131
Yəqin Berlində vəziyyət o qədər də yaxşı olmaz, frau Şul-
te, – Leo xəyallar içində dillənirdi, – müharibədə məğlub
olub axı”.
“Müharibə Berlində getməyib ki, Leo, – frau Şulte etiraz
eləyirdi. – Berlində bir dəfə belə olmasam da, bilirəm ki, yaşa-
maq üçün çox gözəl yerdi”.
“Mən bir müddət Konstantinopolda qalmaq istərdim, –
Leo gözlərini tavana zilləyib, az qala, pıçıldayırdı. – Sultanla-
rın, paşaların sarayları, minillərdən qalmış qala divarları,
camelər, kilsələr, sinaqoqlar, cürbəcür üslublarda tikilmiş bi-
nalar, nağıllardakı kimi, suyun ortasında salınmış əzəmətli
şəhər... Bütün bunlar mənə çox tanış gəlir...”
Abram adətən ancaq yatmağa gəlir, dərhal da taleyindən
razı halda yatağına uzanıb yuxuya gedirdi.
Düzdü, hələ paroxod yola düşməmiş elan eləmişdilər ki,
yemək-içməyin dəyəri yalnız frank, funt sterlinq, yaxud dol-
larla ödənəcək, bu da onun ovqatını bir qədər korlamış, şalva-
rının astarını xeyli yüngülləşdirmişdi, amma artıq Avropanın
bir addımlığındaydı, ağlı, fərasəti, bacarığı sayəsində özünə
də, oğluna da bir gün ağlayacaqdı – buna şübhə eləmirdi.
Təki ciddi xəstəliyə düçar olmayaydı...
Bu ağlasığmaz səyahət dörd gün çəkdi. Qış günləri olsa
da, hava aradabir göyərtəyə çıxmağa, məhəccərə söykənib
mavi sulara, uzaqlarda görünən gəmilərə, Konstantinopolun
və Avropanın yerləşdiyi səmtə baxmağa imkan verirdi. Belə
məqamlarda hamı, hətta atası və dayəsi də yola çıxırdılar, bu
dünyanın ən gözəl gəmisində təkcə Leo, bir də hələ adını
bilmədiyi, amma çox gözəl bir qız qalırdı, birgə xoşbəxt dün-
yaya doğru üzürdülər.
“Knyaz Amerikaya getməyi məsləhət görür, – Abram axı-
rıncı gün frau Şulteyə deyirdi. – Dediyinə görə, zəngin ölkədi,
yaşamaq üçün asanlıqla imkan tapmaq olar”.
“Amerikaya sonralar, Avropanı görəndən sonra getmək
olar, – Leo dərhal söhbətə qarışdı. – Onlar kefləri istəyirsə,
getsinlər”.
132
“Leo haqlıdı, – frau Şulte də ona qahmar çıxdı, – Avropada
qədim tarix, böyük mədəniyyət var, bunları əxz eləmək onun
xeyrinə olar...”
Abram dillənmədi, qəti qərarı orda, Konstantinopolda
verəcəkdi...
***
Dördüncü gün gəmi Boğaza girib ağır-ağır Xalicə, Qızıl-
buynuz limanına doğru irəliləyəndə Leo soyuqlayacağı
barədə frau Şultenin və atasının xəbərdarlıqlarına baxmaya-
raq, göyərtədə yerini tutmuşdu, suların əhatəsindəki yeddi
təpə üzərində salınmış möhtəşəm şəhərə baxırdı. Atasının
dediyinə görə, indi Konstantinopol işğal olunmuş, ingilislər,
fransızlar, italyanlar, hətta yaponlar əsgərlərini şəhərdə
yerləşdirmişdilər. Bu cür şəhəri tutmağın mümkünlüyü Leo-
nun ağlına batmırdı: “Yəqin, Sultan belə məsləhət bilib, –
fikirləşirdi, – yoxsa elə Boğazın girişində cəmi bir neçə top
yerləşdirsəydilər, gəmilərin birini də salamat buraxmazdılar.
Belə görünür, atışma-filan da olmayıb”.
Onu hər şeydən çox Sultanəhməd və Süleymaniyyə
camelərinin, bir də Qalata qülləsinin əzəmətli görkəmi valeh
elədi. Soyuq qış havasında lap aydın görünən minarələrdə,
elə bil, ovsunlayıcı sehr vardı, dərhal düşüncələrinə hakim
oldu. Məktəbdə “tatar dili” adlandırdıqları dili öyrənmədiyinə,
ailədə və yaşıdlarıyla rusca, dayəsilə almanca danışdığına
görə təəssüf elədi. Eşitmişdi ki, Azərbaycanda danışılan “ta-
tar dili”lə Osmanlı türkcəsinin böyük fərqi yox idi, bu dilləri
bilənlər bir-birlərilə sərbəst danışırdılar.
Abram Nussimbaum Qalata səmtində yerləşməyi nəzərdə
tutmuşdu: şəhəri tanıyanlar yəhudilərin orda daha çox yaşa-
dıqlarını deyirdilər, fikrincə, çətinliyə düşsə, öz soydaşlarına
əli asanlıqla çatardı. Knyaz Mzivani Amerikaya getmək
fikrindən dönməmişdi, ona görə də hələ elə Qızılbuynuzda
qalıb vəziyyəti öyrənəcəkdi. Hər ehtimala qarşı, paroxoddan
düşməmiş vidalaşdılar – dünyanın işini bilmək olmazdı.
133
Limana girəndə Leo zolaqlı bayraq dalğalanan boz rəngli
hərbi gəmiləri gördü: belə çıxırdı, Boğaza ingilislər nəzarət
eləyirlər. Atasının dediyinə görə, limandan cənubda fransız-
lar yerləşmişdilər, Qalata səmti – frank məhəllələri ingilislərin
nəzarətindəydi, qalan məhəllələrdəsə italyanlar və yunanlar
bərqərar olmuşdular. Limanda çoxlu rus gəmiləri də gözə
dəyirdi. Knyaz Mdivaninin dediyinə görə, bir neçə ay əvvəl
çar generalı Vrangel köhnə Rusiyanın qaymağını Krımda yüz
iyirmi altı gəmiyə yığıb bura gətirmişdi. İndi Konstantinopol
mübaliğəsiz mühacirlərin paytaxtına çevrilmişdi, Şimali
Qafqazdan, Qafqazbərisindən, Türküstandan, İrandan...
gələnləri də hesaba alsaq, şəhərin, az qala, yarısı gəlmələrdən
ibarət idi.
Amma Konstantinopolda olmaq Leodan ötrü dünyanın ən
böyük möcüzələrindən biriydi. Yadına kitablardan oxuduqla-
rını salırdı, romalıların, bizanslıların, səlibçilərin keçib
getdikləri, türklərin ələ keçirib beş yüz il kimsəyə vermədikləri
şəhərə indi müttəfiq qüvvələrin qoşunları girmişdilər. Leo
körpüdə ingilis əsgərlərinin düzüldüklərini, gəmi koman-
danlığının intizar içində kimisə gözlədiklərini gördü. Sən
demə, çətinliyin böyüyü elə burdaymış: türklərin də olduqla-
rı müttəfiq qüvvələri təmsilçilərindən ibarət komissiya
gələnləri bir-bir yoxlayıb səhhətinə və siyasi baxışlarına görə
ölkəyə münasib olub-olmadıqlarını ayırd eləyəcəkdilər; bir
çox xəstəliklərin, siyasi-mülki cinayətlərin sadalandığı siyahı,
görənlərin şəhadətinə inansa, kifayət qədər uzun idi, yoxla-
ma hələ uzun çəkəcəkdi; üçüncü dərəcəli kayutdakıları
körpüdən birbaşa həbsxanaya aparır, orda hamısının
səhhətini və keçmişini diqqətlə araşdırır, ikinci dərəcəli ka-
yutdakılar elə gəmidəcə yoxlanışdan – tibbi müayinədən, sor-
ğu-sualdan keçirilirdilər.
Knyaz Mdivani xilaskar mələkmiş: birinci dərəcəli kayut-
dakıları hörmətlə qarşılayır, nəzakətlə yola salırdılar: ahıl
professor bir-bir hamının əlini sıxır, yoluxucu xəstəliklərinin
Dostları ilə paylaş: |