Mikayıl isə yalnız ikinci qədəhini yarısına qədər içmişdı. Arada Mikayıl iki dəfə
pulu ödəmək bəhanəsi ilə çölə çıxmış və yaxınlıqda yaşayan usta Faustledən çəkic
götürmüş, Fətəlibəylini də əvvəlcə məhz həmin alətlə vurub ölümcül hala salmış,
sonra boğub öldürmüşdü. (389)
Ə. F. Düdənginski Münhen yaxınlığında Noy-Ulm şəhərindəki
qəbirstanlıqda qardaşı Seyfullanın məzarı yanında dəfn edildi. Ə. F.
Düdənginskinin qardaşı Seyfulla 1951-ci ilin aprelində 41 yaşında Münhendə
avtomobil qəzasında həlak olmuşdu. Qeyd edək ki, M. İsmayılov Azərbaycana
qayıtdıqdan sonra izi itirmək üçün onu öz evində öldürmüşdülər. Bəzi mənbələrdə
qayıtdıqdan sonra evində asıldığı deyilir.
Mərhumun ölümü münasibəti ilə Azadlıq radiosunun Azərbaycan şöbəsi
dostlarına və yaxınlarına bildirirdi: “Azadlıq radiosu”nun Azərbaycan şöbəsi
idarəmizin unudulmaz müdiri və “Azadlıq” Radiosunun görkəmli başçılarından
Əbdürrəhman Fətəlibəylinin 20.11.1954 tarixdə vəhşicəsinə öldürüldüyünü və
5.12.1954 tarixdə Noy-Ulm məzarlığında yatan mərhum qardaşı Seyfulla
Fətəlibəylinin məzarı yanında dəfn edildiyini mərhumun əqrəba, dost və
tanıdıqlarına dərin təəssüflərlə bildirir.”Azadlıq” radiosunun Azərbaycan şöbəsi”.
(120)
Ə. Fətəlibəylinin ölümü münasibəti ilə Türkiyədə - İstanbulda Azərbaycan
Kültürünü Tanıtma Dərnəyində və Ankaradakı Azərbaycan Kültür Dərnəyində
matəm toplantısı keçirildi. Toplantıda M. Ə. Rəsulzadə çıxış edib, mərhum mayor
haqqında öz xatirələrini söylədi”. (121)
Ə. Fətəlibəylinin ölümü münasibəti ilə yaxın dostu Əziz Alpaut yazırdı:
“Daha gün kimi sevgi ilə dolu gözləri, gülər üzü gözümün önündə. Münhen
təyyarə meydanında qarşılayırdı məni... Əbdürrəhmanın başlıca qayəsi, bütün
düşüncəsi, canından çox sevdiyi yurdu Azərbaycanın qurtuluşu idi”. (19, s. 6)
Ə. Fətəlibəylinm ölümündən sonra onun ailəsinin də maddi vəziyyəti çox
ağırlaşdı. Bununla əlaqədar “Azadlıq” radiosu Azərbaycan redaksiyasının baş
redaktoru İsmayıl Əkbərin (Ə. Fətəlibəylinin ölümündən sonra onun yerinə İ.
Əkbər gətirilmişdi) Avropadakı Amerikan Komitəsinin vitse-prezidenti Robert
Kellə məktubunda yazılmışdı: “Çox hörmətli cənab Kell! İcazə verin, aşağıdakıları
diqqətinizə çatdırım: “Azadlıq” radiostansiyası Azərbaycan redaksiyasınm mərhum
baş redaktoru Əbo Fətəlibəyli, məlum olduğu kimi, ailəli idi və onun həyat yoldaşı
oğlu ilə birgə Ankarada yaşayırdı. Hazırda da orada yaşamaqdadır. Ə.
Fətəlibəylinin ölümündən sonra, Sizə məlum olduğu kimi, biz Amerikan
Komitəsindən xahiş etdik ki, mərhumun ailəsinə maddi kömək etsin. Və biz ümid
edirdik ki, komitə bu işdə yardımçı olacaqdır. Lakin, komitə ilə uzunmüddətli
yazışmalardan sonra Nyu-Yorkdan belə xəbər gəldi ki, guya Fətəlibəylinin həyat
yoldaşı ailə həyatı qurmuş və öz oğlu ilə heç nəyə ehtiyacı olmadan rahat və
təminatlı yaşayır. Biz, əlbəttə ki, Amerikan Komitəsinin bu məlumatına inanıb
sakitləşdik. Lakin, alınan məlumat həqiqətə uyğun gəlmir. Belə ki, mən Türkiyədə
ezamiyyətdə olarkən Fətəlibəylinin ailəsinə baş çəkdim və onların yoxsulluq
içində, yarızirzəmi şəraitində yaşadığını gördüm. Fətəlibəylinin həyat yoldaşı
işləyir və ayda iki yüz türk lirəsi alır ki, bu ailənin dolanışığına kifayət etmir.
Mərhumun 17 yaşlı oğlu Əli bəy ötən il gimnaziyanı bitirib və maddi imkan
olmadığından təhsilini davam etdirə bilməyib. Belə vəziyyət, əlbəttə ki, bizim
hamımımızı çox narahat edir və həyəcanlandırır. Odur ki, mərhum Fətəlibəylinin
ailəsinin acınacaqlı vəziyyətini diqqətinizə çatdırıb xahiş edirəm ki, cənab Kell,
Komitə heç olmasa, mərhum Fətəlibəylinin oğlunun təhsili üçün onun ailəsinə
müəyyən maddi kömək ayırsın. Xahiş edirəm ki, mənim Sizə dərin hörmətimin
olduğunu qəbul edəsiniz. Əvvəlcədən təşəkkürümü bildirirəm. İsmayıl Əkbər”.
(Türkiyədən alınmış bir arayış da məktuba əlavə edilir. Arayışda göstərilir ki, Ə.
Fətəlibəylinin ölümü günündən onun həyat yoldaşı dul qadın kimi qeydiyyata
alınıb.) (108)
Qeyd edək ki, Ə. Fətəlibəyli “vətən xaini” elan edildikdən sonra ailəsi və
yaxın qohumları həbs edilib sürgünə göndərildilər. (110)
Ə. Fətəlibəylinin qətlə yetirilməsindən sonra Türkiyədə yaşayan həyat
yoldaşı Leyla xanım isə Əli bəylə birgə Amerikaya getdi. Yaxın qohumları onları
axtarsalar da, bu günə qədər harada yaşadıqlarını öyrənə bilməmişlər.
Mayor Ə. Fətəlibəylinin vəfatından sonra bir zamanlar Amerikada
“Amerikanın səsi” radiosunda işləyən İsmayıl Əkbər Azərbaycan redaksiyasının
baş redaktoru təyin edildi. Sonradan İsmayıl Əkbəri Əli Aranlı əvəz etdi. Qeyd
edək ki, Azərbaycan redaksiyasmda Məcid Musazadə, Murad Şəkili, Süleyman
Təkinər də çalışır, böyük fəaliyyət göstərir, sovet dövləti əleyhinə geniş təbliğat
aparırdılar. (106, s.70-81)
Qeyd edək kı, Sovet hakimiyyətinin mövcudluğu dövründə xarici ölkələrdə
yaşayan legionerlər “vətən xaini” elan edilsə də yalnız 70-80-ci illərdə
Azərbaycanda olan qohumları ilə məktublaşmaga və onlarla görüşməyə icazə
almışdılar.
Beləliklə, legionerlərin İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı fəaliyyəti
ümumilikdə Azərbaycanın azadlığı və istiqlaliyyəti uğrunda mübarizəyə
istiqamətlənmişdi.
XIV BÖLÜM
AZƏRBAYCAN LEGĠONERLƏRĠNĠN ƏDƏBĠ-BƏDĠĠ,
ĠDEOLOJĠ-SĠYASĠ ĠRSĠ
İkinci Dünya müharibəsi illərində legioner həyatı yaşamağa məcbur olmuş
həmvətənlərimiz ədəbiyyat, tarix, incəsənət, mətbuat, əllinci illərdən isə
ideologiya, siyasət sahəsində çox zəngin irs yaratmışlar. Şübhəsiz, bu irsi zamanın,
dövrün, onların məcbur yaşadıqları mühitin şərtlərindən kənarda tədqiq etmək
qeyri-mümkündür.
Dostları ilə paylaş: |