Nazariy fizika kursi

2
va 
B]
amplitudalar aniqlab olinadi:
k — a 
. 
2
k
Bx = ^ -
, 
A = T T ~ -
(4.15)
к
+ 
q 
k + q
(4.15) dan ko ‘rinib turibdiki, qaytgan to ‘lqinning 
В
, amplitudasi, 
E> U
0
bo‘lganiga qaramasdan noldan farqlidir. Bunday xususiyat zarrachaning 
to ‘lqin xususiyatlari bilan chambarchas bog‘liq. T o ‘lqin qisman 2- 
sohaga o ‘tganiga qaramay, 
qism an qaytadi. Qaytgan zarrachalar 
oqimining zichligini tushayotgan zarrachalar oqimining zichligiga 
nisbati qaytarshish koeffitsiyenti deyiladi va 
R
orqali belgilanadi. Agar 
qaytgan zarrachalar oqimining zichligi
л =
m
ekanligini va (4.14) hisobga olinsa izlayotgan qaytarish koeffitsiyenti 
uchun
8 = ( ^ A ] ’ 
(4.16)
k + q
v 
1
\ 
1
/
ifodaga 
kelinadi. 
Boshqacha 
aytganda, 
qaytarish 
koeffitsiyenti 
qaytayotgan va tushayotgan to'lqinlar amplitudalari kvadratining 
nisbatiga teng b o ‘ladi, yoki tushayotgan to ‘lqin amplitudasi 
A\
, shartga 
ko‘ra, birga tengligi e ’tiborga olinsa, (4.16) formula olinadi. Shunga 
o ‘xshash, 2-sohaga o ‘tayotgan zarrachalar dastasining zichligi
m
ekanligi hisobga olinsa, u holda o ‘tayotgan 
zarrachalar oqimining 
zichligini tushayotgan zarrachalar oqimining zichligiga nisbati o ‘tish 
koeffitsiyenti deyiladi va 
D
orqali belgilanadi, y a ’ni:
(* + (4.17)
natijaga kelinadi. (4.16) va (4.17) formulalardan ko ‘rinib turibdiki:
D + R =
1
va bu zarrachalar sonini saqlanish qonunini ifodalaydi. Boshqacha 
aytganda, 
D + R 
= \
ekanligi ehtimollami qo‘shish teoremasi asosida 
kelib chiqadigan ifodaning aynan o ‘zi, chunki zarracha sohalar
115

---

chegarasidan yoki qaytadi, yoki o ‘tib ketadi, deb ishonchli ravishda 
tasdiqlash mumkin.
Endi 
E< U
0
b o ‘lganida klassik mexanika b o ‘yicha 1-sohadan 2- 
sohaga o ‘tish mumkin 
emas. 
Kvant mexanikasi 
qonunlaridan 
foydalanib, 
R
hisoblaniladi. 
q
kattalik mavhum va uni 
q=i%
orqali 
yozish maqsadga m uvofiq b o ‘ladi, u holda