Nigar Hüseynova

QIBRIS TÜRK ӘDӘBİYYATI 
Qıbrıs  Adası  1571-ci  ildә  Osmanlı  Dövlәti  tәrәfindәn  әlә  keçirilib.  Bu  sәbәblә  burda 
danışılan  Türkcәnin  o  ildәn  etibarәn  danışıldığı  irәli  sürülür,  ancaq  aparılan  araşdırmalar 
mәsәlәnin belә olmadığını sübut edib. Türkcәnin buradakı varlığı daha qәdim vaxtlara gedib çıxır 
(Yükselen-Peler, 2012:90).  
Qıbırsda danışılan dil Türkcәnin Qәrbi Oğuz Qrupunun ağızlarından (diyalekt) ibarәtdir, 
yәni  burada  danışılan  dil  Anadolu,  Balkanlar,  Türkmәn,  Qaqauz  vә  Azәrbaycanda  danışılan 
Türkcәnin müxtәlif ağızlarıdır (Yükselen-Peler, 2012:96-97). 
Qıbrıs  Adası  dünya  ticarәti  vә  bölgә  siyasәti  yönündәn  hәddәn  artıq  önәmli  bir  yerdә 
olduğundan  tarix  boyu  müxtәlif  güclәrin  maraqlarının  yönünü  bura  çevirmәlәrinә  sәbәb  olub. 
Türkiyәyә  yaxın  olması  yönündәn  dә  strateji  önәmi  Türkiyә  üçün  böyükdür.  Ada  Osmanlı 

---

 
 
33 
 
hakimiyyәti  altında  olduğu  zaman  hamı  asudә  vә  firavan  bir  ömür  sürüb,  ancaq  Osmanlı 
hakimiyyәtinin zәiflәmәsi vә buranın 1878-ci ildә İngiltәrәyә mәcburi şәkildә verilmәsindәn bәri 
müәyyәn  güclәrin  siyasәti  sәbәbiylә  münaqişә  bölgәsinә  çevrilib.  Burada  yaşayan  türklәr  neçә 
dәfә  kütlәvi  soyqırımla  üzlәşib.  Orbay  Dәlicәırmak  bu  vәziyyәti  “Özgürlük  Türküsü”  adlı 
şeirindә bir neçә misra ilә bu cür dilә gәtirib: 
“Nisanlar kaç bahar yeşәrmәdi ülkәmdә 
Kaç bahar... 
Bayrağımı yıllar yılı sandıklarda sakladım 
Yürәğim çağıma acılı kaldı, 
Gözlәrim kuzeyә açılı kaldı... 
Oysa bәn, 
Ta әzәldәn hür yaşamış bir ulusun dalıydım.... (Yıldız, 2002:1). 
Qıbrıs türklәrinin izdirablı tarixi 1878-ci ildәki bu müqavilәdәn sonra başlayıb. Osmanlı 
Dövlәtinin  Birinci  Dünya  Müharibәsindә  Almaniya  ilә  eyni  sәfdә  olmasını  irәli  sürәn  İngiltәrә 
Qıbrısı  1914-cü  ildә  öz  hakimiyyәtlәrinә  alıb  vә  bu  hakimiyyәt  1960-cı  ilә  kimi  davam  edib. 
Rumlar 1963-cü ildә AKRİTAS planını hәyata keçirәrәk 21 dekabr günü Adada soyqırım törәdib, 
103  türk  kәndini  boşaldıblar.  Bu  hadisә  zamanı  Süleyman  Uluçamgil  adlı  şair  dә  şәhid  olub. 
Ancaq Rumların ürәyi soyumayıb vә qәti olaraq Türklәri Adadan qovmaq fikrindә olduqlarından 
1974-cü  ildә  bu  dәfә  EOKA  adlı  terror  tәşkilatının  öncüllüyündә  soyqırım  törәdiblәr,  Türkiyә 
mәcbur  qalıb  müdaxilә  edib  vә  Qıbrıs  türklәri  13  fevral  1975-ci  il  tarixindә  Qüzey  Qıbrıs  Türk 
Cümhuriyyәtini qurublar (Fikrәtqızı, 2010:19-21). 
Qıbrısdakı Türk әdәbiyyatının köklәri digәr Türk xalqlarının әdәbiyyatları kimi şifahidir. 
Oğuzlar  vә  az  sayda  olsalar  da  onlarla  birlikdә  digәr  Türk  tayfalarının  gәlib  Anadoluda 
mәskunlaşmasıyla  şifahi  әdәbiyyatımız  burada  da  davam  edib.  16-cı  әsrdә  Türk  hakimiyyәtinin 
Qıbrısda  yaranması  münasibәtiylә  burada  da  hәmin  әdәbiyyat  özünü  göstәrib  (KKTC,  MƏB, 
2014:12). 
Qıbrısdakı  Türk  әdәbiyyatı  digәr  Türk  әdәbiyyatlarından  fәrqli  deyildir.  Onun  da  özülü 
şifahi  başlayıb,  bu  sәbәblә  bu  әdәbiyyatı  “