31
hesabsız memari әsәrlәrin yaradılmasına, böyük şәhәrlәrin tikilmәsinә sәbәb olub. Burada
yaradılan Türk mәdәniyyәti bu gün dә bütün cah-calalı ilә yaşayır. Balkan coğrafiyası Türk
әdәbiyyatına çox görkәmli simalar hәdiyyә edib. Ədirnә şәhәrindәn 150, Gәliboludan 30,
Bosnadan 26, Vardar Yenicәsindәn 20, Üsküpdәn 18, Manastırdan 17 vә digәr yәrlәrdәn dә bir
çox şair yetişib (İsen, 1997: 17)
Anadoluda yaradılan Türk әdәbiyatının görkәmli nümayәndәlәri olan Yahya Kamal
Bәyatlı, Yaşar Nabi Nayır, Nәcati Cumalı kimi bir çox şair vә yazıçı Balkanlarda yaşayan
türklәrin yәtirmәlәridir (Karakuş-Uçkun,2014:137).
Osmanlı Dövlәti, Qanuni Sultan Süleymanın dünyasını dәyişmәsindәn sonra durğunluq,
1699-cu ildә qol çәkilәn Karlofça Sazişi ilә dә gerilәmә dövrünә daxil olub. Fransız İnqilabının
tәsirilә başlayan millәtçilik hәrәkәtlәrinin Balkan ölkәlәrinin xalqları tәrәfindәn başladılması vә
burada yaşayan türklәrә yönәlәn qırğınlar sәbәbiylә Anadoluya tәrsinә köç hәrәkәti başlayıb. Bu
köçlәr, tarixin bәlkә dә әn izdirablı vә ürәk ağrıdıcı olaylarıdır. Ən sonuncu köç dalğası da 1989-
cu ildә Bolqarıstan prezidenti Todor Jivkov rejimi tәrәfindәn yaradılıb vә üç yüz mindәn artıq
türk Anadoluya köçüb. Balkan köklü türklәrin Anadoludakı sayı tәqribi olaraq yeddi milyon
qәdәrdir. Hal-hazırda Balkan coğrafiyasında on milyona yaxın türk yaşayır. Bunlar tarixin heç bir
çağında Anadolu ilә әlaqәlәrini üzmәyiblәr vә aradaki әlaqәlәri getdikcә daha da
möhkәmlәndiriblәr (Karakuş-Uçkun,2014:137-138)
Türklәr, XIV-cü әsrdәn başlayaraq 20-ci әsrin әvvәllәrinә kimi Asiyanın dörd bir
küncüylә birlikdә Balkan Yarımadasında Bolqarıstan başda getmәklә Rumelinin hәr tәrәfini
bürüyüblәr. Bolqarıstan, Yunanıstan (Qәrbi Trakya), Yuqoslaviya, Avusturya, Albaniya,
Macarıstan, Rumıniyanın bir hissәsindә Türk mәdәniyyәti әsrlәr boyu hakim olub. Ədirnә,
Üsküp, Saraybosna, Prizrәn, Priştinә, Sofiya, Belqrad, Monastır, Vardar Yenicәsi, Qalxandәlәn
kimi şәhәrlәr Türk mәdәniyәtinin mәrkәzi halına gәliblәr (Canım, 2001:81).
Ancaq buna qarnı dәhşәtli dәrәcәdә ağrıyanlar da vardı. İngilis sәyyah John Morritt
1794-cü ildә özlәri üçün mәbәd qәbul etdiklәri qәdim Yunanıstan coğrafiyasına sәyahәt
mәqsәdiylә Buxaresdәn İstanbula sarı yola düşüb. Bolqarıstandakı Şıpka adlı keçidi aşandan
sonra gecә orda yatıblar. Morritt orda bacısına yazdığı mәktubunda deyib: “Klassik Yunan
çağının hökm sürdüyü torpaqlara yaxınlaşırdıq. Bir dağın әtәyindә yatdıq. Bolqarıstanı
Rumınıyadan ayıran bu dağı sәhәrisi aşdıq. Bir vaxtlar adını götürdüyü “Haimos”un hәybәtini
daşıyan bu dağlara bugün Balkan adı vәrilmәsi mütәәssifanәdir…” (Oruç, 2009:49).
Bu bölgәlәrdәki xalqların dilindә bu günün özündә belә beş minә yaxın Türkcә söz
yaşayır. Üstәlik yalnızca sözlәrimiz deyil, atalar sözlәrimiz vә dәyimlәrimiz dә.
Bolqarlar, bugün xristian olsalar, slavyan dilindә danışsalar da, onların soy-kökü türkdür.
Tarixdә yaranan müәyyәn siyasi vә sosioloji hadisәlәr onları da macarları da soy-kökümüzdәn vә
mәdәniyyәtimizdәn aralayıb.
Çağdaş Bolqarıstanda yaşayan Türk әdәbiyyatı qәdim Rumeli әdәbiyyatının davamı
kimidir. Qazi Osman Paşanın 1877-ci ildә Plәvnә Müdafiәsi zamanı Rus ordusuna qarşı
göstәrdiyi şücaәt vә qәhrәmanlıq
Dostları ilə paylaş: