Mustafa Kamal Atatürk 135 Türkiyə Cümhuriyyəti
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 152 si əqidələrinə görə Türkiyəyə mühacirət edənlər kimi onlar da qar- daş ölkəyə üz tutmuşlardır. 1918-ci ildə Azərbaycana Nuru Paşanın komandanlığı altın- da Türk-Qafqaz İslam Ordusu yardıma gəlməsi və Azərbaycan ərazilərini, xüsusilə, onun siyasi və mədəniyyət mərkəzi olan Ba- kının türk-müsəlman qanına susamış daşnaklardan azad edilmə- sini xatırladaraq Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev demişdir: “...Azərbaycanı daşnakların təcavüzündən Türk ordusunun xilas etməsi hər bir azərbaycanlının qəlbində yaşayır. Azərbaycan xalqı həmin ağır dövrdə türk xalqının köməyini heç vaxt unutmayacaqdır”. “Azərbaycanın sevinci bizim sevincimiz, kədəri bizim kədə- rimizdir” deyən Qazi Mustafa Kamal Atatürkün rəhbərliyi ilə Anadoluda aparılan milli mübarizə zamanı azərbaycanlılar da maddi və mənəvi yardımlarını əsirgəməmişlər. Qardaşlıq münasi- bətlərinin bu cür nümunələrini istənilən qədər göstərmək olar Azərbaycan Sovetlər Birliyinin tərkibində olarkən bu iki qardaş respublika arasında rəsmi münasibətlər tam həcmdə olmasa da, qismən mövcud olmuşdur. Belə ki, 1967-ci ildə Türkiyə Cümhu- riyyətinin Baş Naziri Süleyman Dəmirəlin, ondan iki il sonra 1969-cu ildə Türkiyə Respublikasinın Prezidenti Cövdət Sunayın Azərbaycana səfər etməsi xalqlarımız arasında əlaqələrin gələcək istiqamətinin müəyyənləşdirilməsində başlıca amil olmuşdur. Tə- sadüfi deyil ki, Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra prezident Heydər Əliyev Türkiyəyə üç dəfə rəsmi, iki dəfə qeyri- rəsmi, on beş dəfə işgüzar səfər etmişdir ki, bu da Heydər Əliye- vin xarici siyasət konsepsiyasında Türkiyəyə və bu iki xalq arasın- dakı münasibətlərə nə qədər əhəmiyyət verdiyini göstərmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, hələ 1991-ci ildə Azərbaycan öz müstə- qilliyini bərpa etdiyi zaman həmin ilin 9 noyabrında onun müstə- qilliyini tanıyan ilk dövlət qardaş Türkiyə Cümhuriyyəti olmuş- dur. 1992-ci ilin yanvar və avqust aylarında müvafiq olaraq Türki- yənin Azərbaycanda, Azərbaycanın isə Türkiyədə diplomatik nü- mayəndəlikləri fəaliyyətə başlamışdır. Respublikamızın beynəl- xalq inteqrasiyasında, regiondakı təhlükəsizliyin qorunmasında, M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 153 Azərbaycanın siyasi-iqtisadi, elmi-mədəni və digər maraqlarının, eləcə də, əlaqələrinin genişlənməsində Türkiyə ilə əməkdaşlığa Azərbaycan rəhbərliyi xüsusi əhəmiyyət vermişdir. Azərbaycan və Türkiyə arasındakı qardaşlıq münasibətləri 2003-cü ildə Azərbay- can Respublikasının Prezidenti seçilmiş İlham Əliyev tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Ölkələrimiz arasındakı münasibətlərin xarak- terinə diqqət yetirsək, görərik ki, Türkiyənin də dövlət və hökumət başçılarımnın xaricə ilk rəsmi səfəri Azərbaycandan başlayır. Bu bir ənənəyə çevrilmişdir. “Türkiyə ilə Azərbaycan arasında müna- sibətlər köklü, tarixi və mədəni bağlardan qaynaqlanan qardaşlıq təməli üzərində hər sahədə inkişaf etməkdə və güclənməkdədir. ... Sevinci də, kədəri də bir olan Türkiyə və Azərbaycana bütün dün- ya qibtə ilə baxır”. 1994-cü il sentyabrın 20-sində “Əsrin müqaviləsi” imzala- nan zaman xarici neft şirkətləri konsorsiumunda “ Türk petrolları” şirkətinin də təmsil olunması iki qardaş ölkənin arasında strateji əməkdaşlığın real təzahürü idi. 2006-cı ildə Azərbaycan neftinin Aralıq dənizinin Türkiyə sahillərindəki Ceyhan terminalı vasitəsi- lə dünyaya çıxarılması beynəlxalq transkontinental layihə ilə hə- yata keçirilmişdir. 2007-ci ilin əvvəllərində Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri, 2010-cu ildə Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ilə Tür- kiyənin BOTAŞ şirkəti arasında imzalanmış müqavilə, Bakı – Tbilisi – Qars dəmir yolu və s. bu kimi beynəlxalq əhəmiyyətli la- yihələrin kökündə Azərbaycan – Türkiyə qardaşlığı və bu qardaş- lığın monolit birliyi durur. Hələ sovet dövründə birbaşa mədəni əlaqələrin olmadığı za- man Azərbaycana da Orxan Kamalın, Nazim Hikmətin, Rəşad Nuri Güntəkinin və başqa türk yazarlarının əsərləri sevilərək oxunmuş- dur. O zamanlar Ankara, İstanbul, İzmir və başqa şəhərlərdə çıxış etmiş mayestro Niyazi, dünya şöhrətli bəstəkar Arif Məlikov, xalq artistləri Rəşid Behbudov, Zeynəb Xanlarova, eləcə də Leyla Vəki- lovanın rəhbərliyi ilə Azərbaycan Dövlət Rəqs Ansamblı haqqında bütün türk qəzetləri incəsənət ustalarımızın sənətkarlıq qüdrətindən yazmışlar. Bu mədəniyyətlərin bir-birinə nə qədər doğma və yaxın olduğunu göstərən faktlardır. M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 154 Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra bütün sahə- lərdə olduğu kimi elm, təhsil və mədəni münasibətlərdə də böyük dirçəliş və inkişaf olmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, bütün məsələlərdə istər beynəlxalq, istərsə regional məsələlərdə ölkələrimizin mövqeləri demək olar ki, üst-üstə düşür.` Dövlətlərimiz BMT, İKT, Avropa Şurası, Qara də- niz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilat, Türkdilli dövlətlər birliyi, NATO və s. nüfuzlu təşkilatlarda nümunəvi əməkdaşlıq edirlər. Qafqazda sabitliyin təmin edilməsində Türkiyə-Azərbaycan əməkdaşlığı güc- lü zəmin üzərində qurulmuşdur. Hələ 1993-cü ilin aprelində erməni hərbi birləşmələri Azərbaycanın zəngin sərvətə malik olan Kəlbəcər rayonunu işğal etdikdən sonra, BMT-nin Azərbaycanın işğal olun- muş ərazilərini erməni silahlı birləşməsinin qeyri-şərtsiz tərk etməsi barədə qətnaməsini Ermənistan tərəfi icra etmədiyinə görə Türkiyə Respublikası Ermənistanla sərhədlərini bağlamış və bu problemin həll olunmasına qədər sərhədlərin açılmayacağını bəyan etmişdir. Azərbaycan Respulikasının Prezidenti İlham Əliyev respub- likalarımızın mövcud vəziyyətini aşağıdakı kimi dəyərləndirmiş- dir: “Türkiyə-Azərbaycan əlaqələri indi ən yüksək səviyyədədir. Bu əlaqələr strateji əlaqələrdir. Dostluq, qardaşlıq prinsiplərinə əsaslanır. Bizi birləşdirən həm tarixi köklər, həm mədəni əlaqələr, bizim keçmişimiz və bu günkü siyasi maraqlarımızdır”. Dövlət baş- çılarımızın, xalqlarımızın qardaşlığı və dostluğu daim var olsun. Yaşasın türk xalqlarının qürur mənbəyi olan Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığı! ƏDƏBİYYAT 1.Anar İSGƏNDƏROV. 1918-ci il mart qırğınının tarixşünaslığı. Bakı,1997. 2.Aydın HACIYEV. Qars və Araz-Türk Respublikalarının tari- xindən. Bakı,1994. 3.Şahin Fazil FƏRZƏLİBƏYLİ. Azərbaycan və Osmanlı İmperi- yası. Bakı,1994. 4.Mehmet SARAY. Yeni türk cumhuriyetleri tarihi. Ankara, 1999. 5.İsa İbrahim ARSLAN. Qafqaz respublikalarının Türkiyə ilə əla- qələri (1918-1920-ci illər). Bakı, 2016. ______________________ Yüklə 1,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|