Muloqot jarayonida o’z-o’zini nazorat qilish
Yüklə 224,07 Kb.
|
|
5-amaliy mashg`ulot. “Muloqot jarayonida o’z-o’zini nazorat qilish” testi yordamida M. Snayderning boshlang’ich pedagoglarning kommunikativ kompetentlikka egaliklarini aniqlash Erkin va faol fikrlash, ta’lim-tarbiya jarayonini modellashtirish, ta’lim berish va tarbiyalashning yangi g‘oya va texnologiyalarini ishlib chiqish va amalga oshirish qobiliyatlariga ega bo‘lgan bo‘lajak o‘qituvchining kasbiy kompetentlik darajasini oshirish muammosi zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda dolzarb hisoblanadi. Bo‘lajak o‘qituvchilarning kasbiy kompetentligini rivojlantirishning asosiy sharoitlari quyidagilardan iborat: 1) tashkiliy-boshqaruvchanlilik (o‘quv reja, o‘quv jarayoni grafigi, dars jadvalini tuzish, kompetentlik darajasini aniqlash mezonini ishlab chiqish, ta’lim jarayonini moddiy-texnik ta’minlash); 2) o‘quv-uslubiy (mashg‘ulotlar mazmunini tanlash, turli kurslarning integrasiyasi, yetakchi g‘oyalarni ajratish); 3) texnologik (nazorat-baholash, o‘qitishning faol shakllarini tashkil etish, kompetentlikka kiruvchi bilimlar guruhlarini aniqlash, innovatsion texnologiyalarni qo‘llash); 4) psixologik-pedagogik (talabalarning rivojlanish tashxisini amalga oshirish, o‘qitishga motivatsiyani rag‘batlantirish, kompetentlikning mezonini aniqlash, talabalarni hamkorlikda ishlashga yo‘llash). Bo‘lajak o‘qituvchining kasbiy kompetentligi tuzilmasi uning pedagogik ko‘nikmalari orqali, ko‘nikmalar (nazariy bilimlarga asoslangan va pedagogik masalalarni yechishga yo‘naltirilgan bilimlar) esa, bosqichma-bosqich rivojlanuvchi harakatlar majmuasi orqali aniqlanadi. Ta’lim jarayoniga kompetensiyaviy yondashuvni joriy etish dasturiga muvofiq quyidagi asosiy kompetensiyalar ajratilgan. Kognitiv kompetentsiya: ta'lim yutuqlari; intellektual vazifalar; o'rganish va bilim bilan ishlash qobiliyati. Shaxsiy kompetentsiya: individual qobiliyat va iste'dodlarni rivojlantirish; kuchli va zaif tomonlarini bilish; aks ettirish qobiliyati; bilimlar dinamikligi. 3. O‘z-o‘zini tarbiyalash kompetentsiyasi: o'z-o'zini tarbiyalash, o'z-o'zini o'qitish usullarini tashkil qilish qobiliyati; shaxsiy o'zini o'zi tarbiyalash faoliyati darajasi uchun javobgarlik; tez o'zgarishlar sharoitida bilim, ko'nikma va malakalarni qo'llashda moslashuvchanlik; doimiy introspeksiya, ularning faoliyatini nazorat qilish. 4. Ijtimoiy kompetentsiya: hamkorlik, jamoada ishlash, muloqot qilish qobiliyati; o'z qarorlarini qabul qilish qobiliyati, o'z ehtiyojlari va maqsadlarini amalga oshirishga intilish; ijtimoiy yaxlitlik, jamiyatdagi shaxsiy rolni aniqlash qobiliyati; shaxsiy fazilatlarni rivojlantirish, o'z-o'zini tartibga solish. O'z sog'lig'iga malakali munosabat: somatik salomatlik; klinik salomatlik; jismoniy salomatlik; valeologik bilimlar darajasi. Muloqotda o'z-o'zini boshqarish - bu kommunikativ vaziyatda paydo bo'ladigan hissiy holatlarni o'zini o'zi boshqarish qobiliyatining yuqori darajasi. Kommunikativ nazoratning uchta darajasi mavjud: yuqori, o'rta va past. Muloqotda o'z-o'zini boshqarish talaba shaxsining sotsializatsiyasi bilan bog'liq bo'lgan muloqot qobiliyatlarining asosiy tarkibiy qismlaridan biridir. 5.1-rasm. Kommunikativ kompetensiyalar Muloqotda o'z-o'zini nazorat qilishni baholash uchun diagnostika texnikasi M. Snayderning fikriga ko’ra texnika kommunikativ nazorat darajasini o'rganish uchun mo'ljallangan: past, o'rta yoki yuqori kommunikativ nazorat. M.Snayderning fikricha, yuqori kommunikativ nazoratga ega bo'lgan odamlar doimo o'zlarini kuzatib boradilar, qayerda va qanday yo'l tutish kerakligini yaxshi biladilar. Ularning hissiy ko'rinishlarini boshqaring. Shu bilan birga, ular o'z-o'zini ifoda etishning spontanligida sezilarli qiyinchiliklarga duch kelishadi, ular oldindan aytib bo'lmaydigan vaziyatlarni yoqtirmaydilar. Aloqa nazorati past bo'lgan odamlar o'z-o'zidan va ochiq, lekin boshqalar tomonidan haddan tashqari to'g'ridan-to'g'ri va intruziv sifatida qabul qilinishi mumkin. Sinov quyidagi gradatsiyalar bo'yicha kommunikativ nazorat darajalarining bo’linishiga ega: aloqa nazoratining past darajasi- odam boshqalar bilan muloqotda va o'zaro munosabatlarda yuqori darajadagi impulsivlik, xatti-harakatlarning past farqlanishi bilan ajralib turadi, bu esa aloqa sheriklari bilan o'zaro munosabatda bo'shashishni keltirib chiqaradi; o'rtacha darajasi kommunikativ nazorat- shaxsiyat muloqotda vazminlik va past emotsionallik, boshqalar bilan muloqotda samimiylik va spontanlik bilan ajralib turadi; yuqori daraja kommunikativ nazorat- shaxsiyat nisbatan yuqori darajadagi emotsional cheklov va boshqalar bilan muloqot qilishda o'z xatti-harakatlarini nazorat qilish bilan tavsiflanadi. Snayderning so'zlariga ko'ra, yuqori kommunikativ nazoratga ega odamlar o'zlarini doimiy ravishda kuzatib boradilar, o'zlarini qayerda va qanday tutish kerakligini yaxshi biladilar, his-tuyg'ularining namoyon bo'lishini nazorat qiladilar. Shu bilan birga, ular o'zlarini namoyon qilishning o'z-o'zidan paydo bo'lishida qiynalishadi, oldindan aytib bo'lmaydigan vaziyatlarni yoqtirmaydilar. Ularning pozitsiyasi: "Hozir men o'zimman". Kommunikativ nazorati past odamlar ko'proq to'g'ridan-to'g'ri va ochiq, ular barqarorroq "Men" ga ega, har xil vaziyatlarning o'zgarishiga unchalik tobe emaslar. "Muloqot qobiliyatlari" tushunchasi nafaqat suhbatdoshni baholash, uning kuchli va kuchsiz tomonlarini aniqlash, balki do'stona muhitni o'rnatish qobiliyati, suhbatdoshning muammolarini anglash qobiliyati va boshqalarni o'z ichiga oladi. M.Snayderning "Muloqot jarayonida o'z-o'zini nazorat qilish" nomli testi asosida tinglovchilarning kommunikativlik kompetentligiga egaliklarini aniqlashdan iborat. “Muloqot jarayonida o‘z-o‘zini nazorat qilish” (M. Snayder testi): Ko‘rsatma: quyida berilgan holatlarni diqqat bilan qayta o‘rganib chiqing. Ularning har biriga bo‘lgan mulohazalaringizni “to‘g‘ri” (T) yoki “noto‘g‘ri” (NT) mazmundagi javoblar bilan belgilang.
Muayyan vaziyatlarga reaktsiyalarni tavsiflovchi o'nta jumlani diqqat bilan o'qing. O'zingiz bilan bog'liq holda ularning har birini haqiqiy yoki yolg'on deb baholashingiz kerak. Agar jumla sizga to'g'ri yoki asosan to'g'ri bo'lib tuyulsa, "To'g'ri" deb javob bering, agar noto'g'ri yoki asosan noto'g'ri bo'lsa - "Noto'g'ri". Bayonot Javob variantlari Men boshqalarning xatti-harakatlariga taqlid qilish qiyin to'g'ri to'g'ri emas Men ta'sir o'tkazish yoki boshqa odamlar bilan munosabatlarni saqlab qolish urinishlarini tomosha sifatida qabul qilaman. to'g'ri to'g'ri emas Nazarimda men yaxshi aktyor bo'lishim mumkin to'g'ri to'g'ri emas O'zlaridan ko'ra ancha chuqurroq his-tuyg'ularni boshdan kechirayotgan boshqalar menga qoyil qolishdi. to'g'ri to'g'ri emas Men kamdan-kam atrofdagi odamlarning diqqat markazida bo'laman to'g'ri to'g'ri emas Turli vaziyatlarda va turli odamlar bilan men o'zimni butunlay boshqacha odam kabi tutaman. to'g'ri to'g'ri emas Men faqat o'zim ishongan g'oyalarni isbotlay olaman to'g'ri to'g'ri emas Yolg'iz qolmaslik va boshqalarning ko'nglini olish uchun men ular meni ko'rishni xohlagan narsada bo'lishga harakat qilaman, boshqalarni esa yo'q to'g'ri to'g'ri emas Yoqmasa ham do'stona munosabatda bo'lish orqali boshqa odamlarni yo'ldan ozdirishim mumkin to'g'ri to'g'ri emas Men har doimgiday ko'rinadigan emasman to'g'ri to'g'ri emas Yüklə 224,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|