Nəsr əsərləri
Yüklə 2,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
LEV TOLSTOY HAQQINDA (YAZIÇI QEYDLƏRİ) Lev Tolstoyun adı Yer üzünün bütün xalqları üçün əziz- dir. Bu böyük rus yazıçısının yaradıcılığı hər bir yazıçı üçün hansı xalqa mənsub olduğundan, hansı dildə yazdığından asılı olmayaraq tükənməz bir xəzinə və sənətkarlıq məktəbidir. Lev Tolstoyun adı bütün bəşəriyyət üçün əzizdir. O nəhəng bir ədəbi irs qoyub getmişdir ki, burada hər şey–əlifba kitabı üçün yazılan uşaq nağıllarından tutmuş, mi- Seçilmiş əsərləri
silsiz və təkraredilməz «Hərb və sülh» epopeyasına qədər—bə- dii kamillik, fikir və ən xeyirxah insan arzularının, duyğuları- nın mücəssəməsidir. Tolstoyu bütün qitələrdə oxumuşlar və oxuyurlar. Lev Tolstoyun yaradıcılığı ən böyük zəkaların diqqətini cəlb etmiş- dir. Lakin onu heç kəs Vladimir İliç Lenin kimi dərindən və hərtərəfli qiymətləndirə bilməmişdir. V.İ.Leninin Tolstoy yara- dıcılığına münasibəti təsadüfi deyildi. 1905-ci il inqilabı yeti- şirdi. Köhnə «dövlət, kilsə, ictimai, iqtisadi qaydaların» tərəf- darları kütlələr arasında Tolstoyun «müqavimət göstərməmək», zülm və zorakılığa boyun əymək ideyalarını səylə təbliğ edirdi- lər.
V.İ.Lenin bütün qüvvəsi ilə Tolstoy «dini»nin təbliğatçı- larını tənqid atəşinə tutdu və bu «din»in, həm də onun «mü- dafiə»sinin tam əsassızlığını sübut etdi. V.İ.Lenin bu böyük yazıçının yaradıcılığının güclü tərəf- lərini tam aydınlığı ilə göstərdi və onun ziddiyyətlərini dərin- dən-dərinə açdı. Lenin sübut etdi ki, Tolstoyun əsərlərinin zid- diyyətli və zəif cəhətləri birinci rus inqilabının ziddiyyətli və zəif cəhətlərinin inikasıdır. V.İ.Lenin yazırdı: «...Tolstoy Rusiyada burjua inqilabı yaxınlaşmaqda olduğu zaman milyonlarla rus kəndliləri arasın- da əmələ gəlmiş ideyaların və əhval-ruhiyyənin ifadəçisi olmaq etibarı ilə böyükdür. Tolstoy orijinaldır, çünki onun bir tam halında götürülən bütün baxışları inqilabımızın xüsusiyyətlərini məhz kəndli burjua inqilabı kimi ifadə edir. Bu nöqteyi-nəzər- dən Tolstoyun baxışlarındakı ziddiyyətlər bizim inqilabda kəndlilərin tarixi fəaliyyətinin ziddiyyətli şəraitinin həqiqi güzgüsüdür...» Lenin yazırdı ki, Lev Tolstoyun yaradıcılığı bütün bəşə- riyyətin bədii inkişafında irəliyə doğru addım olmuşdur. Bir yazıçı kimi Tolstoyun yolu zirvədən-zirvəyə yüksəliş yoludur.
Seçilmiş əsərləri
Hələ heç kimin diqqətini cəlb etməyən gənc Tolstoyun L.N.T. imzası ilə «Sovremennik» jurnalının redaksiyasına gön- dərdiyi ilk əsəri kamil və istedadlı yazıçı qələminin məhsulu idi. Jurnalın redaktoru N.A.Nekrasov L.N.T.—«gizli kodu» ilə təqdim edilmiş bu yazını dərhal dərc etdirdi. Bu əsər tezliklə ədəbi ictimaiyyətin diqqətini cəlb etdi və müəllifin adı aşkar oldu. Nekrasov Tolstoydan yeni əsərlər göndərməsini xahiş edirdi. Həmin vaxtdan Tolstoy həmişə diqqət mərkəzində oldu. Turgenev, Qonçarov, Qriqoroviç, Ostrovski ilə bərabər o, zə- manənin aparıcı yazıçılarından hesab edilirdi. İ.S.Turgenev bir dəfə «Sovremennik» redaksiyasında L.N.Tolstoy haqqında belə demişdi ki, bu gənc zabit bütün nəsillərin yazıçılarını ötüb ke- çəcək. Tolstoyun əsərlərində nə isə bir qəribəlik, qeyri- adilik, yenilik vardı. İlk dəfə Tolstoy «möcüzə»sinin «sirri»ni 1856-cı ildə Nikolay Qavriloviç Çernışevski Tolstoyun «Uşaqlıq», «İlk gənclik», «Gənclik» trilogiyasının və «Hərbi hekayələrinin» ayrıca nəşrinə həsr edilmiş məqaləsində açmışdır. Tolstoy trilogiyasında böyük tənqidçini heyran edən nə idi və o, Tolstoyun başqa yazıçılardan, hətta «rus nəsrinin ata- sı» Qoqoldan, Puşkin, Şedrin kimi yazıçılardan üstünlüyünü nədə görürdü? Bu suala cavab vermək üçün Tolstoyun sələfləri olan ya- zıçıların nəsrə nə kimi yenilik gətirdiyini bilmək lazımdır. Gənc L.N.Tolstoy Puşkin nəsrini dönə-dönə oxuyur, öy- rənirdi. Puşkin rus nəsrini yeniləşdirdi, onu hər çür şitlikdən, sen- timentallıqdan, qeyri-dəqiq ifadələrdən, zəhlətökən uzunçuluq- lardan azad etdi. Puşkin nəsr dilini cilaladı, onu sadə və aydın etdi. Təsadüfi deyil ki, Tolstoy öz böyük sələfinin povest və hekayələrinə dəfələrlə müraciət etmişdir. Seçilmiş əsərləri
Tolstoyun gündəliklərini oxuyarkən görürük ki, o, Puş- kinin nəsrini heç də həmişə eyni cür qiymətləndirmirdi. Puşkin nəsrində ona kompozisiya dəqiqliyi, material seçmə bacarığı, cilalı dil xoş gəlirdi. Bununla bərabər, Tolstoyun gündəliyində belə bir cümlə var: «Əfsuslar olsun ki, Puşkinin povestləri çılpaqdır». Nə üçün «çılpaq»dır? Əgər Tolstoyun Puşkin haqqında qeydlərnni diqqətlə oxusaq, suala cavab taparıq. Tolstoy yazır ki, Puşkin «hisslərin təfərrüatı» ilə yox, hadisələrin özü ilə ma- raqlanır. Tolstoy nəsri üçun xarakterik cəhət olan özünüöy- rənmə Puşkində yoxdur. Nasir Puşkin əşyaların zahiri əlamətlə- rinə daha çox diqqət verir, daxili aləm «zahiri əlamət və cə- hətlər» vasitəsilə üzə çıxır. Puşkin bitkin portretlər yaradır. Bəzən o, bədii surəti tari- xi şəxsiyyətlərlə müqayisə edir. Məsələn: «O—German (Ə.K.)—pəncərədə oturaraq əllərini dizləri üstünə qoymuş və hiddətlə üz-gözünü turşutmuşdu. Bu vəziyyətdə o təəccüb edi- ləcək dərəcədə Napoleonun portretini xatırladırdı». Burada ye- nə bitkin, statik portret görürük. Puşkin personajlarının ruhi və- ziyyəti son nəticədə üzə çıxır. Puqaçovun («Kapitan qızı») ölü- mündən qabaqkı vəziyyətini xatırlayaq. Hətta bu dəhşətli və- ziyyətdə belə Puqaçovun keçirdiyi ruhi sarsıntıların təfərrüatı gizli qalır. Biz yalnız onu başa düşürük ki, Puqaçov öz ölümün- dən qorxmur, ölmüş və sağ qalan döyüş dostlarının halına acı- yır. Yalnız bu. Onun keçirdiyi həyəcanların nüansları açılma- mış qalır. Bax elə buna görə də Tolstoy uçün Puşkinin povest- ləri «əfsuslar olsun ki, çılpaq» görünürdü. M.Y.Lermontov nasir kimi Tolstoya nasir Puşkindən da- ha yaxın və doğma idi. Lermontov surətlərin psixoloji təhlilin- də Puşkindən daha irəliyə getmişdi. «Zəmanəmizin qəhrəmanı» povesti ilə o, bədii nəsrdə yeni səhifə açmışdır. Lermontov nəsri o zaman çox yayılmış bədnam «belletristpka»dan, təsvir- çilikdən çox uzaq idi. Lermontovun təsvir üsulu Puşkin də da-
Seçilmiş əsərləri
xil olmaqla özündən qabaqkı nasirlərin təsvir üsulundan fərqlə- nir. Refleksiya, özünütəhlil, daxili monoloq—bütün bunlar o zamankı nəsr üçün yeni idi. Lermontov rus nəsrində psixologizmin ilk nümayəndə- sidir. O qəhrəmanının həyəcanlarını üzə çıxarmağı, onun in- tellektual aləmini, həyat haqqında düşüncələrini göstərməyi, dərk etməyi bacarırdı. Biz əgər Puşkinin «Atəş» hekayəsindəki və Lermontovun povestindəki (Peçorinlə Qruşnitski arasında) iki duel təsvirini müqayisə etsək, bir-birindən tamamilə fərqli iki müxtəlif bədii üslub görmüş olarıq. Püşkin duelə çıxanların ruhi vəziyyətini xəsisliklə və ciddi təsvir edir. Lermontov isə öz qəhrəmanlarının həyəcanlarını hələ duel başlamazdan əvvəl, daxili monoloq, refleksiya vasitəsilə təhlil edir. Lermontov nəsrinin bu xüsusiyyəti Tolstoyun çox xoşuna gəlmişdi. Lermontov nəsrində Tolstoya yaxın olan digər xüsu- siyyət—xarakter yaratması və portret çəkməsidir. Lermontov nəsrində portret birdən yox, tədricən, ayrı-ayrı səciyyəvi cizgi- lərlə üzə çıxır. Bununla belə, deyə bilərikmi ki, Lermontov nəsri Tols- toyu tamamilə qane edirdi? Xeyr. Tolstoyun qarşısında «qəlbin dialektpkası»nın açılması metoduna yiyələnmək vəzifəsi dururdu. Sonralar (Lermontovdan sonra) rus ədəbiyyatının inki- şafında İ.S.Turgenevin də rolu az olmamışdır, onun bir çox gözəl əsərləri («Atalar və oğullar», «Rudin», «Ərəfə», «Ovçu- nun qeydləri») rus ədəbiyyatının qızıl fonduna qiymətli töh- fədir.
Turgenev gözəl stilist kimi kompozisiya, peyzaj, dil sə- nətkarlığı, lirik fonetika və musiqililik baxımından qüsursuz ifadələri ilə ədəbiyyatçıları heyran qoymuşdu.
Seçilmiş əsərləri
Lakin Tolstoyu nə cilalanmış ifadə, nə dilin musiqililiyi, nə də cümlənin fonetik tərəfi maraqlandırırdı. həyəcanların və əqlin, psixikanın ən gizli cəhətlərinin təhlil edilməsi onun üçün nəsrdə ən əsas idi. Buna görə Tolstoyu nə Turgenev, nə Qoqol, nə də Şedrin tamamilə qane edə bilərdi. Qəlbin açılmasında yüksək sənətkarlığa nail olmaq—Tolstoy bax buna can atırdı. Lakin bu, çox çətin vəzifə idi. Həyatın bəşəriyyətin gələcək da- hisi qarşısında qoyduğu bir vəzifə idi. Tolstoy Lermontovdan tutmuş Şternə qədər özünün bütün sələflərini durmadan oxuyur və eyrənirdi. O ictimai hadisələrin mahiyyətini və bununla bağlı olan psixoloji hadisələri əks et- dirmək üçün özünə lazım olan ifadə vasitələrinin axtarışı ilə məşğul olmuşdur. Tolstoyun diqqətini ingilis yazıçısı Şternin əsərləri, xüsusilə «Tristan Şendi» romanı cəlb etmişdi, burada onu gənc qəhrəmanın özünütəhlili (xüsusilə məktublarda) maraqlandırır- dı. Lakin Tolstoy daha da irəli getməli idi,—Şternin qəh- rəmanı Şendi kimi öz «mən»ində qapanıb qalmayaraq daxili monoloqdan dünyanın dərkinə doğru irəliləməli idi. Və Tolstoy tükənməyən enerji ilə axtarışlarını davam et- dirirdi. 1851-ci ildən o qeydlər aparmağa başlayır, burada öz da- xili həyəcanlarını təhlil edirdi. Sonradan bütün bu qeydlər «Ötən günün əhvalatı» adlı kitaba daxil oldu. Tolstoyun gündəlikləri mücərrəd yox, dərin psixoloji xarakter daşıyırdı. Burada öz güzgüsündə bütün dünyanı əks etdirən daxili «mən» əsas rol oynayırdı. Daxili «mən»lə ətraf mühitin qarşılıqlı münasibəti, bu münasibətlərin doğurduğu assosiasiyalar, bəzən bir-birinə zidd olan hisslər, duyğular,— Tolstoyu maraqlandıran və «Ötən günün əhvalatı» adlı gündə- liklərə daxil olan bu cəhətlər idi. Seçilmiş əsərləri
Gündəliklər Tolstoy üçün zəruri idi, bununla bərabər on- da narazılıq, təşviş doğururdu, çünki o özünütəhlildə həyatdan, real ictimai əlaqələrdən və münasibətlərdən ayrılmaq təhlü- kəsini görürdü. O, sonralar Prustun və Kafkanın gəldiyi nəticə- dən qorxurdu. Onlarda özünütəhlil psixopatologiyaya çevril- mişdi. Buna görə də Tolstoy «Ötən günün əhvalatı»nı kənara qoydu. 1855-ci ildə gənc zabit Tolstoy Sevastopola gəlir. Burada o ən mühüm tarixi hadisələrin, şiddətli vuruşmaların mərkəzinə düşür.
Bu hadisələrdə şəxsən iştirak edən və insanların bu şə- raitdə özlərini necə aparmalarını, müxtəlif insan, əsgər taleləri- nin inkişafını diqqətlə izləyən Tolstoy öz «mən»ini zəngin- ləşdirir, «özgə» xarakterini, «qəlb dialektikası»nı təhlil etməyi öyrənir. Yazıçı dərhal qələmə sarılaraq bir sıra hekayələr yazır. Burada o döyüşçülərin düşüncə və həyəcanlarının ən dəruni və «sirli» tərəflərini doğru-düzgün göstərməyə çalışmışdır. O buna nail oldumu? Bəli. «Sevastopol hekayələri»ni yalnız gənc Tolstoyun mü- vəffəqiyyəti yox, yalnız rus ədəbiyyatının şöhrəti yox, bütün dünya ədəbiyyatının şöhrəti hesab etmək olar. «Sevastopol hekayələri»nin meydana gəlməsi ilə onun nəsri «belletristika»dan daha da uzaqlaşır. Bundan sonra hadisələrin quru təsviri, ayrı-ayrı faktların qeyd edilməsi artıq dözulməz olur. Tolstoy yazıçının işini qeyri-adi dərəcədə çətinləşdirdi. Onun bədii nəsr sahəsində atdığı belə bir nəhəng addımdan sonra, dahi yazıçının kəşflərini, hər şeydən əvvəl, insan psixo- logiyasının hər bir atomundan baş çıxarmaq bacarığını nəzərə almamaq mumkun deyildi. İrəlidə deyildiyi kimi «Sevastopol hekayələri» haqqında ilk fikir söyləyən, onun böyük əhəmiyyətini dəqiq müəyyən edən Nikolay Qavriloviç Çernışevski olmuşdür.
Seçilmiş əsərləri
Yalnız Çernışevski, «insan psixologiyasının klinik dəqiq- lik və qeyri-adi bəsirətlə açıldığı» «Fəlsəfədə antropoloji prin- sip» adlı elmi əsərin müəllifi Tolstoyun dahiyanə hekayələrini təhlil edə bilərdi. Tolstoyu oxucular üçün məhz Çernışevski kəşf etdi. Çernışevski olmasaydı, hələ məlum deyil ki, Tolstoy hekayələrinin «kəşf» edilməsi üçün nə qədər vaxt lazım olacaq- dı. 1856-cı ildə o, «Sovremennik»də «Uşaqlıq» və «İlk gənc- lik», həmçinin «Hərbi hekayələr» haqqında yazdığı məşhur məqalə ilə çıxış etdi. Çernışevski özü ilə Tolstoy arasındakı ideya «ədavəti»ni (gənc Tolstoydakı «mülkədar və zabit təsiri» demokrat-raznoçinin xoşuna gəlmirdi) bir kənara qoydu, o, gö- rürdü ki, Tolstoy böyük istedaddır və onu böyük istedad kimi də təqdim edirdi. Puşkinin, Lermontovun, Turgenevin, Qoqolun yaradıcı- lığını təhlil edən onların istedadını lazımınca qiymətləndirən Çernışevski bu yazıçıların əsərlərindəki ciddi bir nöqsanı— psixoloji- təhlilin zəifliyini və ya yoxluğunu da göstərir. Bu yazıçılar içərisindən Lermontovu ayıran müəllif yazır- dı: «...digər görkəmli şairlərimizdən psixoloji təhlilin bu cəhəti Lermontovda daha geniş inkişaf edib, lakin onda da bu cəhət hər halda həddindən artıq ikinci dərəcəli rol oynayır, özünü az göstərir və demək olar ki, tamamilə hisslərin təhlilinə tabe et- dirilib». Tolstoy nəsrində Çernışevskini «fikirlərin yaranması», «bir hissin digər hissə çevrilməsi» maraqlandırır. Tənqidçi qeyd edir ki, indiyə qədər böyük yazıçıları «psixoloji prosesin başlanğıcı və sonu» maraqlandırırdı, Tolstoyu isə bu iki mərhə- lənin arası, daha doğrusu prosesin özü maraqlandırır. Sonra «Sevastopol hekayələri»ni (əsasən «Sevastopol mayda» hekayəsini) nümunə gətirən müəllif Tolstoyun necə bir qəlb bilicisi olduğunu, onun nəsrinin başqa böyük yazıçıla- rın nəsrindən nə ilə seçildiyini oxucuya əyani surətdə göstər- mək istəyir.
Seçilmiş əsərləri
Doğrudan da əgər yalnız «Sevastopol hekayələri»ni diq- qətlə oxusaq, Tolstoyun bütün böyüklüyünü görə bilərik. Yazıçının hekayə, povest və romanlarını, dahiyanə «Hərb və sülh» roman-epopeyasını oxuduqca inanırsan ki, psixoloji təhlil sahəsində böyük uğurlar qazanan Tolstoy bir yerdə dur- mur, özünün «qəlb dialektikası»nı, təsvir metodunu təkmilləş- dirir. Tolstoy ömrü boyu yeni-yeni kəşflər edir. Məsələn, onu sələflərinin əsərlərindəki portretlər qane etmir. Bu portretlər, hətta «Zəmanəmizin qəhrəmanı»ndakı daha mükəmməl, daha canlı hesab etdiyi portret də ona statik təsir bağışlayırdı. Tolstoy həqiqi mənada hərəkətdə olan portret yaratmaq istəyirdi. Onu üzün ifadəsi, gözlərin parıltısı, təbəssüm maraq- landırırdı. O istəyirdi ki, qəhrəmanın portreti «qəlbin dialekti- kası»nı əks etdirsin. Tolstoyun ifadələri get-gedə genişlənir, sintaksisi mürək- kəbləşir; cümlələrində feli bağlama tərkibləri, təkrarlar, «nəqə- ratlar» artır, onların hərəkəti həyat çayının aşıb-daşan məcrası kimi güclü və nahamar olur. Əsl novator kimi o, ənənəni inkar etməyərək özünə mane olan hər şeyi kənara atır, frazadakı «hər cür qəşəngliyi», zərifliyi, ifadə ahəngdarlığını... açıqcasına və qeydsiz-şərtsiz rədd edir. Tolstoyun irsi dünyanın mənəvi xəzinəsinə daxil ol- muşdur. Qorki, A.Tolstoy, Şoloxov, Fadeyev, Qladkov, Fedin, Paustovski Tolstoyun təcrübəsindən öyrənmişlər. Qərbdə Lui Araqon, Marden dü Qar, Andre Stil, Ernest Heminquey, Re- mark, Kronin, Folkner, Böll, Marina Mayerova, Sadovyanu və bir çox başqaları ondan öyrənmişlər. Tolstoyun kitabları oxucular və yazıçılar üçün stolüstü kitaba çevrilmişdir. Lakin Tolstoyun öz əleyhdarları da var. Məsələn, Fransız ekzistensializminin sələfi, insan ləyaqətinin inkar edildiyi «Qəlp pul kəsənlər» romanının müəllifi modernist Andre Jid
Seçilmiş əsərləri
böyük romançı Marten dü Qarı «təsvirin... məntiqi axını»nda qınayaraq yazırlı: «Tolstoydakı bu üsul artıq mənim xoşuma gəlmir». Sonra fikrini inkişaf etdirərək yazır ki, Tolstoydakı ən uğurlu yerlər belə ona «solğun gəlir, çünki bütün tərəflərdən bir bərabərdə işıqlandırılır». Andre Jidə «Tolstoy məktəbi» yox, «Prust məktəbi» yaxındır. «Prust məktəbi»nin, onun məşhur «İtirilmiş vaxtın sorağında» romanının mahiyyəti nədən ibarətdir? Prust illərlə, öz otağının kip bağlı qapı və pəncərələri ar- xasında tənha yaşayırdı ki, ətraf mühit onun «mücərrədləş- dirilmiş» fikrinə mane olmasın, Prust tənhalığın ləzzətini təbliğ edirdi. Onun gənc qəhrəmanı özünütəhlil ilə məşğuldur. Bu psixoanaliz psixopatologiyaya çevrilir. O, tamamilə düşüncələ- rə dalır. Ətraf mühit onun uçün mövcudluğunu itirir. O özünün gizlində qalmış yarımdərk olunan «həyəcanları» ilə məşğuldur. Andre Jid nəzərdən qaçırmışdı ki, Tolstoy hələ gəncliyin- də, «Ötən günün əhvalatı»nda özünütəhlillə məşğul olmuşdu və bu onda daha yaxşı alınırdı. Lakin böyük yazıçı—realistin in- tuisiya və idrakı onu bu yoldan çəkindirdi. Əkər Andre Jid Tolstoyun «Ötən günün əhvalatı»nı oxu- saydı, yəqin ki, bunu böyük rus yazıçısının bütün əsərlərindən üstün tutardı. Ekzistensialistlər və modernistlər Tolstoyu nə qədər tən- qid etsələr də onun yaradıcılığı bütün dünya yazıçıları üçün bö- yük realizm, bədii sənətkarlıq məktəbi olmuşdur və olacaqdır. Tolstoyun dünya ədəbiyyatına təsiri çox böyükdür. Marten dü Qar, Lui Araqon, Ernest Heminquey və bir çox başqaları bu ba- rədə dəfələrlə yazmışlar. Bu və ya digər dərəcədə Tolstoydan təsirlənməyən, ondan öyrənməyən yazıçı tapmaq çox çətindir. Tolstoyun rus ədəbiyyatına və SSRİ xalqları ədəbiyyatına təsiri ayrıca bir mövzudur. Aydındır ki, o bizə xüsusilə doğma və yaxındır. Seçilmiş əsərləri
Azərbaycanda Lev Tolstoyun əsərləri hələ yazıçının sağ- lığında geniş yayılmışdı. İnqilabaqədərki Azərbayçan səhnə- sində L.Tolstoyun «Maarifin bəhrələri» və «Cəhalətin hökm- ranlığı» pyesləri səhnəyə qoyulmuşdu. Lev Tolstoyun əsərlərinin tərcüməsi üzərində ən görkəmli Azərbaycan yazıçıları çalışmışlar. Onun yaradıcılığı Azərbay- canda yazıçılar, maarifçilər, inqilabçılar tərəfindən geniş təbliğ edilib. Burada da Tolstoy uğrunda mübarizə gedirdi. Mütərəq- qi, inqilabi əhval-ruhiyyəli tənqidçilər Tolstoyu «müqavimət- sizlik» tərənnümçüsü kimi təbliğ etmək istəyən burjua liberal ədəbiyyatşünaslığına qarşı mübarizə aparırdılar. Böyük rus yazıçısının yaradıcılığının güclü cəhətlərinə gölgə salmaq, xalq üçün daha qiymətli və vacib olanları kütlələrdən gizlətmək cə- hətləri nəticəsiz qaldı! Tolstoy—realistin, Tolstoy – humanistin əsərləri kütlələr arasında geniş yayılır, ürəkləri fəth edir. Oktyabr inqilabından sonra Azərbaycanda Tolstoyun de- mək olar ki, bütün əsərləri tərcümə olunub nəşr edilmişdir. Onun ədəbi irsi Azərbaycan nəsrinə səmərəli təsir göstərmişdir və indi də göstərir. Tolstoy nəsri quru təsvirçilikdən qaçmağa kömək edir, hadisələrin, tarixi keçmişin və müasir həyatın təs- virində dərin psixoloji təhlil qaydaları ilə öyrədir. Qabaqcıl yazıçılarımızdan M.İbrahimov, M.Hüseyn, S.Rəhimov, Ə.Vəliyev, Ə.Məmmədxanlı, Mir Cəlal, S.Rəh- man, İ. Əfəndiyev və başqaları Tolstoydan çox şey öyrənmiş- lər. Onların bəziləri L.Tolstoy haqqında, bu dahi rus yazıçısının həmişəyaşar ədəbi irsinin onlara göstərdiyi müsbət təsir haq- qında dəfələrlə yazmışlar. M.Arif, Ə.Məmmədxanlı, C.Məcnunbəyov, B.Musayev və başqa nasirlərimiz Tolstoy əsərlərinin Azərbaycan dilinə gö- zəl tərcümə nümunələrini yaratmışlar. Tolstoy yaradıcılığı Azərbaycan Dövlət Universitetində, respublikanın ali məktəblərində, Azərbaycan SSR Elmlər Aka- demiyasının Nizami adına Ədəbiyyat institutunda öyrənilir.
Seçilmiş əsərləri
Biz, Azərbaycan yazıçıları rus qələm yoldaşlarımızla bə- rabər, Lev Nikolayeviç Tolstoyu çox sevir və ona yüksək qiy- mət veririk. Onun dərin insanpərvərlik və zəhmət adamlarına hörmətlə aşılanmış yüksək yaradıcılığı bizə sülh, bəşəriyyətin daha gözəl gələcəyi, işıqlı kommunizm sabahı uğrunda müba- rizəmizdə kömək edir.
Yüklə 2,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|