Nasiba Ibragimovna Shonazarova

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-955-965 
Academic Research, Uzbekistan 958  www.ares.uz 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-rasm. 
KSPVning osimlik bargidagi va tugunakdagi alomatlari 
Kartoshkaning 
X-virusi 
(KXV) 
kartoshka 
yetishtiriladigan 
barcha 
mamlakatlarda keng tarqalgan bo„lib, birinchi marta Аngliyada (1938) Salamon 
tomonidan aniqlangan, keyinchalik esa Germaniyada (1964) kengroq o„rganilgan. Bu 
virus o„simlik bargida xol-xol mozaika (krapchatost) va oddiy mozaika kabi kasallik 
alomatlarini keltirib chiqaradi (2-rasm). 
KXVning “X-suvoriy” (X
s
), “X-kiyevskiy” (X
k
), “X-polskiy” (X
p
), “X-
xersonskiy” (X
x
), “X-razmetiy” (X
r
) kabi bir qator shtammlari ajratib olingan va 
ulardan X
r 
va X
s 
shtammlari eng yuqumlilari hisoblanadi. 
Boudenning fikricha bu virus hosildorlikni 10%, Аmbrosov va bir qator 
mualliflar olib borgan tajribalari asosida bu virus hosildorlikni 29,7-59% gacha, 
tugunak tarkibidagi kraxmalni 2,1% pasaytirishi aniqlangan. 
KXV - eng keng tarqalgan kartoshka viruslaridan biri. Ko„p navlarda virus 
ko„rinadigan simptomlarni keltirib chiqarmaydi va shuning uchun e‟tiborga 
olinmaydi. Biroq, bu hosilning pasayishiga olib keladi, bu 15% gacha bo„lishi 
mumkin. Virusni faqat laboratoriya usullari yordamida aniqlash mumkin. Virus 
asosan zararlangan o„simliklar bilan mexanik aloqa qilish, kartoshkani kesish, qishloq 
xo„jaligi ishlarida qishloq xo„jaligi asboblari va mexanizmlari orqali (purkash, hilling 
va boshqalar) tarqaladi. KYV va KAV viruslari bilan birgalikda zararlanganda hosil 
yo„qotilishi ortadi. KXV tamaki, qalampir va pomidorga ham hujum qiladi. 

---