«Научный импульс» Декабрь, 2022 767 boshlangʻich sinflarda ulush va kasr tushunchasi
Yüklə 1,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
часть 1 « Научный импульс » Декабрь , 2022 769 chiziqning pastida butunni nechaga boʻlgan son, yuqorisiga necha ulushni olgan son yozilishi tushuntiriladi. “Ulushlar” mavzusida figuralarni teng boʻlaklarga boʻlish asosida ulushlarni taqqoslash ham tushuntiriladi. Masalan, oʻqituvchi 5 ta bir xil toʻgʻri toʻrtburchakli qogʻozdan yoʻlakchali qilib qirqishni taklif qiladi. Bu yoʻlakchaning birinchisini teng ikkiga, ikkinchisini teng toʻrtga, boʻlib, ularni ustma- ust qoʻyish asosida har bir teng boʻlaklarni taqqoslaydi. Unda 1/2 >1/4, 1/4 > 1/8, 1/3 >1/6 kabi ekanligiga ishonch hosil qiladilar. Bu mavzuni quyidagi topshiriqlar yordamida takrorlashimiz mumkin: 3-sinfda sonning ulushini topishni amaliy masalalardan boshlash kerak. Masalan, uzunligi 12 sm boʻlgan qogʻoz yoʻlakchani olib uni ikkiga buklash topshiriladi. Yoʻoʻlakchaning yarmi necha sm? 12/2=6 sm. Endi yoʻlakchani yana ikki buklab toʻrt qismga boʻladi. Yoʻlakchaning qanday qismi hosil boʻldi va uning uzunligi qancha? Javob: 12:4=3 sm. 1/4 qism. Bu ish chizgʻich yordamida ham oʻlchab koʻriladi. Masala. Kitob 80 bet, oʻquvchi uning 1/4 qismini oʻqidi. Necha bet kitob oʻqilgan. 80 betning 1/4 qismi qancha? 80:4=20 bet. 1. Boshqa masalalarni yechayotganda chizmadan foydalanish yetarli: son kesma orqali tasvirlanadi, u berilgan sondagi teng boʻlaklarga boʻlinadi, ulushi belgilanadi, soʻngra yechishni ogʻzaki yoki yozma bajaradi. Masalan, 1/2 m da, 1/4 m da, 1/5 m da necha sm bor? 1/2 soatda, 1/5 soatda, 1/6 soatda necha minut bor? Vaqt oʻlchovlarini oʻrganayotganda nima uchun "bir yarim", "chorak kam 10" deb aytilishlarini tushuntirishlari kerak. Aksincha, sonning ulushiga qarab sonning oʻzini topishga ham katta e’tibor beriladi. Masalan, "TU-104" samolyot 1/3 minutda 5 km uchadi. 1 minutda necha km uchadi? 1/3 qismi 5 km boʻlgan son necha? 5•3=15 km |