Neriman Qurban indd
Yüklə 3,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
120 hüseyn Quliyevi, Rəşidbəy Topçubaşovu tanıdı. Aslan və Mir Abdulla arxa cərgədə Murad bəy Teymurxanov, Mir Zeyna- labdin Mirqasımov, Mustafa ağa Vəkilov, Məhəmməd bəy Muradov, Bayram Hacıyev, Mustafa Mustafayev, Xaspolad bəy Hacıyev, Əli Xudaverdiyev, Məhəmmədrza Seyidəliyev, Balağa Ağayevlə yanaşı dayanmışdılar. Görünür, digərləri başqa şəhərlərdə oxuyurdular, gəlməyə imkanları olmayıb. Miri üzə vurmasa da, hiss elədi ki, çox ehtiyacı var, necə olur-olsun, ona pul göndərməlidi. Ürəyi parçalanır, əlacsız- lıqdan hönkürmək istəyirdi. İndiki vaxtda əli bir yana çatmır, bolşevik istilasından qaçanların, öhdəsində olan altı nəfərin qarnını doyurmaqdan, sağ qalmalarını birtəhər təmin elə- mədən başqa bir şey düşünə bilmirdi. Elə həmin vaxt məlum oldu ki, fürsət gözləyən daşnakla- rın “Nemezis” planı işə düşüb. Ötən ilin oktyabrında Daşnak- sütyun firqəsi İrəvanda qurultay keçirib Osmanlının və Azərbaycanın altı yüz əlli nəfərini siyahıya almış, “erməni xalqının başına gələnlərin baiskarı” kimi qiyabi ölüm hökmü çıxarmışdı. Ardınca yaradılan üç-beş nəfərlik terror qrupları artıq həmin şəxsləri izləyib öldürürdülər. Mayın 31-də Nəsib bəy Yusifbəyli Kürdəmirdəmi, Sığ- naqdamı, iyunun 19-da Fətəli xan Xoyski və Həsən bəy Ağa- yev Tiflisdə qətlə yetirildi. Xəlil bəy Xasməmmədovun bəxti üzdəymiş, yara alsa da, yanındakılar atəş açan Misak Kira- kosyanı yaralamışdılar, Aram Yerkanyansa qaçıb aradan çıx- mışdı... Deyilənə görə, “Nemezis”in İstanbulda da qolu yaradıl- mışdı, “Çakamamart” adlanırdı. Belə çıxırdı, mühacirətə gələn kəslər heç vaxt əmin-amanlıqda olmayacaqdılar...
***
O günlər əməkdaşların vəzifələrinə davam eləmələri vic- dan məsələsiydi, Yusif Vəzir bunu çox gözəl başa düşürdü... Tələbələr də həsrətlə gözlədikləri yay tətilinə gedə bilməmişdilər. İndi heç gündə bir qarın yeməyi belə tapa 121 bilmirdilər. Tez-tez səfarətə baş çəkir, Yusif Vəzirin göstərişi üzrə Qamət Əfəndinin tədarük elədiklərilə aclıqlarını öldü- rür, sonra təsadüfi iş axtarmağa gedirdilər. Cəmi bir neçə ay əvvəl böyük ümidlərlə gəlmiş cavanların bu cür ümidsizliyə qapılması ürəyini şan-şan eləyirdi. Gələn qaçqınlar da Vətəndən bir-birinin ardınca ağlasığ- maz xəbərlər gətirirdilər: XI Ordu xüsusi şöbəsinin rəisi cəllad Semyon Pankratovun əmrilə Milli hökumətdə olanla- rın bir çoxunu, adlı-sanlı ziyalıları həbs eləmişdilər, kimsənin öldü-qaldısından xəbər tutmaq olmurdu. Pankratovun 99 nəfərdən ibarət qətl siyahısında Cəfər Cabbarlı, Üzeyir Hacıbəyov da varmış. Həbs olunanlar həbsxanadan çörəyin arasında Nəriman Nərimanova məktub göndərib vəziyyətdən hali eləyirlər. Nərimanov son məqamda onların, həm də Səməd bəy Mehmandarov və Əliağa Şıxlinskinin buraxılma- sına nail olub... İyulun ortalarında Cahangir bəy tutqun halda otağına gi- rib masanın üstünə qəzetlər atdı: “Qaçqınlar gətiriblər... Bir görün nələr yazırlar...” Yusif Vəzir bolşeviklərin “Kommunist” qəzetini açıb dinməzcə oxudu. 29 iyun nömrəsində yazmışdılar: “Gəncə Quberniyasının Fövqəladə Komissiyası elan edir. Gəncə Quberniya- sının Fövqəladə Komissiyası aşağıda adı çəkilən ailələri girov saхlayır: Qacarlar, Kazımbəyovlar, Şıхlinskilər, Хanхoyskilər ailəsini və Gəncədə iki yüzə yaхın görkəmli burjuaziya sinfindən olan şəхsləri. Əgər bunlardan kimsə üsyan qaldırmaqda, ya da sui- qəsddə yaхalanarsa, həmin şəхs dərhal sorğu-sualsız güllələnəcəkdir”. 30 iyun nömrəsində oxuduqlarısa beynində ildırım kimi çax- dı: “Gəncə. İyunun 28-də Tiflisdən gələn yoldaşlar хəbər verirlər ki,
122 “Bolşeviklərlə daşnaklar əlbir işləyirlər, – Papiros yandır- dı, içəridəki bürküdən darıxmış kimi açıq pəncərənin qabağı- na getdi. – Çətin olacaq, çox çətin olacaq...” “Qətlləri müsavatçıların üstünə atmaq başqa niyyətlərdən xəbər verir... – Cahangir bəy daha da ruhdan düşmüşdü. – Neyləyəcəyik?” “Bilmirəm, – papirosun tüstüsünü əlilə bayıra qova-qova çiyinlərini çəkdi. – Daha səhih xəbərlər alanacan gözləyə- cəyik...” Bir neçə gündən sonra Cahangir bəy üç əməkdaşı da götü- rüb Batuma yollandı – Tiflisə gedib bu çətin günlərdə ailəsinin yanında olmaq istəyirdi; əməkdaşlarısa qınamaq olmazdı, orda külfət qoyub gəlmişdilər. Mirzə Qədirin ailəsi ötən ildən Tiflisdəydi, ona görə, bir o qədər narahat deyildi. Zeynal bəysə onun kimi hələ subaylığın daşını atmamışdı, külfət sa- rıdan bircə anası vardı, onu da dayısının himayəsində qoy- muşdu. Qamət Əfəndi hələ də sədaqətini göstərir, şikayətlənmədən öhdəsinə düşən işləri görürdü. Zeynal bəylə Mirzə Qədir səfarətxananın bir otağına köçmüşdülər, daha kirayə haqqı verməyə pulları yox idi. Səfarət binasının da, mənzilin də kirayə haqları üst-üstə yığılırdı. Axır vaxtlar Yusif Vəzir də işin çoxluğunu bəhanə eləyib səfarətxanada gecələyirdi ki, Xeyriyyə xanımın yanında xəcalət çəkməsin. Üstəlik, yemək xərcini get-gedə azaldır, bir qarnı ac, bir qarnı tox keçinməyə məcbur olurdular. ...Belə bir vaxtda əvvəlcə Nağı bəy Şeyxzamanlının, son- rasa Xəlil bəyin yaralı halda Məşədi Əliylə İstanbula gəlməsi gəncəli qaçqınların həyəcanına səbəb oldu. Avqustun əvvəlləriydi, səfarətin üçnəfərlik heyəti yersiz-yurdsuz, ac- yalavac qaçqınların dərdinə çarə eləmək üçün artıq gecələr belə yatmırdılar. Mirzə Qədirin təmkini, Zeynal bəyin dəyanəti olmasaydı, Yusif Vəzirin əsəbləri dözməz, bəlkə də yenə yorğan-döşəyə düşərdi. Bəzən taqəti tükənir, artıq Yüklə 3,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|