Nesmelova M. Y. Təşkilatların konfliktologiyası. Dərs vəsaiti
Yüklə 5 Kb. Pdf görüntüsü
|
6. həmkarlar təşkilatının statusu. Məlumdur ki, nisbətən qüvvətli həmkarlar ittifaqları Qərbi Avropa ölkələrinin müəəsisələrində olur, lakin, bir çox şirkətlərdə onlar ümumiyyətlə mövcud deyidir. Yaponiyada sahələr üzrə həmkarlar ittifaqları mövcud deyi - hər bir müəssisə öz həmkarlar ittifaqına malikdir. 7. tətilin səbəbi kiminsə xeyrinə olan aksiyalardan ibarət ola bilər (məsələn sahə kollektivlərinin müdafiəsi). Tətillər zamanı əmək haqqı amili aparıcı amillərdəndir. Müxtəlif qiymətləndirmələrə əsasən əmək haqqı üzrə mübahisələr səbəbindən olan tətillər 85-94 faiz təşkil edir. Qeyd etmək lazımdır ki, tətil hər bir halda aşağıların qəti etirazıdır. Bu eyni zamanda həm də sosial gərginliyin götürülməsi və münaqişənin həll edilməsi vasitəsidir. Tətil sahibkarlarla işçilər arasında ünsiyyət formasından savayı bir şey deyidir. Onun vasitəsilə işçilər müdiriyyətin fəaliyyətinə qarşı narazılıqlarını bildirir, özü də bu qanun vasitəsilə həyata keçirilir. Tətilin intensivliyi ona cəlb edilmiş iştirakçıların sayından, həyata keçirilən fəaliyyətin fəallığından , seçilmiş etiraz formasından (işin müvəqqəti olaraq saxlanılması və ya mühasirə şəkilli tətil) asılıdır. Konfliktologiyada tətil adətən təşkilati qrupların qarşılıqlı əlaqələri kimi başa düşülür. Tətildə iştirak etməyin vasitəsizliyi və vasitəliliyi nöqteyi nəzərindən aşağıdakılar qeyd edilir: • ilkin qruplar. Onların məqsədləri həqiqətən də ziddiyyətlidir və ya qruplar onları bu cür hesab edirlər. Bu qruplar bilavasitə qarşıdurma zamanı toqquşur (məsələn, təşkilatın idarəediciləri və operatorlar, daha doğrusu, məhsulu və xidmətləri həyata keçirən işçilər); • ikinci dərəcəli qrupların qarşıdurmanın nəticələrində şəxsi maraqları vardır, lakin tətilə bilavasitə qarışmağa çalışmırlar (məsələn, istehsalat sisteminin yaradılması və idarə edilməsi ilə, formal nəzarət məşqul olan xidməti personal - iqtisadçılar, plan tərtibatçıları və s.); • işdə marağı olan üçüncü tərəf. Onlar tətilin müvəffəqiyyətlə başa çatdırılmasında maraqlıdırlar (məsələn, təşkilatın ticarət partny orları). Tətil öz inkişafı zamanı bir sıra mərhələlər keçir: 1. Tətilin yaranması . Bu mərhələdə münaqişə xaricdən müşahidəçi üçün məxfi xarakter daşıyır. Bu mərhələdə həyata keçirilən fəaliyyət son dərəcə emosional və şifahi olur. Burada münaqişənin latent forması - öz xahişi ilə işdən xaric edilmə, intizamın pozulması və s. xarakterikdir; 2. Formalaşma mərhələsi tətilin şaxələnməsi ilə əlaqədardır. Münaqişə aparan tərəflər öz tələblərini ifadə edir. Qüvvələrin ilkin tarazlaşdırılması danışıqlar prosesində baş verir. İstehsalatın saxlanılması bu mərhələdə baş vermir. Mərhələ ya toqquşma ilə, ya da münaqişənin yeni mərhələyə keçməsi ilə - tətilin elan edilməsi ilə bitir. 3. Tətilin yüksəliş (pik) nöqtəsi - aktiv fəaliyyətlər mərhələsidir. Bu zaman işçilər tərəfindən işin tam və ya qismən saxlanılması baş verir. İşə götürənlər aktiv fəaliyyətlər həyata keçirir. Münaqişənin eskalasiyası öz piq nöqtəsinə çatır. Maraqların razılaşdırılması danışıqlar prosesi vasitəsilə həyata keçirilir. Tətilin pik nöqtəsinin əsas xüsusiyyəti iştirakçıların maksimum sayda olmasından ibarətdir. Bir qayda olaraq, məhz bu mərhələdə kollektiv öz təşkilatçılıq bacarığını biruzə verir, liderlər irəli sürür. Bu mərhələdə minimum üç ssenari mümkündür: • Münaqişənin mərkəzinin məhv edilməsi və münaqişənin sönməsinə keçid; • Qarşılıqlı danışıqların nəticəsi oaraq razılığın əldə edilməsi; • Münaqişənin eskalasiyası və tətilin mahiyyətcə faciəyə çevrilməsi. Bu tip münaqişənin həlli qeyri-mümkündür. Belə olan təqdirdə, aclıq aksiyaları, dağıntılar, avadanlıqların qırılması və s. həyata keçirilir. Bu tip münaqişələr güc işlətmək hesabına başa çatdırılır. Tətilin başa çatdırılması ya bir və ya hər iki tərəfin ehtiyyatlarının birməsi, yaxud danışıqlar prosenin gedişatı zamanı əldə edilmiş razılaşma hesabına baş verir. Bu mərhələnin mahiyyəti fəaliyyətlərin başa çatdırılması və iş yerlərinə dönməkdən ibarətdir. Tətilin nəticəsi bölüşdürülmüş və müştərək xarakterli ola bilər. Bölüşdürülmüş xarakterli nəticə kompromisin əldə edilməsi deməkdir, yəni bu zaman tərəflər həm nə-isə əldə edir, həm də nə isə itirir. Müştərək xarakterli nəticə isə ya müştərək mənfəət, ya da müştərək itgilər deməkdir. 4. Sosial əməkdaşlıq - müxtəlif sosial subyektlərin qrupların və korporativ maraqların nəzərə alınması ilə ümummilli maraqlara nail olunmasına istiqamətləndirilmiş bir sistemidir. Öz strukturuna görə sosial əməkdaşlıq muzdlu işçilər, işə götürənlər və dövlət təmsilçilərindən əmək-sosial münasibətlərinin tənzimlənməsi üçün yaradılmış orqan və təşkilatlar toplusudur. Sosial əməkdaşlıq institutunun əsasını sənaye münaqişələrini müəyyən çərçivələrə salmaq məqsədilə hazırlanmış kollektiv müqavilələr sistemi təşkil edir. Sosial əməkdaşlıq həm dövlət, həm də müstəqil müəssisə səviyyəsində mövcuddur. Münaqişə əmək münasibətlərinin təbii bir hissəsi hesab edilir, tşə götürənlər və muzdlu işçilərin maraqlarını müdafiə edən həmkarlar ittifaqları arasında rəqabət və kompromislər istehsal və qeyri istehsal təşkilatının gündəlik həyatının normasıdır. Bir qayda olaraq danışıqlar zamanı hər iki tərəfi qane edən razılaşmalar əldə edilir (ABŞ-da bu tip razılaşmalar - 98% təşkil edir). Razılaşmaların şərtlərinə yenidən baxılmasını tələb etmə proseduru da mövcuddur, ən son tədbir kimi qanun normaları ilə tənzimlənən tətil və lokautdan istifadə edilir. Kollektiv müqavilələr sisteminin daxil edilməsi nəticəsində aparıcı qərb ölkələrində (xüsusilə 80-90-cı illərdə) sənaye münaqişələrinin sayı minimuma enmişdir. Tətillər praktiki olaraq aradan qalxmışdır. Əmək münasibətləri sahəsində açıq qarşıdurmanın səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə yanaşı həmkarlar Yüklə 5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|