Nabiyeva dilnozaning gistologiya va embirdologiya

Sun’iy uruglatish
Ururlanish jarayonini eksperimental urganish sun’iy urur-latish usullarini ishlab chikishga olib keldi. Ururlanishda jinsiy xujayralar tashki muxitda yoki ona organizmida ta-biiy ravishda kushiladi. Ururlatishda esa spermalar urrochi-lik jinsiy yullariga inson tomonidan yuboriladi. Demak, urur-lanish bilan ururlatishni bir-biridan farklash kerak.
Sun’iy ururlatish dastlab XVII asrda sovukkonli xayvonlarda-baka, kurbaka, keyin esa issikkonli xayvonlarda sinab kurilgan.
Bu usuldan chorvachilikda keng foydalaniladi. Eng yaxshi zotli erkak xayvonlarning spermasi olinib, sun’iy suyukliklarda saklanib, yuzlab, minglab urrochi xayvonlar ururlantiriladi. Bu usulni chorvachilikda kullashni birinchi bulib M.F.Ivanov ishlab chikkan.
Sun’iy ururlatish tufayli kuplab bola olish urrochi xayvon fi-ziologik xolatining yomonlashishiga, zotning buzilishiga olib kel-di. SHuning uchun xam keyingi paytlarda bu usuldan foydalanish chegaralanmokda.
N.F.CHervinskiy ontogenez konuniyatlarining chorvachilikda-gi axamiyatini aniklagan. U tarakkiyotning normal va noturri rivojlanishini urganishning axamiyatini kursatib bergan edi.
CHervinskiy embrionalizm va infantalizm ruy berishining sabablarini aniklagan. Embrionalizm deb organizmning emb-rional tarakkiyoti davrida uzgarish sodir bulishi, ya’ni usish-ning sekinlashuvi, ba’zi organlarning (kul, oyok) yaxshi tarak-kiy etmasligi tushuniladi. Infantalizmda embrion tarakki-yoti davrida uzgarishlar sodir bulmaydi, ammo postembrional tarakkiyot davrida xar xil uzgarishlar paydo buladi. Embri-onalizm ona organizmining xomiladorlik paytidagi ovkatla-nishiga borlik.
CHorvachilikda embrionning paydo bulish vaktini aniklash, xomilador xayvonlarga beriladigan ovkatning tarkibi va mud-datlarini bilish muxim axamiyatga ega. Kuchli ovkat gavda kis-mlarining yaxshi rivojlanishiga yordam bersa, yomon ovkat emb-rionning usishini sekinlashtiradi.
Ovkatning sifat va mikdorini yaxshilash uchun gormonlar, vitaminlar va boshka biologik faol moddalardan foydalanish orkali embrion ravnakini samarali boshkarish mumkin. Kuy-lar ustida olib borilgan tajribalar shuni kursatdiki, ular-ning xomiladorligi 90 kunga borganda ovkatining sifatini yaxshilash zarur. Agar embrion bittadan kup bulsa, bu ishni oldinrok boshlash lozim.
Embrion rivojlanishi uchun xarorat muxim axamiyatga ega. Bakasimon baliklar rivojlanayotgan suvning xarorati 7-26°S, ok baka va belugada 7-17°S, churtan balikda 6-21°S, ba’zi am-fibiyalarda 8,6-36°S bulishi kerak.
Sudralib yuruvchilar tuxumining rivojlanishi uchun 22-35°S xarorat bulishi kerak. Iguanalar tuxumi normal rivojlanishi uchun 30°S xarorat zarur. Agar xarorat 6-10° S gacha pasayib ketsa, embrion xalok buladi. Toshbaka tuxumining tarakkiyoti uchun xa-rorat kechasi 18-20°S, kunduzi 27-30°S bulishi kerak. Timsoxlar tuxumining rivojlanishi uchun 32°S eng kulay bulib, 26°S dan past va 38°S dan yukori xaroratda tuxumlar xalokatga uchraydi.
Kushlar embrioni xaroratning keskin uzgaruvchanligiga chidamaydi. Lekin ba’zi kushlar tarakkiyoti past va yukori xaroratda xam utaveradi. Jumladan, gung karra 24-34° S, ukki 37,5-38,5° S da rivojlanadi. Imperator pingvini 60-70° S sovukda tuxum kuyib juja ochadi.