Mustaqil ish yozish qoidalari
Yüklə 15,25 Kb.
|
|
Mustaqil ish yozish qoidalari Ijtimoiy-gumanitar fanlar tizimida falsafaning o‘rni va mavqei- ni inobatga olsak, mustaqil ish talabalarga mazkur fan bo‘yicha turli adabiy manbalarni (monografiya, davriy nashrlardagi ilmiy maqolalar va shu kabilar) o‘rganish qobiliyatini takomil[ashtiris1i va ularning natijalari asosida tanqidiy yondashgan holda mustaqil hamda topqirlik bilan materialning mazmun-mohiyatini ifoda etish, ishonchli xulosa va takliflar qilish, yozma ko‘rinishdagi ishlami to‘g‘ri rasmiylashtirish ko‘nikma1arini rivojlan tirishlarida bemin- nat yordam beradi. Ayniqsa, Markaziy Osiyo mutafakkirlarining Vatan va jahon madaniyati, falsafa fani rivojidagi hissasi, o‘mi, borliqning mazmun-mohiyati, maqsadi va qonuniyatlarini ijtimoiy taraqqiyot bosqichlari va sivilizatsiya konsepsiyalari, insonning mohiyati, ong hamda o‘z-o‘zini anglash, ma’naviy, axloqiy qadri- yatlar, umumfalsafiy uslub va tamoyillar, dialektika, sinergetika, harakat va rivojlanish, makon va zamon haqidagi ta’1imotlami har tomonlama o‘rganishlarida mustaqil ishning ahamiyati bcqiyosdir. Mustaqil ish oddiy tarzda matcriallarni iste’foda etish, bir yoki bir nechta manbalardagi materiallardan ko‘r-ko‘ rona ko‘chirish de- gani emas. Mustaqil ishda muallif tomonidan adabiyotni o‘rganish orqali o‘z fikrlari, qarashlari, xiilosa va taklifiari aniq tarzda ifoda etilishi lozim. Mustaqil ish matni quyidagilarni qamrab oladi: bajarilgan ish- ning mohiyati va tadqiqot usulini i fodalovchi asosiy qism; mustaqil ishning asosiy qismini ochib beruvchi aniq ma’lumotlar; qisqa va aniq xulosa. Mustaqil ish yozish uchun avvalo mavzu belgilab olinadi. Mavzu ilmiy masala bo‘lib, ko‘plab tadqiqot masalalariga bo‘linadi. Mavzuni tanlash talabadan katta mas’uliyat talab etadi. Mavzu bir necha bosqichda o‘z yechimini topadi: I bosqicb. Muammo ifoda etiladi, ya’ni reja tuziladi. Reja — eng qisqa yozma matn bo‘1ib, fikrlar ketma-ketligini o‘zida mujassam etadi va umumlashtiradi. Reja matn mazmunini ochib berish bi- lan birga manba mazmunini xotirada tiklaydi. Shuningdek, reja konspekt va tezis o‘rnini bosadi hamda har xil turdagi yozishmalar, ma’ruza, xabarnoma, hisobot tuzishga yordam beradi.
bosqich. Muammo yoritib beriladi. Buning uchun ilmiy ada- biyotning kerakli qismlari konspektlashtiriladi. Konspekt degai- da reja, ko’chirib olingan matn va tezislarni birlashtirish tushuni- ladi. Konspekt ifodaning ichki mantiqini ko‘rsatadi hamda asosiy xulosa, faktlar, isbotlar, uslublami o‘zida mujassam etadi. Shu- ningdek, konspekt talabaning materialga bo‘lgan munosabatini ‹iks ettiradi. Bunda rejali konspekt tuzish maqsadga muvofiq. Dastlabki reja yordamida tuzilgan konspekt rejaning har bir qismiga mos kcladi. Konspcktdan taqat talaba emas, balki boshqa kitobxon ham foydalanishi mumkin. Konspektdan mustaqil ish uchun foydalanilayotganda qaytariq, ortiqcha iqtibos (sitata) keltirish, mantiqqa mos kelmaydigan so‘z va iboralami iste foda etish ma’qul emas. bosqich. Mavzu haqida xulosa yasaladi, shuningdek, yangi muammo ham ko‘tarib chiqiladi. Как сейчас выглядит та самая Анжелика - маркиза ангелов?
Сварите чеснок в молоке и выпейте отвар. Полезно и вкусно! Daily-Chronicles В Бразилии нашли самую большую анаконду? Ее размеры ужасают RadarMedia Adabiyotlarni ilmiy o‘rganish Mavzuni ishlash jarayonida fanga ord adabiyotlar o‘rganiladi va tahlil qilinadi. Mavzuga doir adabiyot!ami solishtirib o‘rganish jarayonida yangi taklif-mulohazalar paydo bo‘1adi. Adabiyotlami to‘1iq tushunish uchun mavzuni qat’iyat va sabr-toqat bllan o‘rga- nish lozim. Adabiyotlarni ilmiy o‘rganish jarayonida ko‘chirma, annotatsi- yalar, konspektlar qilinadi. Ko‘chirmada manbada berilgan qim- matli, dalillarga asoslangan fikrlar to‘1iq yoki qisqa yozib olinadi. Bu keyingi ijodiy ish uchun asos bo‘ladi. A notatsi a — manbaning qisqacha mazmuni bo‘lib, annotatsiya yordamida matnni xotirada tiklash mumkin. Kongekst — u yoki bu birinchi manba mazmunining qisqacha bayonidir. Konspekt talabaning o‘z fikri, so‘zlari bilan yozilsa, bu o‘qilganda tezroq anglashiladi va tahlil etiladi. Musta ish — har xil nuqtai nazarlarni o‘zaro solishtirish va tahlil qilish ko‘nikmasiga ega bo‘1ishni talab etadigan bir yoki biT qancha manbalami o‘zida mujassam etadigan g‘oyalarning qis- qacha yozma ko‘rinishdagi taqdimoti bo‘1ib, konspektdan mazmu- ni va tuzilishiga ko‘ra farqlanadi. Mustaqil ish mavzuga ijodiy yondashilgan yangi, muallif matn sanaladi. Mustaqil ish ma’lum manbalami turlashtirish, umum- lashtirish, tahlil va sintez qilishga asoslanib, muayyan savolni ifoda etishni mujassamlashtiradi. Mustaqil ish mufassal isbotlar, solishtirmalar, mulohazalar, baholarni o‘z ichiga olmaydi, aksin- cha, matnda yangi, muhim savollarga javob beradi. Mustaqil ish yozish jarayonida hamma narsani xotirada saqlab qolishning qiyinligi tabiiy holdir. Xotirada saqlab qolishning qu- yidagi usullari mavjud: Mexanik usul — o‘qilganni ko‘plab takrorlash va qayta o‘qishga asoslangan bo‘1ib, bular sana, formula, sitata, internat- sional so‘zlar va hokazolardir. Sitata — biror matnda, asardan aynan ko‘chirilgan parcha hisoblanadi. Mazmuniy usul — ishlanayotgan mavzuning mazmuni va mohiyati tushunib olinadi. Ixtiyoriy usul — kerakli matn ixtiyoriy ravishda eslab qolinadi. G‘ayriixtiyoriy usul — o‘qish jarayonida hissiyotga ko‘ra yu- zaga kelgan emotsiya bilan bog‘liq matnning u yoki bu parchasini tasodifan eslab qolishga asoslaniladi. Shunday qilib, talaba yozayotgan mustaqil ish mavzusini eslab qolishning universal usulini yuqorida keltirilgan usullari uyg‘un- lashtirgan holda o‘zi kashf etishi mumkin, ya’ni kimdir yozib esda olib qoladi, kimdir yozmasdan ham esda saqlashi mumkin. Bu ja- rayon har bir talabaning intellektual va jismoniy salohiyatidan ke- lib chiqadi. Mustaqil ish degani foydalanilgan adabiyotlarni bus-butun ko‘chirish degani emas, balki mavzuni tahlil qilish orqali yangi ilmiy yechimlarga erishishdir. Mustaqil ish mavzusini yoritishda adabiyotlar qancha ko‘p bo‘1sa, ishning ijodiy samaradorligi, tah- lili, o‘qimishliligi shuncha yuqori bo‘ladi. Manbalar chuqur ilmiy tahlil etilgach, mustaqil ish yozishga o‘tiladi. Mustaqil ishning kirish qismida mavzuniiig mohiyati, ko‘tarilayotgan muammoning dolzarbligi, ko‘zlanayotgan maqsad qisqacha ta’riflanadi. Asosiy qismda mavzudagi yechilishi lozim bo‘lgan muammolar tartib bilan hal etiladi. Mustaqil ishning qadr-qimmati muammoli savollar bo‘yicha turli qarashlari tahlil qilish, qabul qilinadigan yoki o‘zining tutgan mavqeini asoslash sanaladi. Xulosa qismida mavzuda qo‘yilgan muammolar yechimi taqqoslanadi, yangi ma’1umotlar bilan boyitiladi. Muammoning yechimidan kutilayotgan natija ta’kid1anadi, yangi fikrlar havola qilinadi. Izoh (snoska) — sahifaning eng pastki qismida chiziq tortib, satr boshidan yoziladi. Izohlar har bir sahifada alohida tartib raqami bi- lan ko‘rsati1gan bo‘ladi. Izohning matndagi raqam belgisi izoh qilinayotgan ayrim so‘zgagina tegishli bo‘1sa, bevosita shu so‘zdan keyin, agar butun gapga tegishli bo‘1sa, gap oxiriga qo‘yiladi. Izoh belgisi hamisha tinish belgisidan oldin yoziladi. Mustaqil ishda mavzti bo‘yicha ishlangan tadqiqotdan foydalan- gan izlanuvchi (talaba) ko‘chirmachi1ikda ayblanmasligi uchun al- batta o‘zlashtiri1gan materiallar qaysi manbadan olinganligiga izoh (snoska) berilishi shart. Izohlar quyidagicha beriladi: “Biz komil inson farbiyasinf davlat siyosatining ustuvor so- hasi deb e’lori qilganmiz. Komil inson degunda biz, avvalo ongi yuksak, mustaqil fikrlay oladigan, xulq atvori bilan o’zgalarga ibrat bo’ladigan bilimli, ma’rffatli kishilarni tushunamiz ”' ' Karimov I. A. Biz kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan quramiz. 7-jild. — T.: O‘zbekiston, 1999. 134-b. “Yosh avlod qalbida mafkuraviy immunitetni shakllantirish, yoshlarimiz fymon-e’iiqodini mustahkgmlash, icodqsini baquv- vat qilish, ularni o’z riustaqil fikrige ega bo’lgan barkamol in- sonlar etib tarbiyalash, ularning tafakkurida o’zlikni unutmaslik, pWbobolarning muqaddas qadriyatlon‘ ni asrab-avaylash va hur- mat qilish fazilatini qaror toptirishdpn iborat”’, Sharq mutafakkiri Abu Nasr Forobiy fi ha, “sababsiz oqi- bat bo’lmaganidek, oqibatsiz sabab ham bo’lmaydi”’. “Talaba faoliyatini takomillashtirish bilan uning shaxsini shakllantirish o’rtasidagi o’zaro aloqalar ularning musiaqil faoli- yatini rivojlantirish - using komil inson bo’lib shakllanish yo’lla- ridan biri ekanligini yana bir karra namoyish qiladi‘”*. Shuni alohida ta’kidlash o‘rinliki, mustaqil ish ravon tilda aniq yozilgan bo‘lishi va jalb etadigan ko‘rinishga ega bo li- shi lozim. So‘zlar qisqartirilishiga, shuningdek, faqat umumiy qabul qilinganlardan tashqari xatoliklarga, tushunmovchiliklarga, fikrlar qaran•.a-qarshiligiga yo‘l qo‘yilmaydi. z Karimov I.A. Donishmand xalqimizning mustahkam irodasiga ishofiaman // P•idokor, Abu Nair Fore}:›iy. Fozil odamlar shahri. — T.: Abdulla nashriyoti, 1993. l34•b. Qayumova M‘. Mustaqil fikrlasb— mustaqil ishlardan ! 2004. 9o-b. ‘ f/Xalq ta’li erpsi 17
Foydalanilgan manba va adabiyotlar ro‘yxatini yozish qoidalari Mustaqil ishning xulosa qismidan so‘ng foydalanildan adabi- yotlar ro‘yxati yoziladi. Adabiyotlar talabaning miistaqil ijodiy ishlash qobiliyatini ko‘rsatadi. Talabalar shunt yodda saqlashlari joizki, mustaqil ishda foydalanilmagan hamda mustaqil ish matni- da yozilmagan manbalar adabiyotlar ro‘yxatiga kiritilmaydi. Foydalanilgan manba va adabiyotlarni yozishda har bir manba bo‘yicha quyidagi tartibga rioya qilinishi lozim: muallifning familiyasi va ismi ; adabiyot nomi; nashr qilingan joy nomi; nashriyot nomi; chop etilgan yili; foydalanilgan beti ko‘rsatiladi. Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatini yozish tartibi quyidagicha: O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov asarlari. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Qaror va Farmonlari. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarorlari. Alfavit bo‘yicha manba va adabiyotlar ro‘yxati. Me’yoriy hujjatlar va yo‘riqnomalar. Foydalanilgan adabiyotlarni yozish namunalari O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimov asarlari: Karimov I.A. Ilmu fan mamlakat taraqqiyotiga xizmat qilsin / Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T. 2. — T.: O‘zbekiston, 1996. Karimov I.A. Yuksak malakali mutaxassislar — taraqqiyot omili / Bunyodkorlik yo‘lidan. T. 4. — T.: O‘zbekiston, 1996. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash — davr talabi. T. 5. — T.: O‘zbekiston, 1997. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot — pirovard maqsadimiz. T. 8. — T.: O‘zbekiston, 2000. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi, O‘zbekiston Respub- likasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi va Senati, O‘zbekis- ton Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qonunlari, qarorlari va farmoyishlari O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. — T.: O‘zbekis- ton, 2003. O‘zbekiston Respublikasining “Vijdon erkinligi va diniy tash- kilotlar to‘g‘risida” (Yangi tahrirda)gi Qonuni. — T.: Adolat, 1998. O‘zbekiston Respublikasining “Kadrlar tayyorlash milliy das- turi to‘g‘risida” 1997-yil 29-avgustdagi Qonuni / Barkamol avlod — O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. — T.: Sharq, 1998. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ta’lim-tarbiya va kadrlar tayyorlash tizimini tubdan isloh qilish, barkamol avlod- ni voyaga yetkazish to‘g‘risida” 1997-yil 6-oktyabrdagi Farmoni / Barkamol avlod — O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. — T.: Sharq, 1995. Gazeta va jurnallardagi maqolalar 1 . Usmonov I. Movarounnahr va Xurosonda “tasavvuf’ atamasi // Imom al-Buxoriy saboqlari. — T.: 2005. — № 2. — B. 29 — 31. Olimov U. Boshqarish yo‘rig‘i // Tafakkur. — T.: 2000. № 4. 90-b. Muhamedov N., Ramatjonov R. Diniy va dunyoviy ma’rifat uyg‘unligi // Toshkent islom universiteti ilmiy-tahliliy axboroti. — T.: 2003. — № 3. 36 — 42-b. Miraziz A’zam. Tafakkurning yorqin yulduzi // Ma’rifat. — T.: 2005-yil 27-avgust. Jo‘raboyev 0. Navoiy ehtirom ko‘rguzgan ayol f/ Hurriyat. — T.: 2003-yi1 14-may. Boltayev M. Dunyoni anglagan ko‘ngil // Saodat. —T.: 1993. K• 8. 7-b. lnternet
www.edu.uz www.yahoo.com www.referat.ru Mustaqil ish sarvarag‘ini yozish Talaba izlanishining baholash mezoni uning mustaqil ish sar- varag‘ini (ustunini) to‘1dirishida namoyon bo‘ladi. Shuning uchun har qanday sharoitda ham kurs ishi, mustaqil ish, diplom ishi bo‘lishidan qat’iy nazar, uni belgilangan me’yorlarda bajarish talab etiladi. Mustaqil ish sarvarag‘ida ish bajarilayotgan tashkilot nomi, mustaqil ish yozuvchining ismi, familiyasi, mavzu, mustaqil ish- ni qabul qilgan shaxsning ilmiy darajasi, unvoni, ismi, familiyasi, shahar, yil yozilgan bo‘lishi kerak. Mustaqil ish sarvarag‘ining matn oxirida nuqta qo‘yi1maydi. Talaba mustaqil ish sarvarag‘ini estetik qiziqishi, tafakkuridan kelib chiqib bezatishi mumkin. Quyida mustaqil ish sarvarag‘ini yozish namunalari ko‘rsatil- gan. Mustaqil ishni rasmiylashtirish ilmiy rahbarga taqdim etiladigan mustaqil ish kompyuterda 12-shrift, 1,5 interval oralig‘ida A4 shaklidagi qog‘ozning bir tomonida chapdan — 2,5 sm, o‘ngdan — 1,5 sm, yuqori va pastidan — 2 sm dan kam bo‘lmagan hoshiya qoldirilgan holda terilishi talab etiladi. Matn sahifalari tartib raqamlariga ega bo‘1ishi lozim.Tartib raqamlari bir varaqdan ikkinchi varaqqa o‘ tadigan va uchinchi bet- dan boshlanishi (birinchi va ikkinchi varaq — bu titul varag‘i va ish rejasi bo‘lib, nomerlanmaydi) lozim bo‘1adi. Varaq tartib raqami yuqoriga o‘rtadan yoki o‘ng tomonga qo‘yiladi. Mustaqil ish hajmi 16 — 20 betdan oshmasligl lozim. Mustaqil ish quyidagilardan tashkil topadi: har bir savol, savolcha (qism) varag‘i tartib raqami ko‘rsatil- gan ish rejasi; kirish (tartib raqami qo‘yi1maydi); manbalarga havolalar keltirilgan savol va savolchalarga (qismlarga) bo‘1ingan matn ifodasi; xulosa (tartib raqami qo‘yi1maydi); foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati; jadval, diagramma, grafik, rasm va chizmalardan tashkil topgan ilovalar.
Сварите чеснок в молоке и выпейте отвар. Полезно и вкусно! Daily-Chronicles Mustaqil ishni baholash Mustaqil ish 100 balli tizimda ilmiy rahbar tomonidan baholana- di va 5-balli bilimni baholash quyidagicha amalga oshiriladi: 86 — 100 ball — “a’lo” 70 — 85 ball — “yaxshi” 51 — 69 ball — “o‘rta” 51 balldan past — “qoniqarsiz” Mustaqil ishni baholashda quyidagi shartli ko‘rsatkich va baholash mezonlari qo‘11aniladi: Baholash ko' rsatkichlari Mustaqil ishni baholash mezonlari 1.1. Mustaqil ishning matn yangiligi Maksiinal baho — 20 ball muammo va mavzu dolzarbligi; muammo qo‘yilishi yangililigi va mustaqilligi, muammo tahlili uchun tanlangan yangi jihatlar shakllantirilishi; muallifning ilmiy layoqati, mavzu yuzasidan mulohaza yuritishdagi mustaqilligi 1 . 2. Muammo mohiyatini ochib berilishi darajasi
— 30 ball Mustaqil ish rejasining mavzuga moslig i; mavzu mazmunining mustaqil ish mavzusi va rejasiga mos kclishi, muammo asosiy tushunclaalarining to‘liqligi va ochib berilishi doirasi; matc•rial lar bilan ishlash uslub va usul lari asos laiiganligi; adabiyot bilan ish lash mahorati, material U‹imi tizina lash va tailiblashtirish; qarab chiqilayotgan masala bo‘yicha liar xil qarashlari uinumlashtirish, solishtirish bo‘yicha ko' nikma, asosiy mulohaza va xulosalarni dalillash 1.3. Manbalar tanlash asoslanpanligi
Maksitnal baho 20 ball muammo bo‘yicha adabiy manbalarni doirasi, ulardan foydalanish to‘1iqlik darajasi; muammo bo‘yicha eng yangi manbani jalb etish (jurnalda chop etilgan, ilmiy ishlar to‘plani1ari va b.) 1.4. Rasmiylashtirish qoidalariga amal qilinganli
Maksimal baho 1 5 ball foydalanilgan adabiyotlarga to‘g‘ri havola qo“yish; ifoda to‘g‘riligi va dizayni; muammo atamalari va tushunchalar apparatidan samarali foydalanish; referat hajmiga qat’iy rioya qilinishi; rasmiylashtirisb madaniyati: xat boshilarni ajratish 1.5. Ravonlik, savodlilik Maksimal baho
orfografik va sintaktik xatoliklar bo‘Imasligi, stilistik tafovutlar yo‘qligi; xatoliklar, qisqartirilgan so‘zlar, umumiy qabul qilinganidan tashqari, bo‘1masligi; nutq ravonligi, inavzuning mohiyatini anglanganlik darajasi “Falsafa” fanidan ishchi o‘quv dasturi Yüklə 15,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|