

1

)

(

)

(

1

2

)

(





















n

u

P

u

P

n

i

u

P



. 

  Diaqnostik  parametrin  qeyri-stabilliyi  onun  faktiki  həssaslığını  azaldır.  Diaqnostik 

parametrin  müvafiq    struktur  parametrlə  əlaqəsinin  sıxlığını  qiymətləndirmək  üçün  aşağıdakı 

ifadədən istifadə olunur: 

P

r

r

K

K







. 

 

4.        Diaqnostik  parametr 

informativ

,  dolğun  olmalıdır.  İnformativlik  -  parametrin 

qiymətlərinin ölçülməsi  nəticəsində qoyulan diaqnozun düzgün olma ehtimalını xarakterizə edir. 

Mürəkkəb mexanizmlərin diaqnostikasında parametrin bu xüsusiyyəti böyük üstünlüyə malikdir. 

Belə  ki,  bu  mexanizınlər  tez-tez  texniki  vəziyyətlərini  dəyişirlər.  Bu  halda  o  parametr  dolğun 

hesab  edilir  ki,  özünün  buraxıla  bilən  maksimum  qiymətini  ehtimal  oluna  bilən  bir  nasazlığın 

təsirindən  alır.  Müxtəlif  nasazlıqlarm  yaranması  ilə  müəyyən  edilən  diaqnostik  parametr  az 

məlumatlı parametr kimi qiymətləndirilir. 

              Obyektin  nasazlığının  bütövlükdə  aşkarlandığı  ümumi  diaqnostikada  informativlik 

obyektin saz və nasaz   halları üçün  parametrin qiymətlərinin paylanma sıxlıqlarının 

)

(

1

P

f

 və

)

(

2

P

f

birgə müqayisəli təhlili nəticəsində müəyyən olunur.  

 

 

Belə  ki,  şəkildə  göstərilmiş 

P

parametri  kifayət  qədər  informativdir, 

P



  parametri,  demək 

olar ki, qeyri-informativdir (paylanmalar praktiki fərqlənmir). 

P



 parametri aralıq vəziyyət tutur. 

İnformativliyi kəmiyyətcə qiymətləndirmək üçün aşağıdakı ifadədən istifadə oluna bilər: 

                                                                        

2

1

2

1

)

(











P

P

P

I

 

---

56 

 

Diaqnostik  parametrlərin  yuxarıdakı  tələbləri  ödəməsi  diaqnostika  edilən  mexanizınin  yük, 

sürət və istilik rejıimlərində işləməsindən asıh olaraq dəyişır. 

  Texniki diaqnostikanm məqsədi müşahidə altında olan sistem haqqmda müxtəlif üsullar və 

avadanlıqlar  vasitəsilə  müəyyən  məlumatlar  əldə  etməkdir.  Bu  baxımdan  ANM-də 

diaqnostikanm əsas funksiyası texniki cəhətdən nasaz olan avtomobilləri müəyyənləşdirməkdən, 

TQ  və  CT-dən  qabaq  nasazlıqların  və  imtinalarm  baş  vermə  səbəblərini  təyin  etməkdən, 

profilaktik  və  təmir  xarakterli  texniki  təsirlərin  aparılma  keyfiyyətinə  nəzarət  etməkdən, 

avtomobilin və onun elementlərinin imtinasız işləmə resursunu proqnoz etməkdən ibarətdir. 

Buna  görə  də  avtomobilin  texniki  vəziyyətini  təyin  etmək  üçün  diaqnostik  parametrlərin 

avtomobildən kənarda ( xarici) və ya avtomobildə quraşdırılmış diaqnostika vasitələrin kömyi ilə 

ölçülmüş cari qiymətlərini