Murakkab tabiiy-iqlim sharoitlarda yo'l poyini qurish

78- rasm. Tog' yo'llarini ko'ndalang kesimi
79-rasm. Portlatish vыrobotkalar
Portlatish vыrobotkalari o„lchami, shakli va maqsadiga qarab shpurlar, skajinalar, kotlovie shpurlar va asosi kozonga uxshab kengaytirilgan skvajinalarga, kulcha - o„lchami uncha katta bo„lmagan (0,4x0,4 m gacha) gorizontal yoki kam qiyalikka ega bo„lgan, zaryad kamerasi - katta zaryadli PMlarni joylashtirish uchun maxsus kub yoki parallelopiped shaklida bo„lgan va bu zaryadlarni kiritish sharoitini yaxshilash uchun. SHurf - vertikal, shtolni, rassechka - gorizontal yordamchi uyilgan joy, zaryadkali xonani xosil qilish maqsadida qilinadi. SHurfni ko„ndalang kesimi 1,0x1,2 m, shtolen va rassechkaniki 1,0x1,6 m bo„lgani uchun proxodchiklarni ish unumdorligi oshadi. SHurf va skvajina vertikal, qiyalik xolida va gorizontal bo„lishi mumkin.
Burg„ulash jaroyoni tog„ jinsini maydalash va mayda jinslarni shpur va svajinadan chiqarib tashashdan iborat. Bir qancha mexanik burg„ulashni turlaridan eng ko„p tarqalgani sharoshkali. Pnevmouruvchi vaperforatorlidir. SHaroshkali burg„ulashda jinsni maydalash shoroshkali dolotani bosim ostida uz o„qi atrofida aylanib konussimon tishlari bilan sindirishdan iborat. Pnevmourish va perforatorli burg„ulashni pnevmatikmashinalar bajaradi. Perforator ishchi organ bo„lib, doimo yuzada koladi, maydalanayotgan jinsni yuzasiga shtangani uzaytirib erishiladi. Buning xisobiga urish energiyasini yo„qotish oshadi. Pnevmo uruvchi mexanizmlar- ning ishchi organi shtangani oxirida zaboyda bo„ladi, shuning uchun urish energiyasini yo„qolishi ishchi organni tushish chikurligiga bog„liq emas. Jinslarni maydalash asosan porshen xarakatini yuqori tezligi natijasida urish hisobiga bo„ladi. Urish soni mino„tiga 1500-3000 ga etadi. Burg„uni aylanma xarakati jinslarni maydalashda ikkinchi darajali axamiyatga ega. Burg„ulashdan xosil bo„lgan mayda kukunlarni (unlarni) skvajina va shpurlardan suv yordamida chiqarib tashlanadi yoki Siqilgan xavo bilan puflanadi.
Xozirgi vaqtda burg„ulash ishlarida ishlatiladigani sharoshkali burg„ulash mashinalaridar, ular skvajinani chuqurligi 30 m gacha, koya tog„ jinslarida
diametri 140-150 mm, koya bo„lmagan jinslarda -o 350 mm gacha kovlaydi.
Burg„ulash burchagi vertikalga nisbatan 0 dan 90 gacha. Bu mashinalarni
Gusenitsali traktorga montaj qilinadi. Burg„uni uzatgichi traktordan aloxida
ishlaydi. Gabaritini o„lchamlari: uzunligi 7420 mm, kengligi 2800 mm, balandligi ishchi holatda 5140 mm, transport holatida - 3600 mm, massasi 18,75 t. Burg„ulashdan chiqqan mayda toshlarni skvajinadan chiqarish uchun 50 MPa bosimda 4,5 dan 9 m /min xavo soriflanadi. Burg„ulashni ish unumdorligi smenada qattiq bo„lmagan koya tog„ jinsida 4080 m, qattiqja -15-25, koya tog„ jinsi bo„lmagan da - 120 m.
Tebratib burg„olovchi snaryad BES-219 dan foydalanib skvajinalarni burgalashda sharoshkaliga nisbatan 2-3 marta jarayon ortadi, u xar qanday aylanma burgalash stanogi bilan ishlashi mumkin. Tebratuvchi burgalash stanogi uchta
element: elektor tebratuvchi burg„u, amartizator va tok qabul qiluvchidan iborat.
Burg„ulash mashinasini kamchiligi sifatida uni joylashtirish uchun 45 m kenglikda maydon kerakligini ko„rsatish mumkin. Bu mashinani keltirish mumkin bo„lmagan joylarda vertikal va kiyalama burg„ulovchi pnevmo uruvchi burg„ulash stanoklaridan foydalaniladi. Bu burg„ulash stanoklari diametri 105 mm li skvajinalarni 4,5 m /min sarf klib kaziyda, ish unumdorligi VI va VII grux tog„ jinslarida 25-35 m/smen, IX gruxlarida 15 m/smen. Stanokni massasi taxminan 350 kg. Burg„ulash chuqurligi 25-35 m gacha. Stanokni xarakatlanishini
engillashtirish uchun Gusenitsali yoki pnevmo g„ildirakli bazaga o„rnatiladi.
SHpurlarni burgolovchi bolgalar (perforatorlar), elektrosverlo,
motoperforatorlar bilan kovlanadi. Perfaratorlar bulinadilar kulda ko„tarib yuradigan massasi 35 kg gacha va stanokli - 35 kg dan ortiq. Hamma pnevmatok bolgalar kompressor bilan ishlaydilar. Qurilishda eng ko„p tarqalgani kompressor stansiyalaridair.
Kompressor stansiyasi dizel dvigatelidan ishlovchi, ish unumdorligi 10 m /min bo„lgan kompressordan iborat. Stansiya avtomobil yoki traktorga yordamida 12-25 km/soattezlikda xarakatlanuvchi ikki uklipnevmog„ildirakli aravachaga biriktirilgan.
Burg„ulash ishlari yo„lovchi yo„lakchasi va polkani o„tqazish bilan boshlanadi. Uni
ishlab chiqarish grafigiga asosan olib boriladi. YAruslarni soni va skvajinalarni joylashishi kesimlarni tavsifidan (80 rasm) aniklanadi.