Namunalash turlari va usullari

rasm. Rif tutqichlarida izlov quduqlarni joylashtirish sxemasi a – bitta rifda; b – to’siqli rifda; v – atoll rifda; g – taqasimon rifda.
Chiziqli cho’zilgan rif tanalari rivojlangan zonalarni izlash qadimgi sohil chiziqlarining yo’nalishiga ko’ndalang o’zaro bog’liq bo’lgan izlov quduqlari profilini burg’ilash yo’li bilan amalga oshirilishi lozim. Chuqurliklari ahamiyatli farq qiladigan zonada hosil bo’lgan rifogen tutqichlarning balandligi va unda joylashgan uyumning xarakteri ko’pincha faqatgina rifning strukturaviy amplitudasi bilan emas, balki atrofdagi jinslarning ekranlovchi qobiliyati bilan ham aniqlanadi. Ochilgan uyumlarni izlash va ularning miqyosini baholash kritik yo’nalish usuli bo’yicha, ya’ni yuqorida keltirilgan almashinish zonalarida quduqlarni ilgarilab burg’ilash yo’li bilan amalga oshirish tavsiya qilinadi (7.16rasm). Agar riforti fatsiyalari rifoldidan gipsometrik yuqorida joylashgan bo’lsa, u holda rifning mahsuldorligi gumbazdagi quduqda aniqlangandan keyin ikkinchi quduqni burg’ilash bilan ularning litologik ekran yoki kollektor ekanligi aniqlanadi. Uchinchi quduq profilda birinchi ikkita quduq bilan rifoldi fatsiyalarini o’rganish uchun rif tutqichining ochiq dengizga qaragan bag’rida joylashtiriladi. Ba’zi hollarda, rifoldi fatsiyalari gipsometrik yuqori joylashganda almashinish zonalarini o’rganish tartibi teskari bo’ladi.
Mayda neft (1 mln. tonnagacha) va gaz (3 mlrd.m³ gacha) quduqlarni joylashtirish. Izlov burg’ilashga kiritiladigan har bir maydonda (obyektda) 1-2 tadan ortiq bo’lmagan izlov quduqlarini rejalashtirish mumkin. Har bir muayyan holatda quduqlarni joylashtirish o’rni tutqichning bashoratlangan turi, uning o’rganilganlik darajasi va tayyorlanganlik darajasi, geologik sharoitlarining murakkabligi, bazis uyumning kesimdagi holatiga qarab tanlanadi. Resurslari 0,5 mln. tonnadan kam bo’lgan neft konlari uchun birinchi mahsuldor quduq bilan agar u uyumning 80% dan kam bo’lmagan zaxiralarini C₁ toifa bo’yicha hisoblashni ta’minlasa, obyektni burg’ilash bilan o’rganishni butun jarayonini limitlashi mumkin.
Izlov quduqlarini joylashtirishning asosiy usullari quyidagicha:

• 
  birinchi izlov qudug’i asosiy makirlovchi gorizont bo’yicha tuzilmaning gumbazida joylashtiriladi yoki qatlamlarning regional ko’tarilish tomoniga biroz siljitib joylashtiriladi. Obyektning istiqbolliligi bevosita usullar bilan ishonchli baholanganda quduqlar uyumning neft yoki gazga to’yingan qalinliklarning maksimal ko’rsatkichlari taxmin qilingan qismida joylashtiriladi;
  
• 
  agar kesimda rejada bir-biriga ustma-ust tushmaydigan tutqichlar bilan bog’liq bir nechta teng qiymatli uyumlar ishtirok etsa hamda maydon blokli tuzilishga ega bo’lganda (tektonik buzilgan braxiantiklinallar va gumbazlar, lokal ko’tarilmalarda chuqur gorizontlardagi yangi obyektlar) ikkinchi izlov qudug’i joylashtiriladi;
  
• 
  izlov quduqlari qidiruv yoki ilgarilangan ishlatish quduqlari bilan yagona sistemani tashkil etishi lozim. Bu holatda ishlatish quduqlari qisman izlov va qidiruv burg’ilash vazifalarini bajarishi kerak.
  

Ishlatilayotgan konlarga bevosita yondosh va shu konlarning tutqichlari belgilariga ega bo’lgan konditsion tayyorlangan tuzilmalar burg’ilashga kiritilganda birinchi quduqni qidiruv yoki ilgarilangan ishlatish qudug’i sifatida burg’ilash mumkin. Bu holatda ular izlov quduqlari vazifalarini ham bajaradi.
Yaxshi o’rganilgan rayonlarda izlov quduqlarining chuqurligini C₁ toifaga o’tkazilgandan keyin ishlatish uchun rentabel bo’lgan, C₃ toifa resursli quyi mahsuldor gorizont bilan chegaralash mumkin.