32
Josip Broz Tito, xorvat köklü olmasına baxmayaraq Yuqoslaviyanı vahid bir dövlәt kimi
illәr uzunu tutmağı bacarıb, ancaq onun ölümündәn sonra serblәrin eynilә ermәnilәr kimi “Böyük
Serbistan!” xәyallarını hәyata keçirmәk üçün fürsәtin yarandığını zәnn ediblәr, ancaq nәticәdә
Yuqoslavia dağılıb yerindә bir çox yeni dövlәt yaranıb. Balkan Müharibәlәri nә cür Osmanlı
Dövlәtini darmadağın etmişdisә 1990-cı illәrin başında yaranan iğtişaş da Yuqoslaviada hakim
ünsür olan Serblәrә qәnim olub.
Osmanlı Dövlәtinin tәnәzzülündәn sonra Türkiyә Cümhuriyyәti ilә Yunanıstan arasında
qol çәkilәn Lozan sazişi, Yunanıstan hakimiyyәtindә qalan Qәrbi Trakya türklәri üçün önәmli bir
ünsürdür. Çünki bu sazişlә onlar milli kimliklәrini, dillәrini vә mәnliklәrini qoruya biliblәr.
Halhazırda bölgәdә rәsmi azlıq statusunda olmaq şәrti ilә Yunan tәzyiqi altında 150 min Türk
yaşayır.
Qәrbi Trakya türklәrinin әdәbiyyatları miladi 7-ci әsrdәn bәri yaşayır, ancaq burdakı
türklәr tәqribәn 1918-ci ildәn bәri yunanıstan hakimiyyәtindәdir.
Qәrbi Trakyadakı türk xalq әdәbiyyatı Balkanlar bölgәsindә yaşayan türklәrin
әdәbiyyatından fәrqlәnmir. Bugün Bolqarıstan, Rumınya, Bosna-Hәrsәk, Qaradağ, Kosova,
Makedoniya, Albaniya vә Yunanıstanda olmaqla iki milyondan artıq Türk yaşayır. Adı çәkilәn
bölgәlәr bәş yüz il qәdәr Osmanlı hakimiyyәtindә qalıb, ancaq Osmanlı Dövlәti onların nә dininә,
nә dilinә, nә inamına, nә dә mәdәniyyәtinә toxunub. Lakin 1984-cü ildәn başlayaraq Jivkov
zamanında Bolqarıstandan zorbazorluqla köçürülәn türklәrin vәziyyәti mәlumdur. Xüsusi ilә
keçmiş Yuqoslaviya hakimiyyәtindәki türklәrin vәziyyәti dә Bolqarıstandakı türklәrdәn geri
qalmırdı.
Qәrbi Trakya Türk әdәbiyyatının köklәri qәdim Türk әdәbiyyatından qidalanıb. Bu
bölgәdә aparılan araşdırmalarda qәdim Türk inamı olan Tanrıçılığın izlәrinin hәlә dә bölgәdә
yaşadığı aşkarlanıb. Buradakı xalq әdәbiyyatı әvvәlliklә ümumi Türk әdәbiyyatı, digәr tәrәfdәn
dә Anadolu Türk Xalq әdәbiyyatı vә mәdәniyyәti ilә möhkәm әlaqәlәrә malikdir. Şifahi
әdәbiyyat gәlәnәyi bugün dә bütün cah-cәlalı ilә yaşayır vә yazılı әdәbiyyatla atbaşı addımlayır.
Yunanıstan hakimiyyәtindәki Qәrbi Trakya Türk әdәbiyyaytının mәnbәlәri bunlardır:
1-Qәrbi Trakya, Türkiyә vә digәr Balkan ölkәlәrindә olan müxtәlif cönklәr, divanlar vә
mәcmüәlәr.
2-Lozan sazişindәn bu tәrәfә Qәrbi Trakyada Türkcә yayımlanan qәzet, jurnal vә
kitablarda yaradılan әdәbiyyat vә onların arxivi.
3-Türkiyәyә mühacirәt edәn Qәrbi Trakya Türklәrinә mәxsus xalq әdәbiyyatı haqda
aparılan araşdırmalar.
4-Qәrbi Trakya xaricindә olmaqla Türkiyә vә digәr ölkәlәrdә yayımlanmış vә ya çap üzü
görmәmiş kitablar, mәqalәlәr, mәruzәlәr, dissertasiyalar vә s.
Dostları ilə paylaş: