Nigar Hüseynova

Cəlaliddin  Məngüberdi,  Mirza  Uluğbek
  adlı  tamaşa  әsәrlәri 
dә  vardır.  Cәlaliddin  Mәngüberdi  adlı  tarixi-romantik  tragediyasında  Türküstan  Türklәrinin 
Monqol  işğalçılarına  qarşı  nümayiş  etdirdiyi  qәhrәmanlıq  dilә  gәtirilib. 
Mirza  Uluğbek
 
adlı 
tamaşasında isә adil bir padşah, Türk dünyasının nәhәng astronomiya alimi Uluğ Bәyin hәyatı vә 
cәhalәtә qarşı yeritdiyi mübarizә, 
Әli Quşçu, Səkkaki, Әbdürrəzzaq Səmərqəndi, Xoca Әhrar, 
Gəvşər  Şad  Bəgim,  Әbdüllətif 
kimi tarixi şәxsiyyәtlәr tәsvir edilib (Akpınar-Ağca-22013:100-
101).  
 
ABDULLA QADİRİ
 
Çağdaş  anlamda  Özbәk  romanının  yaranmasının  banisi  Abdulla  Qadiridir.  10  Aprel 
1894-cü il tarixindә 
Daşkənddə
 bağbançılıqla mәşğul olan bir ailәnin evladı kimi dünyaya gәlib. 
Ailәsi yoxsul olduğundan ancaq 9-10 yaşlarında mәktәbә gedib, güzәranları yaxşı olmadığından 
12  yaşına  kimi  tәhsilinә  fasilә  verәrәk  bir  tacirin  yanında  xidmәtçi  kimi  işlәmәyә  başlayıb.  Bu 
tacir  ticari  fәaliyyәtlәrini  artırmaq  mәqsәdilә  Rus  dilini  oxuyub-yazan  birinә  ehtiyac 
duyduğundan  Abdulla  Qadirini  Mәhәlli  Rus  Mәktәbindә  oxudub.  Qadir  1912-ci  ilin  mәzunu 
olub.  Rus  dilini  öyrәndiyindә  Rus  vә  dünya  klassiklәrini  oxumağa,  әdәbi  şәxsiyyәtini 
kamillәşdirmәyә  başlayıb.  1912-15-ci  illәr  arasında  tacirin  dükanında  işlәyib  vә  Tatarların 

---

 
 
46 
 
buraxdığı qәzetlәri oxuyub, dükana gәlib-gedәn yazıçı vә şairlәrlә tanışıb
. 
1915-ci ildә mәdrәsәdә 
tәhsil  alaraq  Ərәb  vә  Fars  dillәrini  dә  öyrәnib.  1917-ci  ildә  Bolşeviklәrin  vәdlәrinә  inanaraq 
sosializmә  qoşulub,  o  yoldakı  çalışmalarda,  Bolşevik  materiallarının  yayımı  üçün  çapxanadakı 
işlәrdә  fәal  iştirak  edib.  1924-cü  ildә  Moskvaya  gedәrәk  qәzetçilik,  çapçılıq  sahәsindәki 
tәcrübәlәrini artırmaq mәqsәdi ilә hәm araşdırmalar aparıb, hәm dә mәqalәlәrini yazıb. Bu arada 
Muştum 
(Yumruq)  adlı  satira  jurnalını  tәsis  edib.  1922-ci  ildәn  etibarәn  silsilә  şәklindә  çap 
olunan 
Utkan Kunlar
 (Keçmiş Günlәr) adlı romanını tәkrar nәzәrdәn keçirәrәk 1926-cı ildә kitab 
şәklindә  çap  etdirib.  Sonrakı  illәrdә 
Kalvak  Maxzumninq  Xotira  Daftaridan
  (Anlayışsız 
Maxzumun  Xatirә  Dәftәrindәn), 
Toşpulod  Tacanq  Nima  Deydi?
  (Əsәbi  Toşpulod  Nә  Deyir?) 
adlı  satirik  hekayәlәri  ilә  yanaşı  mәqalәlәri  çap  olunub.  Muştum  dәrgisinin  üçüncü  nömrәsindә 
Özbәkistan  Kommunist  Partiyası  Birinci  Katibi  ilә  İcra  Komitәsinin  Sәdrini 
Ovsar
  (Axmaq) 
tәxәllüsüylә yazdığı 
Yiğindi Qaplar
 (Yığıntı Sözlәr) adlı satirik  mәqalәsilә  tәnqid  atәşinә  tutub. 
1926-cı  ildә  tutulub  iki  il  iş  kәsilsә  dә  üç-dörd  ay  sonra  tәnqid  etdiyi  Özbәkistan  Kommunist